Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

àbra , nf: ara, arba 1, arva 1, avra Definitzione bentighedhu fridu meda, dannosu pruschetotu a su frutuàriu / min. abredha Sinònimos e contràrios abrina, araghe, atza 1, frina, livrina, saniete / cdh. spunzina Maneras de nàrrere csn: pònnere a unu in s'ara = genia de frastimu; famiu che avra = famidu che ruga, meda (su bentu fridu abbruxat s'erba) Frases sos duos zòvanos si secabant de linna bona e no fit una note de abra chi lis poniat pagura ◊ in tempos malos camminei che a s'avra mala ◊ un'avra punghinosa de bidhighia demozat custa terra catigada ◊ s'avra mi che at sicau s'ortu Terminologia iscientìfica tpm Ètimu ltn. aura Tradutziones Frantzesu bise Ingresu very cold, wind (air) Ispagnolu gris Italianu sizza, vènto gèlido Tedescu eisiger Wind.

culibbiàncu , nm: culubbiancu Definitzione genia de pigione chi portat is alas niedhas, ma est totu biancu in bentre e in petorras e mescamente in su tretu de sa coa (chi però est in parte niedha puru); un'àtera arratza est niedhu deunudotu, foras su tretu de sa coa, chi est bianca ma no totu Terminologia iscientìfica pzn, oenanthe oenanthe, o. leucura Tradutziones Frantzesu motteux, cul-blanc, traquet Ingresu wheatear Ispagnolu collalba gris, collalba negra Italianu culbianco, monachèlla néra Tedescu Trauersteinschmätzer.

ferulàtu , agt: fiurratzu Definitzione chi est in colore de su truncu de sa feurra (orrubiasta candho est sicada) Sinònimos e contràrios múgiu Frases su macioni fiurratzu bendint a noi arrialis… Terminologia iscientìfica clr Ètimu ltn. ferulaceus Tradutziones Frantzesu gris foncé Ingresu dark grey Ispagnolu gris marengo Italianu grìgio scuro Tedescu dunkelgrau.

mudéciu , nm: mudecru, mudégiu, mudegu, mudeju, mudexu, mudrecu, mudrégiu, mudregu, mudreju, muldegu, muntecru, muntrecu, murdegu, murdeju, muregu, mutrecu Definitzione genia de linna prus che àteru fine, a tupighedha bàscia, de tantas calidades (biancu, burdu, cabadhinu, niedhu, óinu, picigosu, vúvulu, prantaritinu): faet meda in logos de terra làngia Sinònimos e contràrios múciu 1 Maneras de nàrrere csn: mudregu bragadinu = zenia de m. minudu, nanu; pudha de mudeju = caboni de murdegu, itl. beccàccia; cachedha de murdegu = corrorinu de m. (Boletus sardous) Frases sos trempiles cucuzaos de chessa e de mudéciu mi torrant a sa mente bisiones de candho fipo minore ◊ su muntecru at partoridu chisina, doda istrumada de sa natura traita ◊ profumu de fiores de armutu e de mudégiu ◊ fatzo un'iscovighedha de mudegu Terminologia iscientìfica mt, Cistus albidus, C. incanus, C. monspeliensis, C. salviifolius Ètimu srdn. Tradutziones Frantzesu ciste Ingresu cistus Ispagnolu estepa, jara gris, estepa negra, jara negra Italianu cisto Tedescu Zistrose, Ziströschen.

mughéru , nm: mulgheru, murgheru Definitzione genia de lanedha chi ponet a is cosas mescamente úmidas o lassadas de meda in isserru, a frutuàriu guastandhosi Sinònimos e contràrios afungori, afungu, annarbamentu, imbucore, morighinu, mucore, nabra Frases in s'órriu de sos piuerosos sónnios calchi ranu, cobertu de mulgheru, nos contat sos beranos chi no torrant (L.Brozzu) Terminologia iscientìfica atn, Botrytis cinerea, Penicillium expansum Tradutziones Frantzesu moisissure Ingresu mildew Ispagnolu moho, podredumbre gris (botrytis) Italianu muffa Tedescu Schimmel.

múrru 1 , agt Definitzione chi est coment'e in colore de chinisu: si narat mescamente de pilos, de intinas de animales candho su pilu est de colores ammesturaos, parte de unu colore e parte biancu incanindho; si narat fintzes de frutuàriu cumenciandho a còere, a inniedhigare coendho / figu murra = una creze de figu chi assemizat a sa figu cana de colore e de fatura (tundhatza), ma est premedia (e de duas bias), prus abbosa, prus madura e prus gustosa; bíderendhe murras e bajas = de dónnia colori, provai cosas (e malis) de dónnia genia Sinònimos e contràrios chijinatu, cinixali, múrinu / imbarjau, murrinau Frases gei no as a bolli chi filla tua fetzat pius murrus in domu?!◊ gei no aspetas a fai pius murrus, no! ◊ po chi portis sa conca murra, lah no ti acontessat de arregolli surra! Terminologia iscientìfica clr Ètimu ltn. murinus Tradutziones Frantzesu gris Ingresu grey Ispagnolu gris Italianu grìgio Tedescu grau.

pargherínu , agt Definitzione nau de colore de chinisu iscurosu Frases craba pargherina Terminologia iscientìfica clr Tradutziones Frantzesu gris foncé, céruléen Ingresu dark grey Ispagnolu gris oscuro Italianu grìgio scuro, o cerulino Tedescu dunkelgrau, blaugrau.

passalidòlta, passalidòrta, passalitòrta , nf, nm: passaridorta, passaridortu, passaridrota, passaritolta, passaritorta, passiridrota Definitzione genia de pigione chi essit iscurigandho Sinònimos e contràrios atapanote, giagaragadhos, istracapunteri, palitorta, passaridroxa, sughelate / cdh. passalitolta Frases su bobboi chi l’aiat fatu erpilare fit una passalitorta chi si li fit sétia in brenugos (G.Brocca) Terminologia iscientìfica pzn, caprimulgus europaeus Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu engoulevent Ingresu goatsucker Ispagnolu chotacabras gris Italianu caprimulgo, nottolóne Tedescu Ziegenmelker.