abbuscinàre , vrb rfl Definitzione
ufrare; nau in cobertantza, pirmare
Sinònimos e contràrios
abbrodhiare,
acasidhare,
amprudhiare,
annicare,
annozare,
pirmare,
ufiare
2.
su burràgliu pro sa tocadura giughet malandras, giughet s'ata de su codigone iscolzolada, abbuscinada
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
enfler
Ingresu
to swell
Ispagnolu
hincharse
Italianu
diventare tùmido
Tedescu
anschwellen.
afidigàre , vrb Definitzione
su si fàere druchesau, atasurau, nau de sa carre bia
Sinònimos e contràrios
allibidorare,
ammalorai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
devenir livide,
blêmir,
devenir ictérique
Ingresu
to become livid,
to become icteric
Ispagnolu
lividecer
Italianu
illividire,
diventare ittèrico
Tedescu
erbleichen,
ikterisch werden.
allabentàre , vrb rfl Definitzione
essire allabentaos
Sinònimos e contràrios
illabentare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
devenir bête,
s'étourdir,
se distraire
Ingresu
to become careless,
fool,
reckless
Ispagnolu
volverse bobo,
atolondrado
Italianu
diventare sciòcco,
sventato,
sbadato
Tedescu
leichtsinnig,
zerstreut werden.
allardàre, allardiài , vrb Definitzione
pònnere lardu, ingrassare; istidhigare su lardu allutu a sa petza orrostindho, pònnere fitas de lardu a sa petza coendho; rfl. nau de ccn., su si crèdere meda / allardàresi de una cosa = abantaisí de calincuna cosa
Sinònimos e contràrios
illardionare,
ingrassai,
saginai
/
istedhiare,
preutire,
untinare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
prendre de l'embonpoint
Ingresu
to fatten,
to lard
Ispagnolu
engordar,
mechar
Italianu
diventare pìngue,
lardellare
Tedescu
dick werden,
spicken.
allocài , vrb: allucai Definitzione
fàere o essire locu, ammammalucare, incantare
Sinònimos e contràrios
allochiai,
imbolocai,
scimprai
Frases
ti creis ca mi allucas aici cun duas cositedhas: dèu bollu totu sa parti mia! ◊ candu mi seu cojada mi seu allucada e no apu castiau ni bellesa e ni virtudi ◊ si allucant castiendu arrandas, ingirialetus, una patena, unu cungiali, bastat chi siat cosa antiga!
2.
allucaus, no iscidiant in cai istampu nc'intrai ◊ no abbarres allucau!
Ètimu
spn.
alocar
Tradutziones
Frantzesu
devenir idiot
Ingresu
to make silly
Ispagnolu
enloquecer
Italianu
diventare o far scémo
Tedescu
dumm werden.
allollojài , vrb Sinònimos e contràrios
abballalloare,
allochiai,
atolondrai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
s'abêtir
Ingresu
to make stupid
Ispagnolu
alelarse
Italianu
diventare stùpido
Tedescu
dumm werden.
atzotzàre , vrb Definitzione
guastare, nau de s'ou, agiummai comente a èssere frochiu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
devenir couvi
Ingresu
to go rotten
Ispagnolu
podrirse el huevo
Italianu
diventare barlàccio
Tedescu
faulig werden.
diventàre , vrb Definitzione
essire diferente, un'àtera cosa, cambiare a un’àtera cosa
Tradutziones
Frantzesu
devenir
Ingresu
to become
Ispagnolu
volverse,
hacerse,
convertirse
Italianu
diventare
Tedescu
werden.
essíre, essíri , vrb: bassí,
iscire,
vessire Definitzione
andhare fora de ccn. logu (pruschetotu serrau e fintzes tènnere sa essia a fora), bènnere a fora a manera de si bíere, de si pòdere ischire, connòschere, èssere o andhare prus ainnanti de una línia, andhare a giru o a un'àteru logu, naschire o fintzes istesiare, acabbare, mòvere de su postu suo (nau de un’arremu), cumpàrrere, su ischire, su pàrrere, su arresurtare, nau de cosa a bèndhere su dhue èssere in is butegas; arresurtare de una cosa, de una chistione, de sa créschia; acabbare una faina longa, una chistione manna
Sinònimos e contràrios
abbenai,
irghelare,
resurtare
/
nàschere,
girai
/
bocare,
caciare,
leare
| ctr.
