dilatài , vrb: dilatare Definitzione su crèschere de mannària de unu materiale prus che àteru cun su caentu, illargare fintzes coment’e isfodhonadura; tirare o lassare agoa Sinònimos e contràrios crèschere / arreusai, crastinare, pellongare, slargai | ctr. afíere, miminare, torrai / antebitzare 2. tocat a fai su doveri sentza dilatai de dí in dí! Tradutziones Frantzesu dilater, renvoyer à plus tard Ingresu to delate, to defer Ispagnolu aplazar Italianu dilatare, rimandare Tedescu ausdehnen, verschieben.
redadíu , agt, avb: regadiu, regradiu Definitzione chi benit a tardu, chi abbarrat agoa, a úrtimos, nau po tempos longos assumancu de meses; fintzes chi su tempus ch'est passau, a tempus passau Sinònimos e contràrios coàinu, coaxu, coinàlgiu, sagotzianu, tricadibu* / taldiu | ctr. cabidraxu, premediu Frases s'iscaluza est ua regadia ◊ custa figu est calidade regadia 2. che daet a regadiu a fàghere cussa cosa ◊ noche benit regadiu a fàghere cussu ◊ como est regradiu pro donzi cosa Tradutziones Frantzesu tardif, tard Ingresu late, tardy Ispagnolu tardío, tarde Italianu tardivo, tardi Tedescu spät, Spät.
tàldu , avb, agt: tardu, traddu, tradu, traldu Definitzione ora, tempus apustis de s'ora sua, de su tempus suo, de s'ora giusta: nau de s'ora de sa die, chi ch'est antibitzada (prus acanta a mesudie, prus acanta a mesunote)/ a/c. coment'e avb. cun èssere/èssi, pàrrere/parri si narat sèmpere chentza prep., ma cun àteros vrb. pigat sèmpere sa prep. a Sinònimos e contràrios trigadinu | ctr. chici, cisso Maneras de nàrrere csn: dae tardos in tardos = carchi borta, a bortas lascas; a lestru o a tardu = luego o apustis de tantu, una die o s'àtera; t. mannu = tardu meda, tropu t. Frases su sero de sa festa si mànicat e si vivet fintzas a tardu mannu ◊ pariat prus tardu de s'ora chi fit (G.Piga)◊ nachi ch'est tardu ◊ s'arrellógiu est firmu, ma est sempri tardu ◊ toca, Fielica, ca nci passaus a domu, ca est giai tradu! 2. a tardu o a chito nachi las poniant a postu sas cosas (S.Patatu)◊ oe noche daet a tardu a ghirare ◊ nachi a torrare prus a tardu, ca como no est ora! ◊ manzanu mancari ti ch'essas a tardu, a campu ◊ fuit semper peleanne, istudianne, discutinne die e note finas a tardu (A.Cossu)◊ fit recuidu a tardu ◊ vae currendhe e no istes a tardu! ◊ sos seros a tardu si apompiaiat dae su barconitedhu totu sas domos de sa bidha (A.Pau)◊ in custu logu atesu est fendu a tradu ◊ prus a tardu, andendu a iscola, fut passau a domu de Domianu (B.Lobina)◊ candho iscúricat tardu chitzo arveschet 3. s'incràs, a lestru o a tardu, iat a èssi arribbau 4. s'ora si ch'est fata tarda ◊ che fit sero tardu Ètimu ltn. tardu(m) Tradutziones Frantzesu tard Ingresu late Ispagnolu tarde Italianu tardi Tedescu spät.
tricadíbu , agt, avb: trigadinu, trigadiu, trigariu Definitzione chi benit o lompet a tardu, chi istat a coa, a úrtimu; tempus prus ainnanti Sinònimos e contràrios coàinu, redadiu, sagotzianu, trigadiora / taldiu | ctr. cabidraxu, premediu Frases ocannu est un'annada trigadina 2. si est fatu trigadinu ◊ benit prus trigariu ◊ dh'apu iscípiu tropu trigadiu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tardif, tardivement, tard Ingresu late, tardily Ispagnolu tardío, tarde Italianu tardivo, tardivaménte, tardi Tedescu verspätet, spät.