Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

abbagadiàre , vrb: bagadiare Definitzione fàere bagadiu, fàere festa, no andhare a trebballare Sinònimos e contràrios afestai Frases su lunis m'abbagadio ca est printzípiu de chita, su martis so cossumita: no beto bucone a buca Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu prendre congé Ingresu to take a day off Ispagnolu estar de vacaciones Italianu celebrare il giórno festivo, far vacanza Tedescu feiern.

acrodhàre , vrb: aggradhare 1, aggrodhare Definitzione intanare, cuare comente faet su grodhe, su margiane, ibertandho a furare ccn. cosa, abbasciare, su si pònnere abbasciaos coment’e po no si fàere a bíere Sinònimos e contràrios abbuare, acuae, ammacionai, apatai, atanai Frases si acrodhaiat in d-un'istrintorzu, betaiat sa sanna de su rú a s'anzone colendhe e che lu tiraiat ◊ si est acrodhadu acurtzu a una mata de chessa a fàghere de bisonzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se terrer, être aux aguets Ingresu to go back to one's den, to lie in wait Ispagnolu esconderse, estar alen acecho Italianu rintanarsi, stare in agguato Tedescu sich verkriechen, auf der Lauer liegen.

alleporedhàre , vrb Definitzione èssere alligros; èssere o bènnere in calore Sinònimos e contràrios alleporizare, apudhai, apudhichinare, incaboniscai, ingrigliare / insuai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ragaillardir Ingresu to make cocky, to be merry Ispagnolu estar alegre, estar cachondo Italianu èssere allégro, ringalluzzare Tedescu fröhlich sein, eitel werden.

alleporizàre , vrb Definitzione brinchidare che a su lèpere, èssere alligru, nau fintzes de sa natura de s'ómine candho si faet tètera / macu alleporizadu = chi si giaet a fàere Sinònimos e contràrios alleporedhare, apudhai, apudhichinare, incaboniscai, ingrigliare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ragaillardir Ingresu to make cocky Ispagnolu estar alegre, ponerse cachondo Italianu ringalluzzire Tedescu eitel werden.

alloroscàre , vrb Definitzione apedhare meda, aira, cun arrennegu; abboghinare, pigare a boghes cun arrennegu, èssere arrennegau Sinònimos e contràrios achibberare, inchibberare, inchimerai, picai 3 / allororoscare, apedhae, atocare, aciaulai, baulai, imbauai, inciauai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aboyer rageusement, piquer Ingresu to bark furiously, to offend Ispagnolu ladrar con rabia, estar mosqueado Italianu abbaiare rabbiosaménte, impermalire Tedescu wütend bellen, aufreizen.

alvinàre , vrb: avrinare Definitzione pigare frina (ingòllere cosa mala), zúghere sos bundhos, ispramare, pigare assíchidu malu Sinònimos e contràrios acicai, arviai, spramai Frases e fintzas custu séculu avrinadu in nues de fumu abboghinendhe iscràdiat in sos fundhales grogos de s'última mania (L.Mele) 2. su pisedhu, asciuconadu malamente, che fit cúrridu avrinendhe a coas de sa mama ◊ sa morte los at fatos avrinare: che los at dados suta unu càmiu ◊ timia che a sa frea e mi ponia a cúrrere avrinadu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu effrayer Ingresu to frighten, to be obsessed Ispagnolu espantar, estar obseso Italianu spaventare, èssere ossèsso Tedescu erschrecken, besessen sein.

amegài, amegàre , vrb: ammegai, ammegare, megai Definitzione èssere apunta a…, acanta a…, èssere faendho Frases bàsciu chi faint su giru de totu sa bidha, no amegant de ndi torrai (A.Garau)◊ sa zente amegat de betare fiores ca est passendhe su santu 2. amegat ca est istenteriau fendi sa missa, ca nci ponit ora e mesu, gopai vicàriu Tradutziones Frantzesu être sur le point de… Ingresu to be going to… Ispagnolu estar a punto depara, estar Italianu stare per…, èssere nell'atto di… Tedescu im Begriff sein zu.

apistichinzàre , vrb: apistighignare, apistighinzare, pistichinzare Definitzione pònnere, pigare o tènnere pistighíngiu, arreolu Sinònimos e contràrios afruscare 1, apensamentai Frases custa màzine chi li ant presentau l'at apistichinzau ◊ candho at bidu chi su pisedhu no fit torradu ancora, su babbu comintzeit a si apistighinzare ◊ si apistichinzat pro sa salute Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'agiter, être inquiet Ingresu to crave Ispagnolu zozobrar, estar intranquilo Italianu avére o méttere inquietùdine, smània Tedescu von Unruhe erfaßen werden, Unruhe verursachen.

arrazonàre , vrb: arrazonare Definitzione dhu narant de is cuadhos: impurdedhiri, insuai, èssere in calore Sinònimos e contràrios arrazonire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu échauffer Ingresu to excite Ispagnolu estar en celo Italianu incalorire (andare in amóre) Tedescu brünstig sein.

assentulàe, assentulàre , vrb: assetulare, sentilare Definitzione abbarrare firmos, in assentu, in asséliu, pruschetotu nau cun arrennegu Sinònimos e contràrios assantaigae, assebiai, asserenciai Frases ista sériu, asséntuladi a un'oru! ◊ si ti assentulaias in domo faghias bene, cantu chi ses sèmpere in ziru! ◊ assentuladu chi sias, a un'oru! ◊ asséntula e no curras! ◊ non poto assentulare su sonnu ca su ganile non mi dat pasu ◊ assetuladi innoghe! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se tenir coi Ingresu to be quiet Ispagnolu estar quieto Italianu star quièto Tedescu ruhig sein.

