arròda , nf: arrora,
orroda,
roda* Definitzione
genia de imbentu, de forma tundha, chi girat in d-unu fusu intrau in mesu in mesu, de impreu mannu meda po comente faet fàcile su movimentu siat ca míminat s'atritu o frigamentu e siat ca funtzionat de leva; sa màchina de is pingiaderis, sa chi girandho dhis permitit de fàere istrégiu tundhu; su istare a rodeu de ccn. o de calecuna cosa / min. arrodedha, rodedha, rodighedha, rotedha; partes de un'a. = su butu (nughe de s'orroda, ue intrat su fusu), is ràgios (orrugos de cosa chi de sa nughe andhant a su cricu), su cricu (oru de fora, lisu, a dentes o fintzes a canale); genias de orroda: a dentes, a rajos, prena (a. de panga e tàgiu), a càmera de ària
Maneras de nàrrere
csn:
cratzonis de a. = sas ragas de furesi; a., roda de mannugros (de vinti a chimbanta) = postorzu; arrodedha 1, rodighedha de su benugu = rudéula, zoculana, s'ossu curtzu de su benugru, a s'ala de nanti; a. de su ballu = ballu tundhu, zenia de ballu chi totugantos si leant a manudenta fintzas a serrare a inghíriu
Frases
is arrodas de is màchinas funt de gomma, is arrodas de su trenu de aciarxu
2.
fadeus duas dis de arroda, cun circulledhus, cannugas e furriadroxas, gara poética
3.
dhi fait s'arroda unu piciocu ◊ tenis axiu fendimí s’arroda: dèu no mi ghetu che musca a su meli!(Pillai)
Tradutziones
Frantzesu
roue
Ingresu
wheel
Ispagnolu
rueda
Italianu
ruòta
Tedescu
Rad.
folladúnda , nf Terminologia iscientìfica
rba, Lamium amplexicaule
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
lamier amplexicaule
Ingresu
henbit deadnettle
Ispagnolu
conejitos,
gallitos
Italianu
èrba ruota
Tedescu
Stängelumfassende Taubnessel.
fúsu , nm Definitzione
su cannone (de ferru, linna o àteru, prenu) inue intrant e girant is orrodas; foedhandho de matas, su truncu fintzes a sa frochidhadura candho est artu, ténneru, deretu; genia de aina po filare a manu, fata de dhue pòdere imbodhigare su filu e de pòdere agiuare a atrotigare sa lana o àteru: in custu si distinghet sa conca (cúcura, múscula), sa pértia o coa o fustigu, s’acàpiu o pitzu (unu gancitu, o musconi, àghimu o amu in sa múscula), s’ortiedhu (genia de pesu de intrare in su fusu)
Sinònimos e contràrios
àschia,
assale
Maneras de nàrrere
csn:
portai cambas de fusu = fines; su f. ballat (su furriamentu chi faghet), ballare che f. (su de filare); f. oràriu = donniuna de is binti bàtoro partes de s’ispartzidura de sa Terra in su sensu de is meridianos (dónnia 15 grados) po cuncordare s’oràriu cun sa posidura de su Sole de unu logu a s’àteru (in su sensu de is parallelos)
Frases
girat che arrodedha de conca de fusu mobiendi ◊ su fusu de sos carros est grae ca est de ferru
2.
bellu fusu zughet cussa nughe!
3.
a issa no li fit mai mancada de manos sa ruca e su fusu ◊ in su muru bi sunt su fusu cun sa naspa apicados ◊ sempre rotzulendhe apas su fusu fintzas a candho s'isperdet sa lana!
Terminologia iscientìfica
ts, ans
Ètimu
ltn.
fusus
Tradutziones
Frantzesu
essieu
Ingresu
axle
Ispagnolu
eje,
árbol,
huso
Italianu
asse della ruòta,
fuso
Tedescu
Welle.
ròda , nf: arroda,
orroda,
rota Definitzione
genia de imbentu, de forma tundha, chi girat in d-unu fusu intrau in mesu in mesu, de impreu mannu meda po comente rendhet fàcile su movimentu e faet fortza meda (funtzionat coment'e leva); fintzes tupa, mola de matedu / min. arrodedha, rodedha, rodighedha, rotedha; partes de una r. = su butu (nughe de s'orroda, ue intrat su fusu), is ràgios (crantos de cosa chi de sa nughe andhant a su cricu), su cricu (oru de fora, lisu, a dentes o fintzes a canale), sa crae (genia de cotza chi s'intrat a istúturu in su bruncu de su fusu po no ndh'essire s'orroda); genias de orroda: a dentes, a ràgios, prena, a càmera de ària
Maneras de nàrrere
csn:
r. de mannugros (de vinti a chimbanta) = postorzu; fai sa r. = zogu chi si faghet tirendhe un'incannada unu pagu de costazu, ponindhe sas manos in terra e moindhe su restu de sa carena a zisa de roda, ponindhe a borta a borta manos e pes; r. de camisa = fardali, sas coedhas
Frases
ndhe zuchiat de intràcanos e rotedhas e pesos su rellotzu de sa turre!…◊ in pratza de s'amore so coladu fachendhe brullas che rotas de carru
2.
sa terra l'apo ispatada dae sas rodas
Sambenados e Provèrbios
smb:
Roda, Rodas
/
prb:
sa peus roda de su carru tzichírriat
Ètimu
ltn.
rota
Tradutziones
Frantzesu
roue
Ingresu
wheel
Ispagnolu
rueda
Italianu
ruòta
Tedescu
Rad.