aggradèssere, aggradèssi , vrb: gradèssere Definitzione
àere praxere de calecuna cosa, su si ndhe alligrare
Sinònimos e contràrios
acaressire,
aggradae,
aggradèscere,
aggradire,
piàchere
/
acetai,
arriciri
| ctr.
disaggradare
Frases
at aggradéssidu meda sos saludos chi li ant fatu tantu piaghere ◊ contivizu apo a tènnere de ti amare de cantu mi aggradesses e t'istimo (M.Murenu)◊ si cancuna cosa de bonu apu fatu, aggradessimidha!
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
apprécier
Ingresu
to like
Ispagnolu
agradecer,
agradar
Italianu
gradire
Tedescu
sich freuen über.
aggradíre , vrb Definitzione
tènnere prexu, abbarrare cuntentos de ccn. cosa
Sinònimos e contràrios
acaressire,
aggradae,
aggradèscere,
aggradèssere,
piàchere
| ctr.
disaggradai
Frases
ti pessas chi no mi diat aggradire a bènnere cada die? ◊ nos semus aggradios e nos semus fatos ammoraos ◊ no chirches radichina si ti aggradit su frore
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
plaire,
apprécier
Ingresu
to like
Ispagnolu
agradar
Italianu
piacére,
gradire
Tedescu
gefallen,
sich freuen über.
arragionàre , vrb: arraxonai,
arregionai,
arregionare,
arrejonare,
arresionare,
arresonare,
arrexonai,
arrexonare,
raxonai Definitzione
foedhare cricandho e cunsiderandho totu is puntos de una chistione, de un'argumentu; chistionare, istare a chistionu; su chistionare, su chistionu / pps. arrexonau (agt. = chi arrexonat, chi cunsiderat is cosas)
Sinònimos e contràrios
allecare,
chistionai,
cuntrastare,
faedhare,
negossare
Frases
cantos ndh'apo arragionadu, totugantos li essint in favore ◊ assumancus bosatrus eis a arraxonai! ◊ arrejonendhe a sa dereta, sos bios depent istare che bios ◊ incomintzo a l'arrejonare, ma issa timiat sa zente ◊ sa mente arresonanno bene l'usa che persone chi at firmu su sentidu ◊ l'aia finas a disizu de arresonare cun calicunu!◊ tui no arregionas, paris pigada de machiori! ◊ pensa meda e faedha pagu: pònemi mente, ístadi cagliadu e impara a cagliare arrejonendhe! (Cubeddu)
2.
Gesús e Santu Perdu arrexonànt, camminendi, de is cosas de su mundu ◊ l'at bidu e l'at arrejonadu ◊ mi ammento candho fia minoredhu arrejonandhe cun zente antziana ◊ si cramaiat sa cane afaca arrejonèndhela che a unu cristianu (A.S.Fais)◊ beni ca ti chelzo arrexonare!
3.
custos sunt arregionares geniosos
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
discuter,
raisonner
Ingresu
to conver
Ispagnolu
hablar,
discutir
Italianu
ragionare,
discórrere
Tedescu
sprechen über
ischerbicàre , vrb: ischerbigare,
ischervicare,
ischervigare,
ischervixare,
iscrebigare 1 Definitzione
segare sa mola de su tzugu, iscúdere su pistidhu a terra; andhare peri su logu (nau cun tzacu), andhare male, currendho de pòdere orrúere, bagamundhare de unu logu a s'àteru / logu ue si b'ischérvigat sa craba = malu, trotu meda chi no fait a dhui passai
Sinònimos e contràrios
igerbedhare,
isperrumare,
ispistidhare,
issuludrare,
scerbedhai,
scerbigai
Frases
l'aiant agatadu ischervijadu ca su cadhu l'aiat isbatuladu a terra ◊ chene nos ischervicare, nche colaimus in mesu de gurutinos e astrintòglios
2.
no bi at bisonzu chi l'ingote, sa mente mia, pro ischervigare (G.Ruju)◊ cussa boza tenza de m'ischervigare, cantu tenzo boza de cussa cosa! ◊ e a ue si ch'est ischerbigadu, cust'àinu, chi no lu poto agatare?! ◊ chi si esseret ischerbicau isse, a chircare! ◊ su tazu si ch'est ischerbicau dae su trèmene a s'abba ◊ cussos bolliant giuntos apare a giuale de figu e iscrebigados, gente deasi!…
Ètimu
ltn.
*excervicare
Tradutziones
Frantzesu
se casser le cou
Ingresu
to run helter-skelter,
to break one's scruff
Ispagnolu
romper el pescuezo,
abalanzarse
Italianu
fratturarsi la collòttola,
scapicollarsi
Tedescu
sich den Nacken brechen,
Hals über Kopf hinunterstürzen.
istrocàre 1 , vrb Definitzione
essire o birare s'abba de is surcos tropu prenos, fintzes essire s'abba de su letu de un'erriu, essire de su trocu
Sinònimos e contràrios
besciare,
iscarropai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
déborder
Ingresu
to overflow
Ispagnolu
desbordar
Italianu
esondare
Tedescu
über die Ufer treten.
istroligàre , vrb: astrolicare,
istrollogare,
strolicai Definitzione
foedhare credendho a is astros, a intzertu, foedhare a s'afaiu, nàrrere istrolichéntzias, nàrrere o istare naendho istrollogos
Sinònimos e contràrios
schiribitzai
/
illeriare,
istralobbiare
/
iscassoletare,
istantariare,
sciolloriai
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
délirer,
radoter,
prédire l'avenir
Ingresu
to foretell,
to rave
Ispagnolu
delirar,
desvariar
Italianu
farneticare,
strologare
Tedescu
irrereden,
sich den Kopf zerbrechen über.