intrae
Maneras de nàrrere
csn:
essimiche da'ia! = bessiminci!, baidindi!; essíreche pala pala, costa costa = arrispúndiri, ei, ma no a tonu, arrispúndiri fuedhendi de àteras cosas; essíreche in machines, in coranta mois = acabbai narendi machíminis, isciolórius, cosas esageradas; essíreche male = certai, essiri in disacórdiu, a iscórriu, iscuncordai; essire in malas = certai meda, de abarrai a prima; essire foras de contu = iscassuletare, irbariare, ammachiaisí; essire de mente = iscarèsciri; a su chi essit essit = comente andhat andhat, andhet comente cheret!; essire fora ’e pare (nau de maridu e mulleri)= iscuncordai, andaisindi donniunu a contu suu; essiresindhe cun… = iscabbullirisí de unu dépidu, de una dificurtadi cun…
Frases
su dinai nci essit sentza de isciri comenti ◊ sas monzas de Paule essint a passizare ◊ mama e fiza sont iscindhe a sa cortichedha ◊ comente essis de iscola ghira a domo! ◊ candho proet essint sos cocois ◊ mai essidos a logu semus, nois: sempre in bidha ◊ su binu essit de sa carrada ◊ sa domo nostra essit a sa cortita ◊ s'arriu nci essit a mari ◊ est essidu su sole ◊ su maistu fendi su muru ndi est essiu foras de prumu ◊ in sa contonada ant lassadu predas chi essint pro tènnere cun àteru muru ◊ seghendhe no ch'essas fora de sa sinza! ◊ in atunzu, comente proet essit s'erba ◊ mi che at essidu una dente ◊ no li at essidu una peràula: mudu che lódhuru! ◊ mi che at essidu unu fiadu de sa mandra ◊ bandu a pigai is pipius ca funt essendi de iscola
2.
e za no essit, mih, cussu brunzu: si che intendhet atesu meda! ◊ su frúschiu essit prus de sa boghe ◊ essimichelu dae mesu, cudhu maleducadu chi no est àteru! ◊ essimindhelu dae mesu, custu bardulete! ◊ cussu preigadore addaghi abberit buca già ischit inue ch'essire! ◊ candu fuedhas tui essis sempri de sa chistioni ◊ a sa ruta chi at dadu che l'est essidu su bratzu dae su codhu
3.
a chie faghet una morte bi at trinta annos, si essit iscobiadu ◊ sa faina fut essia bèni ◊ donzi tantu mi ch'essit a faedhare a sa campidanesa ◊ essidu mi at finitesa, si mi cherzo cojuare! ◊ mi at essidu cunzuntura e la collo ◊ bellu triballu mi at essidu ◊ sa faina essit male si no bi at forramenta addata ◊ is contus essint giustus ◊ est essida sa boghe chi Fulanu est cojendhe ◊ segundhu sa ua bi essit prus binu ◊ de custu cantu de robba bi essit una fardita ◊ sa padedha de su minestrone est essida prena ◊ custu est pisedhu chi essit mannu de carena ◊ de peràulas ndh'essit sempre àteras
4.
a su mànigu li essit su sale, su píbere, s'aghedu ◊ a su binu l'at essidu unu tastu malu ◊ mi fut essia sa conca a fruschedhas
5.
est giai essiu su gureu ca ndi apu biu bendendi ◊ in atunzu essit su mandarinu, s'arantzu ◊ cun sos médios de como, sa cosa essit in donzi tempus: in sas butegas agatas de totu
6.
frades caros, bos auguro de ch'essire chena pena! ◊ che as a essire cras, de custas chistiones!…◊ dae custa faina no ch'essimus a presse, ca est meda
7.
custos duos fint semper paris, ma de candho ant tentu diferéssia sunt essidos in malas
8.
m'abbàida, tenia de fàghere unu cumandhu ma mi ch'est essidu dae conca!
9.
arguai a tie chi ti ndh'essat cun neune, mih, de custu chi as bidu! ◊ bae ca de su chi mi as nadu no mi ndhe at essidu cun neune! ◊ cussu no ndhe muntenet de segretu: si cumbinat, che li essit che nudha! ◊◊ cudhu ti at fatu dies e dies de triballu e tue ti ndh'essis cun carchi fiascu de binu?! ◊ a fàghere isposonzu no bi cheret duos sodhos, no: bi cheret ispesa manna!
Ètimu
ltn.
exire
Tradutziones
Frantzesu
sortir
Ingresu
to go out
Ispagnolu
salir,
brotar,
asomar,
propagarse,
volverse
Italianu
uscire,
sgorgare,
spòrgere,
propagarsi,
diventare
Tedescu
hinausgehen,
herauskommen,
hervorquellen,
austreten,
hinausstrecken,
sich verbreiten,
werden.
illabentàre , vrb prnl Sinònimos e contràrios
allabentare*
Tradutziones
Frantzesu
devenir distrait
Ingresu
to become absent-minded
Ispagnolu
volverse,
hacerse,
convertirse
Italianu
diventare sbadato
Tedescu
zerstreut werden.
ingrajài , vrb Definitzione
essire grae, pesosu, pèrdere s'abbilesa de si mòvere po immarritzone, maladia, becesa (e fintzes improssimare)
Sinònimos e contràrios
ingraie,
ingraonzare
/
ingrabidare
Frases
certas curas ingrajant su mali ◊ sa malaria est ingrajendi
2.
passaus pagus mesis de su primu fillu est torra ingrajara
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
s'alourdir
Ingresu
to become heavy
Ispagnolu
volverse pesado,
torpe
Italianu
diventare pesante
Tedescu
schwerer werden.