Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

abbíssi , avb Definitzione a bídere si…, àteru e che brulla!, deo creo! = própiu aici est! Sinònimos e contràrios apichi Frases est andhadu abbissi li torraiant su chi li deviant ◊ andha a sa mandra abbissi Giuanne est murghendhe! ◊ so andhau abbissi la podio mediare ◊ li domandho pàrrere abbissi mi apo a sarvare 2. abbissi at próidu, est!…◊ abbissi li at nau!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu et comment Ingresu yes indeed Ispagnolu pues síclaro, por supuesto Italianu eccóme! Tedescu und ob!

abbíte , avb: addite, agghite, aita, aite, aiteu Definitzione a ite, pro ite (iscopu, càusa): prus che àteru si narat domandhandho, ma fintzes candho si bolet nàrrere cun fortza (o tzacu) chi una cosa est totu in debbadas / aitemilu/la/los/las, aitedilu, aitennollu? = ita mi ndi fatzu, ita ti ndi fais, ita si ndi feus? Sinònimos e contràrios eaite?, poita? Frases aite no andhas, como chi est ora? ◊ addite mi cherias, chi mi as cramadu? 2. addite ti miro in su retratu, candho ses morta?! ◊ addite piras, melas, e pro chie, riservades su dulche frutu?! ◊ míseru naschimentu: e abbite su póberu in su mundhu?! ◊ abbite torrades su calche a s'àinu?! ◊ ohi… aite cumpresu m'as?!…◊ e addite tiat èssere a samunare sa conca a s'àinu! ◊ aite a b'istúdiat, cussu? nudha! 3. aitesilas, sas armas, si no pro las impreare? ◊ aitebbolla custa cosa totu andhada male?! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pourquoi, à quoi bon? Ingresu why? Ispagnolu por qué Italianu perchè (a che scòpo) Tedescu warum.

achidajólu , nm, agt Definitzione chi o chie achidat, andhat a trebballare a chida chida o a barigua, a partibaris cun àtere Sinònimos e contràrios achidadore, chidarzu | ctr. fitianu Frases sos pastores achidajolos si daent su càmbiu in domíniga Terminologia iscientìfica pst Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu travaillant par roulement Ingresu shift worker Ispagnolu trabajador por turnos semanales Italianu turnista Tedescu Schichtarbeiter.

aciufài 1 , vrb: atzofare, atzufare Definitzione aggarrare, aferrare a pilos, brigandho e iscudendhosi apare Sinònimos e contràrios acanciofai, atzuntzudhare, incabigliare, tipiliare, tipilire Frases l'atzufat e li lompet airadu ei sas piús pumas bellas li at tiradu (D.Ena)◊ li atzufat torra e l'agganguglitat chi cudhu ndhe bogaiat donzi oju che pirastru! ◊ a mie sa prepoténtzia cumbenit ca mi atzufo sa prima chi mi benit! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu attraper Ingresu to seize Ispagnolu agarrar, coger por el pelo Italianu acciuffare Tedescu beim Schopf fassen.

afínes , avb Definitzione a sas fines, a s'acabbu, a s'úrtimu Sinònimos e contràrios assafines, infinis Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enfin Ingresu finally Ispagnolu por fin Italianu finalménte Tedescu endlich.

amédhigu , agt Definitzione si narat de unu pegus piticu postu a súere a un'àtera mama: su primu est amédhigu de su fígiu de custa Sinònimos e contràrios allatadinu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu jumelage Ingresu twinning Ispagnolu cría mamada por otra hembra, colactáneo Italianu gemellato, gemellàggio Tedescu Zwillings

ammajucàre , vrb Definitzione pigare a losingas, pigare a frandhigos, in bonas Sinònimos e contràrios ammajucolare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu traiter avec douceur (ou avec les égards voulus) Ingresu to treats.o. with kindness Ispagnolu coger por las buenas Italianu prènder con le buòne Tedescu jdm. gut zureden.