prusatótu, pruscatótu, pruschetótu , avb Definitzione
prus a totu, che totu: prus chi no po àteru
Sinònimos e contràrios
assimas,
mascamente,
mesche,
pertzipu
Tradutziones
Frantzesu
surtout
Ingresu
above all
Ispagnolu
sobre todo
Italianu
soprattutto
Tedescu
vor allem,
über alles,
insbesondere.
súba , avb, prep: assua,
issuba,
subra,
supa 1,
supra,
sura Definitzione
sa parte chi abbàidat o est a cara a in artu; sa parte prus in artu de unu logu: coment'e avb. fintzes cun prepositziones (a, in, de, dae, o àteru); coment'e prep. s'impreat prus che àteru cun sa prep. de e fintzes cun a, ma no cun agt. possessivu si pertocat persona (subra mia, tua, sua, nostra, vostra, issoro: raru, fintzes subra de a mie, chi no est manígiu de su srd.)
Sinònimos e contràrios
apícius,
issuba,
pícius,
susu
/
apustis
| ctr.
suta
Maneras de nàrrere
csn:
a manu de subra = a parti de pitzus, me in sa parti prus in artu de unu logu, de unu tretu; colare totu s. = passai totu a manu de pitzus de unu logu; dàreche a s. de una cosa = agatai, ingertai, arregordai una cosa; dare a s. a su triballu, a su it'e fàghere = trabballai meda; dàresi a s'ala de subra = (fuedhendi de ccn.) pretèndiri de tènniri arrexoni fintzes isciendi de no ndi tenni, fàgheresi a parte colada; dae como in s. = de immoi a innantis; frigàresi, pònneresi carchi cosa s. = in dossu, in sa bestimenta chi si portat bistia; èssere subra subra = a pizu, pillu pillu, agiummai a parte de foras o in pitzus de una cosa, sentza de calai a fundu, sentza de circai meda
Frases
zosso tenent sa coghina, subra sas istàntzias pro corcare ◊ sunt domos bàscias una suta una sura ◊ sa coghina che la tenimus in su pianu de subra ◊ bae a subra e falamindhe su chi ti apo nadu ◊ s'anzonedha fuit isterrigada in terra e cudhu supa che astore iscudindhe a cantu podiat ◊ che li ant betadu s'abba subra
2.
sura de su letu isse paret drommendhe ◊ no acatat ube si falare si no in supra mea ◊ su pratu est subra de sa mesa ◊ Cristos at alidadu subra issoro, de sos apóstulos ◊ che l'ant betadu subra de su fogu ◊ in s'ufísciu bi aiant su telèfono subra a s'iscriania ◊ zuchiat su chírchinu in supra de sa conca ◊ ant fatu rúghere sas neches totu supra sua ◊ s’ispada de sa vendhita est pendhendhe in supra vostra
3.
chie fit cussu l'ischia, ma no che dao subra ◊ no che so mai pótidu dare a subra de chie podet èssere cuss'otada ◊ a su chirca chirca che daet a supra
4.
como sa cosa de fàghere ndhe lompet totu a una borta e tocat a li dare a subra
5.
no ti frighes sas manos subra ca las zughes brutas! ◊ màniga abbellu, no ti che lu imboles subra!
Ètimu
ltn.
supra
Tradutziones
Frantzesu
sur
Ingresu
on,
over,
up
Ispagnolu
sobre
Italianu
sópra
Tedescu
oben,
auf,
über.
tratài 1 , vrb: tratare Definitzione
pigare de calecuna manera sa cosa o sa gente; àere tratamentu, èssere in bonas, su si abbitare s'unu cun s'àteru (e nau de ómine cun fémina, fintzes amigare); pònnere o impreare un'aina o àteru a fàere calecuna cosa
Sinònimos e contràrios
impreare,
manigiai
Frases
un'arei de autoridadis chi fiant isceti su còmudu insoru e tratànt a totus che àliga ◊ tràtami bene candho so biu e daghi so mortu fuliamiche! ◊ lèalu prommore de Deu si ti ant tratadu male!
2.
tratendhe comente tratamus za tiat èssere bella a no ti dare una manu de azudu!…◊ cussas famíllias sunt parentes, ma dae candho ant brigadu no tratant ◊ za los connoschimus, cussos, ma a lis dimandhare piaghere ndhe amus duritu ca tratamus pagu ◊ est ómine de bonu tratare ◊ in su bene fitianu ses onestu e signillu mantenenno su frenu de su bonu tratare (A.Zedde)◊ l'est feu a unu fizu su no tratare cun sa mama ◊ Fulana nachi si tiat èssere tratada cun Fulanu, nachi los ant bidos unu sero a traddu paris
3.
trato sa lepa a segare ◊ sa graíglia l'aiat tratada pagas boltas pro arrustire calchi bículu de peta ◊ linna e carvone no si ndhe tratat piús: como est totu a currente ◊ chie leget resessit a agatare cun fatzilidade peràulas pagu tratadas
Ètimu
ltn.
tractare
Tradutziones
Frantzesu
traiter
Ingresu
to deal with
Ispagnolu
tratar
Italianu
trattare
Tedescu
verhandeln über,
umgehen mit.