Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

àbbila , nf, nm: abbile, àbbile, àbbili, àvile Definitzione unu de is pigiones prus mannos, papadore de petza / àbbila marina = àchili de pisci; acapiae s'àbbila = fàere 'meighina' (peràulas fortes) po chi s'à. no fatzat dannu a su bestiàmine Sinònimos e contràrios àchibi, ave Frases s'àbbile est lestra piús chi no bentu ◊ s'àbbile abbitat in sos montes altos ◊ s'àbbile bolat in altu isperiendhe in totue ◊ ancora faedhat forte e minetosu, che unu betzu àbbile in su nidu (A.Casula)◊ s'àbbile s'aferrat s'anzone intreu ◊ si ghetat a volu che àvile! ◊ in s’oru de mare s’intendhiant abbiles e caos a tírrios (L.Pusceddu) 2. candho est acapiada, s’àbbila non si podet pidigonae ca cinono si ndhe iscàpiat Terminologia iscientìfica pzn, aquila chrysaëtos Ètimu ltn. aquila Tradutziones Frantzesu aigle royal Ingresu golden eagle Ispagnolu águila real Italianu àquila reale Tedescu Steinadler.

àchibi , nf: àchila, àchili Definitzione unu de is pigiones prus mannos, papadore de petza / àchili de pisci = àbbila marina o fintzas achilonedhu, abbilastru; min. achiledhu, achiledha Sinònimos e contràrios àbbila, achiloni Frases che àchila at sullevadu s'ispíritu ◊ cussu portat su nasu a bicu de àchila! 2. si pregu, àchilis mannas, de fai artziai a su monti unu passirillanti! Terminologia iscientìfica pzn, aquila chrysaëtos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aigle royal Ingresu eagle Ispagnolu águila real Italianu àquila reale Tedescu Steinadler.

atarúja , nf Definitzione genia de sustàntzia chi bogant is abes po sustentu de s’abe reina Sinònimos e contràrios estieri, galileu Terminologia iscientìfica sbs Tradutziones Frantzesu gelée royale Ingresu royal jelly Ispagnolu jalea real Italianu pappa reale Tedescu Gelee royale.

currulíu , nm Definitzione c. brentiniedhu, genia de pigione chi in Sardigna faet abbitu in beranu e in atóngiu Terminologia iscientìfica pzn, squatarola squatarola Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pluvière Ingresu black-bellied plover Ispagnolu chorlito real Italianu pivieréssa Tedescu Kiebitzregenpfeifer.

estiéri , nm: istieri Definitzione genia de sustàntzia chi bogant is abes po nutrimentu a s'abe reina Sinònimos e contràrios ataruja, galileu Tradutziones Frantzesu gelée royale Ingresu royal jelly Ispagnolu jalea real Italianu pappa reale Tedescu Gelée royale.

galiléu , nm: garuleu Definitzione genia de sustàntzia chi bogat s'abe po sustentu a s'abe reina Sinònimos e contràrios ataruja, estieri Frases picabat sas partes de sas regras iscuras e sos cantos chi zuchiant galileu e los bocabat in sa bajone a caentare Ètimu srdn. Tradutziones Frantzesu gelée royale Ingresu royal jelly Ispagnolu jalea real Italianu pappa reale Tedescu Gelée royale.

mènga , nf Definitzione genia de pigione mannu meda, longu fintzes de metro, a bicu longu, chi faet abbitu in Sardigna totu s'annu Sinònimos e contràrios perdezoronadas Frases dimónia de menga tonta, gei s'incorteis po cosa!… Sambenados e Provèrbios smb: Menga Terminologia iscientìfica pzn, ardea cinerea Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu héron cendré Ingresu heron Ispagnolu garza real Italianu airóne cenerino Tedescu Fischreiher.

pabòni , nm: paone, paoni, poboni Definitzione genia de pigione mannu e bellu (faet is pinnias de sa coa a rodone candho funt ispratas): si dhi assimbígiat su pageri chi si credet bellu meda, a braga Sinònimos e contràrios pabu, poni Frases su paone est un'animale bragheri: si únfiat totu ca giughet sa coa bella, at sos ojos lútzigos, si sisirinat, s'impompitat, est s'animale prus pazosu e cantat cretendhe de àere boghe bella Sambenados e Provèrbios smb: Paone, Paoni Terminologia iscientìfica pzn, pavo cristatus Ètimu ltn. pavone(m) Tradutziones Frantzesu paon Ingresu peafowl Ispagnolu pavo real Italianu pavóne Tedescu Pfau.

reàle 1, reàli , agt, nf: riali Definitzione chi pertocat sa cosa, chi est cunforma a comente is cosas funt, chi si agatat abberu, chi est abberu; chi est de su rei, chi pertocat o apartenet a su rei; nau de unu, chi mantenet su foedhu, chi faet a si ndhe fidare; coment'e nf., sa ferrovia principale Sinònimos e contràrios veru / francu, sentzillu / régiu | ctr. ifidau, traitore Maneras de nàrrere csn: ómine reale = sintzillu, síncheru; tempus r. = deretu, su matessi mamentu chi si faedhat o chi si faghet, chentza bi àere àteru tempus in mesu tra càusa e efetu Frases sa prus zusta e reale, sa prima bandhera est custa! 2. cussu est un'ómini reali Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu réel, royal Ingresu real, royal Ispagnolu real Italianu reale Tedescu wirklich, tatsächlich, königlich, ehrlich.

régiu , agt: réziu Definitzione de su rei, chi apartenet a su rei, fintzes de s'istadu Sinònimos e contràrios reale 1 Frases sa contonera rézia Tradutziones Frantzesu royal Ingresu royal Ispagnolu real, regio Italianu règio Tedescu königlich.