apetótu , avb: petotu Definitzione a per totu: totue, in dónnia logu o tretu Sinònimos e contràrios dognue, totube / totucantu Frases fui cuntentu de ti pòdiri carinnai apetotu, in dogna unconedhu de pedhi ◊ apetotu s'intendit su cantu de is bibbigorras ◊ seis sempri atribbuendi a mei mintzídius e difetus nous in su fàiri e in su cropus apetotu! ◊ ia istramancau su agatiu e dhu circao apetotu Tradutziones Frantzesu partout Ingresu everywhere Ispagnolu por todos lados Italianu dappertutto Tedescu überall.

assafínes , avb Definitzione afines, a s'acabbada, a sa finis, infinis Sinònimos e contràrios imprefinis Frases a isse l'intrat che male furiosu e assafines lassat totu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enfin Ingresu finally Ispagnolu por fin, en fin Italianu infine, insómma Tedescu schließlich.

assassécus, assasségus , avb Definitzione in o a úrtimu, tempus apustis de su cuménciu de una cosa, a fine e a candho, apustis de tanti, po acabbare Sinònimos e contràrios assacoa Frases assassegus, mi est fuendhe donz'ispera! ◊ como sezis essendhe dai sa beste abberu: assassegus bos faedho male! ◊ fit unu dischente abbistu ma, assassecus, resurtatos non bi n'aiat ◊ assassegus at cumpresu comente fit sa chistione Sambenados e Provèrbios prb: chie assassegus istat, o perdet o achistat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enfin Ingresu in the end Ispagnolu por fin, finalmente Italianu infine Tedescu schließlich.

assumàncu, assumàncus , avb: assurumancu Definitzione a su mancu = si àteru nono Sinònimos e contràrios allumancu, assalumancu, assunessi, aterunono, medaeschi, medennessi, nensi Frases assurumancu nerimí poita est aici ◊ si un'ammentu assumancu ndhe tenia!… 2. assumancu proite ti ses dendhe a bídere, pro chimbe francos putzinosos!…◊ assurumancu po cosa, cussa televisioni: po biri iscimprórius de telenovellas! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu au moins, du moins Ingresu at least Ispagnolu por lo menos Italianu alméno Tedescu wenigstens.

assunéssi , avb Definitzione a su nessi, si no àteru Sinònimos e contràrios allunessi, assumancu, aterunono, medaeschi, medennessi, nensi Frases si aia àpidu assunessi sa barchighedha mia!…◊ potere eo assunessi in s'istante matessi dare sa vida mia in giambu insoro! (Mossa)◊ assunessi a tènnere s'impressione de ti àere bidu! ◊ nàrami assunessi ite ti naras! ◊ no mi pariat beru chi agataia cumpanzia a torrare, assunessi pro unu pagu de caminu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu au moins Ingresu at least Ispagnolu por lo menos Italianu alméno, perloméno Tedescu wenigstens.

cacàriu , nm: cracàliu, cracàriu Definitzione su carraxu, is boghes chi faent is pudhas e pudhos cantandho; su càntidu de is arranas Sinònimos e contràrios acróidu Frases s'intendhet cacàrios de pudhighina ◊ a cracàlius su caboni su mengianu mi ndi at iscidau 2. cussu logu fit unu regnu de paghe addulcadu dae su cantu de sas chígulas, su cracàriu de sas ranas Terminologia iscientìfica bga Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu caquetage, coassements Ingresu bird row, croaking Ispagnolu alboroto producido por aves Italianu schiamazzo di volatili, gracidìo Tedescu Geschnatter.

cantepennò, cantepennòno , avb Definitzione si no àteru, a su nessi Sinònimos e contràrios assumancu, nensi Frases baebbei tue a fàghere cussu, o cantepennono ispiegabbilu comente depet fàghere! ◊ faghe a manigare, o cantepennono ammanitza sa cosa, za bi pesso deo! ◊ làssami pasare, o cantepennono torrare àlidu! ◊ si faghet totu, o cantepennò si comintzat ◊ cheriat a los lassare líbberos de si che torrare a domo, o cantepennò a los pagare! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu au moins Ingresu at least Ispagnolu al menos, por lo menos Italianu alméno, quantoméno Tedescu wenigstens.

