carràlzu , nm: carrarju,
carrarzu,
carraxu,
carrazu Definitzione
fossu chi si faet in terra po orrostire unu pegus intreu imbodhigau in murta, carragiau e fatu su fogu in pitzu: coi un'animali a carraxu; logu inue si chistit petza in friscu, cuadórgiu de cosa furada; cosas betadas a muntone, boghes betadas apare, isterratzu fuliau; cosa chi serbit a carragiare
Sinònimos e contràrios
abbatúliu,
abbolotu,
atrepógliu,
bullíssiu,
chichígliu,
chimentu,
derreore,
digorju,
sciumbullu,
trambullu,
tregollu,
trinellu
/
isterratzu
/
carragliatura
Maneras de nàrrere
csn:
fai una cosa a carraxu = male, chentza régula; carrazu de pannos = muntone, cabidhada de pannos
Frases
aiant furadu una baca, l'aiant fata a peta e cuada in su carrarzu, in sa tuva de unu beterone élighe ◊ in d-una conchedha aiat sistemau su carrarju ca in intro bi aiat una perca funguda e frisca ◊ depiat picare unu ladus de peta dae su carrarju chi teniat in sas bírghines ◊ sa limba sua paret peta de carrarzu!
2.
at nadu unu carralzu de fàulas ◊ dhoi fiat unu carraxu de genti ◊ pro aparizare su terrinu peseint unu muru e fateint una cora chi bi betaiant totu su carrarzu pro la pienare
3.
custus funt bellus isceti a fai carraxu, a tzérrius e a sàrtidus
4.
est iscriendi a carraxu ◊ est unu carralzu de domos lampadas ◊ custu logu est totu a carraxu: circai de dh'allichidiri!
5.
si sunt drommidos sentza carralzu, in fora, mancu una tupa e ne unu barracu ◊ a monte no si dhue podet erribbari ca sa ní fait carràrgiu
Ètimu
ltn.
carnariu(m)
Tradutziones
Frantzesu
tollé
Ingresu
place to cook or store meat,
din
Ispagnolu
foso en el suelo para cocer la carne
Italianu
carnàio,
putifèrio,
bailamme,
gazzarra
Tedescu
Fleischkammer,
Krawall.
càrre , nf: carri Definitzione
sa petza bia de una carena, sa carena etotu; (mescamente su pl.) sa carena nuda e mescamente sa natura
Maneras de nàrrere
csn:
c. morta = pizighedhu de carre chi che andhat dae sa pedhe; c. bia = sa carre apenas coladu su pizu prus subra de sa pedhe, sa chi dolet de prus; c. bona = sa carre noa chi creschet in sas segadas; carregarre = atacadu, própiu tochendhe sa carre; èssere c. e úngia = èssere parentes custrintos, amigos meda; èssere c. agnanta = leados pagu in cunsideru, che cosa anzena, nadu de parentes de intradura; èssiri de c. fini = zúghere carràdigu delicadu; èssiri in carri allena = nadu de fémina, èssere ràida; carri chérvinu (nau de su cuadhu) = chi no ingrassat; a carre = nadu de bestimenta, tochendhe sa carre, chentza àteru pizu suta
Frases
in sa carre intendhia sas punturas ◊ si ponit sa camisa po no abarrai cun sa carri in campu ◊ is carris liagadas dhi pendiant de is bratzus abbruxaus ◊ unu pantàsima no giughet carre e ossos comente giuto deo ◊ deasi s'aciugnat custa carre, comente s'aciugnet custu filu!
2.
iast a ammostai is carris a is àturus? ◊ de sa carri tua ses tui sa meri: difatis po medas obertu as butega!
3.
sas muzeres pro medas connadas e connados sunt carre agnanta!
Terminologia iscientìfica
crn
Ètimu
ltn.
carne(m)
Tradutziones
Frantzesu
chair
Ingresu
flesh
Ispagnolu
carne
Italianu
carne in quanto tessuto vivo,
sensìbile
Tedescu
Fleisch.
duràghe , agt Definitzione
nau de frutos, chi giughent sa prupa aghedhosa, tostada, chi no istacat de s'ossu
Sinònimos e contràrios
orrósigu
| ctr.
isperrache,
ispitzigaditu
Frases
su péssighe duraghe est prus saboridu de s'àteru
Tradutziones
Frantzesu
pavie
Ingresu
clingstone
Ispagnolu
fruto de carne dura
Italianu
duràcino
Tedescu
hartfleischiger.
ispetolàre , vrb: ispetulare Definitzione
segare a petolos, fàere a orrugos, nau de sa petza
Sinònimos e contràrios
ischirriolai,
ispetatzare,
ispitulliare,
minutzare
Frases
animales malos ant ispetoladu unu pitzocu ◊ unu leone li at ispetoladu su bratzu ◊ mih no colet in mesus vostru unu leone e bos ispetolet a cantzos!