bandhidía , nf Definitzione su bandhidare, su istare bandhidandho Sinònimos e contràrios bandhiadura, bandhidànscia, bandhidazu, bandhidonzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fuite Ingresu being on the run Ispagnolu estar en paradero desconocido Italianu latitanza Tedescu Verborgensein.

bandhidónzu , nm Definitzione su bandhidare, su istare bandhidandho Sinònimos e contràrios bandhiadura, bandhidànscia, bandhidazu, bandhidia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fuite Ingresu being on the run Ispagnolu estar en paradero desconocido Italianu latitanza Tedescu Verborgensein.

corcòne , nm: corconi Definitzione ammurrionadura, su s'intristare primaos po calecuna ofesa o cosa chi no est pràchia Sinònimos e contràrios annógiu, atrafudhu, bischiza, bústica, istrugnu, labbrione, porcandria, pussàgiu Tradutziones Frantzesu bouderie Ingresu sulky expression Ispagnolu ceño, estar de morros Italianu bróncio Tedescu Schmollmiene.

corrutàe, corrutài, corrutàre , vrb: acorrutare, currutare Definitzione fàere su corrutu, pònnere su dolu po ccn., portare bestimentu de singiale po unu mortu Frases coro meu istimadu, si andhas a Torinu ti corruto che mortu! ◊ at corrutadu sos mannos chi che li fint mortos ◊ si morzo innantis, corrútami tue! ◊ ses a conca falada pares currutandhe! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu être en deuil, prendre le deuil Ingresu to be in mourning, to go into mourning Ispagnolu estar en duelo Italianu èssere in lutto, méttere il lutto Tedescu Trauer tragen.

culturínas , avb Definitzione èssere in c. = àere belle e acabbau una cosa Tradutziones Frantzesu toucher à sa fin Ingresu said of a situation coming to an end (action) Ispagnolu estar en las últimas Italianu agli sgóccioli Tedescu am Ende.

giàchida , nf Definitzione su istare o abbarrare in letu, crocaos; nau de una cosa, su èssere posta coment'e crocada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu position couchée Ingresu lying, posture Ispagnolu el estar acostado Italianu giacitura Tedescu Liegen.

imperrài , vrb: imperriai, imperriare Definitzione cicire a cuadhu, cun is cambas una a cada parte; giumpare, passare de un'ala a s'àtera de calecuna cosa (de su leminàrgiu, de un'erriu, fintzes de su mare); in cobertantza, pònnere in mesu de perras, cobèrrere (fintzes in su sensu de ingannare)/ imperrai in còscia = brincare a cadhu, sere a s'imperriotu Sinònimos e contràrios acabadhare, acuadhigai, isperriare / intrare, zumpare Frases impérrio su cadhu de sa torrada e, in sos caminos de canos ritratos, antigas istigas s'ispijant in s'ànima mia (L.Brozzu)◊ at imperrau sa muredha ◊ s'ómine no essiat a monte, no si fidabat prus a imperriare cadhu 2. chi no sàntziant munera no dhu'impérriant me in su magasinu! ◊ mabadita s'ora chi apu imperriau su mari! ◊ dèu no dh'ia lassau imperrai mancu su liminaxu de domu ◊ cussu a innòi no nc'impérriat prus 3. tui ses marxani béciu, ma a mei no m'impérrias! ◊ a su muenti sardu dh'impérrias una borta isceti! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu être à califourchon Ingresu to overlap Ispagnolu estar a horcajadas Italianu accavalciare Tedescu rittlings sitzen auf.

irraghilàre , vrb Definitzione bogare de is pantalones is coedhas o alas de sa camisa o de àteru bestimentu de pitzu Sinònimos e contràrios irbardellare, irragare, isbragare, isbragugliare, ischígnere | ctr. aggheronare, arraghilare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu délier Ingresu to ungird Ispagnolu estar la camisa fuera de los pantalones Italianu discìngere Tedescu entgürten.

ispérdidu , pps, agt: ispérdiu, spérdiu Definitzione de ispèrdere; chi no si agatat prus; a logos, guastu, malu, totu andhau male, abbandhonau Sinònimos e contràrios ispéirtu, isperevunniu Frases su logu irbandhonadu, chentza bi colare prus neune a bi triballare, si ch'est ispérdidu 2. assimbillat a una bidha ispérdia 3. cussu casu non fut ispérdiu, ansis fut peri bonu! (G.C.Mameli) Tradutziones Frantzesu disparu, ruiné Ingresu lost, destroyed, gone to ruin Ispagnolu desaparecido, destruido, estar echo una ruina Italianu scomparso, distrutto, andato in rovina, desolato Tedescu verschwunden, zerstört, verfallen.

mediài 1 , vrb Definitzione essire coment'e médios, pigaos a machiore, fora de sèi, pèrdere is sentidos Sinònimos e contràrios irmedhighinare, ismemoriai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu être hors de soi Ingresu to be beside oneself Ispagnolu estar fuera de sí Italianu èssere fuòri di sé Tedescu außer sich sein.

«« Torra a chircare