capitulàdu , pps, nm: capitulau Definitzione de capitulare; chi est ispartziu in capítulos; is capítulos de unu cuntratu (es. de apaltu de unu trebballu) Tradutziones Frantzesu texte divisé en chapitres, cahier des charges Ingresu document divided into clauses Ispagnolu por capítulos, alegaciones, pliegos Italianu capitolato Tedescu Vertragsbedingungen.

cóghi , avb, cng: ecoghi Definitzione co + chi = eco chi…, ma nau in su sensu de ma, a su contràriu / coghi de… = a su postu de…, intramus de… Frases nachi andhaia a su cúmbidu de s'amigu: coghi fit totu zente aferta e no bi so andhadu ◊ ocannu in s'àrdia podia lòmpere su primu: coghi apo tentu istrobbu e no bi apo curtu (G.Ruju)◊ creio de èssere solu: coghi fimus in duos ◊ podiat sanare: coghi no at leadu meighina ◊ Deus nostru su chi cheret lu faghet: sos ídulos, coghi, sunt prata e oro 2. coghi de sighire a s'ala de nanti leat a dereta ◊ coghi de resare, sos pisedhos ant sonadu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu au contraire, mais Ingresu instead, unfortunately Ispagnolu por el contrario Italianu purtròppo, invéce Tedescu leider, dagegen.

derisèro , avb: erisero* Definitzione irisero a merie, a parte de sero Frases derisero una tzonca dae sa muderina si ch'est bolada sola… Tradutziones Frantzesu hier après-midi Ingresu yesterday afternoon Ispagnolu ayer por la tarde Italianu ièri pomeríggio Tedescu gestern nachmittag.

desèi , avb: desesi (desèsi, desési) disesi Definitzione de sesi: sentza s'agiudu de nemos, a solu (s'impreat cun css. persona e númeru: camino, caminas, caminat, caminamus, caminades, caminant desesi), chentza chi nesciunu si dh'apat cumandhau / lassare a unu desesi = lassàrelu istare, lassaidhu a pèrdiri Sinònimos e contràrios isseissè, passei, peresè, perisse / cdh. daparedhu Frases no bastat ca su soli intrat desesi dh'as artziau s'aliotu puru! ◊ desesi si che isparant sos cannones!… (C.Buttu)◊ is cincuanta francus po su cínema mama mi dhus donàt desèi 2. lassàelu desesi: no bos segheraes chi est nighedhu de cantu est cotu?! ◊ làssalos desesi: no los sigas a intriscare! ◊ làssami desesi, no so in chirca de zogos! ◊ cussa cosa la fato desesi, chentza chi mi fortzet neune Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu spontanément Ingresu by oneself, spontaneously Ispagnolu de por si, solo Italianu da sé, spontaneaménte Tedescu allein, spontan.

disigàre , vrb Definitzione bènnere a malu puntu de is dispraxeres, de s'afrigimentu, agummai coment'e consumàresi de sa tisichéntzia Sinònimos e contràrios indisicare, indisichire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se consumer de douleur, avoir de la peine Ingresu to grow sad, to pine away Ispagnolu debilitarse por el dolor Italianu intristire, consumarsi per dolóre Tedescu sich verzeheren.

dúcas , cng: adducas, duncas, edducas Definitzione foedhu chi si narat coment'e po acabbare unu chistionu, faendho is conclusiones, e medas bortas fintzes cumenciandhodhu Sinònimos e contràrios perduncas, tandho Frases "Duncas!" - si fadiat po cumentzai, iscrariendusí sa boxi e intreghendu su contu - ◊ deo no la pesso che a tie e ducas fato de àtera manera Ètimu ltn. dunc + unquam Tradutziones Frantzesu donc Ingresu therefore Ispagnolu pues, por lo tanto Italianu dùnque Tedescu also, nun, daher.

«« Torra a chircare