2.
issindhe in sa zanna, a Mallena li aiat dau un'ocrada disisperada e li aiat bortau sas palas chin su coro ispetolau de su malumore nighedhu (S.Spiggia)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
réduire en lambeaux
Ingresu
to tear to shreds (in)
Ispagnolu
despedazar carne
Italianu
sbrandellare
Tedescu
zerfetzen.
pècia , nf: (pè-cia)
pessa,
peta,
petza Definitzione
sa carre de un'animale macellada po alimentu, po papare (su pl. inditat diferentes genias e calidades de petza, petza de animales diferentes, ma fintzes sa prupa de sa carena de su cristianu biu)
Sinònimos e contràrios
prupa
Maneras de nàrrere
csn:
peta ascruzosa = totu a filicitus grussus; petza picada = pistada pro essire prus modhe cota; peta in sórighe = sa purpa a murudhu longu tundhu; fàghere sa peta = bochire su fiadu pro sa peta a manigare; fàghere peta = bociri genti; torrare in petas = abboniàresi apustis de una maladia; falare in fortzas e in petas, pèrdere sas petzas = minimare de pesu, islangiri; peta morta de male = de fiadu chi at tentu dannu; petza de cassa = de animale catziadu; peta frimma =(nadu de animale minore) chi comintzat a èssere bona, fata; peta bona, bonu pesu, a su baratu! = menzus de gai!…; préssiu petza = zenia de péssighe duraghe cun sa purpa saborida meda e aghedhosa; fai a pebècia = a pei de petza, fàghere a cantos, a zigota, bínchere de meda; andhare in peta e torrare in paberi = torrai mortu; èssere ifadau che petza púdia = no ndhe pòdere prus, ifadadu a s'úrtimu etzessu
Frases
sa pessa de burrincu no dh'apu mai testada ◊ sa peta morta de male la daent a su baratu, si est bona ◊ sa petza si podit fai arrustia, a budhiu, a cassola ◊ borera bocí cussus animalis po sa pècia
2.
su matzone bi podet fàghere peta in s'annile ◊ chi no si nd'isbodhicaus si faint a pebècia ◊ funt cadhos sempre in petas ◊ at isparau a unu e dh'at fertu, ma no dh'at pigau petza: sa balla dh'at pigau frigavriga ◊ unu porcu fatu a cantos in sónniu est sinnu chi bi fachent petza, chi bochient zente (B.Bandinu)◊ su porchedhu, s'anzone si no tenent unu mese no faghent peta bona, sa peta no est frimma
Sambenados e Provèrbios
smb:
Peta, Petta, Pettas, Petza, Pezza
Ètimu
ltn.
*pettia
Tradutziones
Frantzesu
viande
Ingresu
meat
Ispagnolu
carne
Italianu
carne
Tedescu
Fleisch.
picapètza , nm Definitzione
aina o màchina po segare a piticu o pistare a fine sa petza
Sinònimos e contràrios
acapuladori,
pistapeta
Frases
sa bomba atómica at a fai a arrogus totu s'umanidadi coment'e unu picapetza
Tradutziones
Frantzesu
hache-viande
Ingresu
mincer
Ispagnolu
picadora de carne
Italianu
tritacarne
Tedescu
Fleischwolf.
sochítu , nm: suchete,
suchitu 1 Definitzione
genia de papare fatu cun petza segada a biculedhos (mescamente de pudha, de conillu), posta a fríere unu pagu in su sufrissu fatu cun chibudha, pedrusèmene e un'aciunta de binu o aghedu e pagu pagu de abba, una ispergiadedha de píbere e sale
Frases
gei tengu abetu bellu de mi fai su sochitu o s'anguli po Pasca!…◊ dhui tèngiu unu spitzuedhu de suchitu in su fogu
Terminologia iscientìfica
mng
Ètimu
ctl.
suquet
Tradutziones
Frantzesu
à la nage (cuc.)
Ingresu
stew
Ispagnolu
guiso de carne
Italianu
guazzétto
Tedescu
Ragout.
tèssera , nf Definitzione
orrugu de linna o de tauledha po dhue fàere intacos a marcare cosa (candho funt duas, po iscumbatare comente torrant duos contos, si narant t. cojadas); genia de documentu chi atrogat de comente unu si est iscritu o marcau a calecuna organizatzione, o tenet diritu a calecuna cosa
Sinònimos e contràrios
cuncodrai,
cumpònnere
2.
sa tèssera de su partidu la zughet semper in busaca ◊ chini bisat trabballadoris a istracu baratu e masedus, chini trabballadoris cun sa tèssera de su sindacau o de su partidu
3.
in tempus de gherra su túcaru, che a su recatu, fit a reséstiches, totu a tèssera
Ètimu
ltn.
texera
Tradutziones
Frantzesu
tesselle,
carte
Ingresu
pass
Ispagnolu
carné,
tarjeta
Italianu
tèssera
Tedescu
Stein,
Karte.