agiolotàre , vrb: agiorotare, axolotare, azolotare Definitzione murigare e bulugiare, avolotare sa cosa, mòvere a meda, pònnere avolotu Sinònimos e contràrios atrepillai, scambillai, stragamullai, studugai, trumbugliai | ctr. asseliai, apasigare Frases nos sunt agiorotendhe totu sas abbas ◊ su cúrrere de su riu agiolotaiat sas abbas isbatèndhelas dai pedra in pedra 2. cantu chi ses agiorotendhe, bae a fàghere su chi ti apo nadu! ◊ est agiolotadu che undha ◊ unu gherreri no si podiat azolotare in cara de sa zente e in cara de sa mama at agguantadu a su prantu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu remuer, troubler, agiter Ingresu to make sluggish, to paddle, to shake Ispagnolu enturbiar, alborotar Italianu diguazzare, intorbidire, agitare Tedescu trüben.

chinníre , vrb: cinni, cinniri Definitzione fàere un'ingestu po inditare calecuna cosa; mòvere; mòvere is prabaristas serrandho e aperindho is ogos; tirare sa fune a is boes giuntos, po dhos manigiare Sinònimos e contràrios abbadiai, chizire, fritire, gínniri, mòere, tzindhire, tzirigare Maneras de nàrrere csn: fuire a chinnire oju = fuire che lampu; chinnire s'oju = itl. strizzare l'òcchio Frases su note no chinnit ocru, no fachet una ghilimada ◊ no cinniat ogu ◊ si ndhe riet a tostu a tostu poi tzinnit de oju a sa comare ◊ malos, chena chinnire pibirista a unu póveru animale ant fatu gherra 2. no mi at mancu chinnidu ◊ ndhe giuches de intreore: no saludas, colas téteru, intreu, no ti chinnis mancu apenas! ◊ est ruta e la creiant morta ca isteit maigantu chena chinnire 3. su bentu chinnit sa fiama de sa candhela ◊ chi ti cinnis de ingunis arguai de tui! ◊ est tremendhe prus de tzinnindhe ◊ ti matzucant, ti chinnint che sedatu ◊ cun is ossus arrogaus, no si podiat mancu cinni ◊ no si chinnit in ojos ◊ candu fuedhàt issu nisciunus si cinniat (I.Murgia) Ètimu ltn. cinnus Tradutziones Frantzesu remuer, bouger, se mouvoir peu Ingresu to move (little) Ispagnolu esbozar, hacer señas, mover Italianu muòvere, muòversi pòco pòco Tedescu bewegen, sich bewegen.

mòere , vrb: mòfere, mòghere, mòvere, movi, mòviri Definitzione cambiare posidura, portare de unu logu o tretu a un'àteru, murigare; fàere cambiamentu, abbiare unu dolore; tzucare, rfl.pònnere in camminu, fàere viàgiu; fàere impresse / ind. pres. 3ˆ p. sing. mofet, moghet; cong. 2ˆ p. pl. moghetzas, movetzas; pps. móvidu, mófitu, mófiu Sinònimos e contràrios irmoventare / andai, bènnere, caciare, cambiai, suncai, tocai 1 / coidai | ctr. firmai Maneras de nàrrere csn: mòviri s'istògumu = buluzare, fàghere a gana mala; movirisí po ternura = àere dolu, fàghere làstima; èssere a su moe moe = moindhe, pagu frimmu, candho goi candho gai; moindhe (nau de cosa chi si movit cun fuliesa manna) = frusiendi (bíere "múere") Frases moe cussa pedra! ◊ sa pudheca est maseredha, mancu si movit candu dha tocas! ◊ su cane est moindhe sa coa ◊ moediche dae cue! ◊ non cherzo andhare in ancas chi mofent pro abbitúdine (L.Loi)◊ boe betzu, isfinidu, fadicadu, no si mofet ◊ a sa cosa prantada li cheret móida sa terra ca creschet de prus ◊ scerada est sempri crocada, non si podit movi, mancu pesai de su letixedhu ◊ no bos moghezas finas chi torro! 2. sa borta chi mi funta móvius is genugus fui abarrada sétzia unas cantu diis ◊ su tempus est móvidu, est moindhe ◊ no lu moent nen diàulos e nen santos candho si che tzacat un'idea in conca! ◊ sas berbeghes cherent móidas a pàschere 3. moe cun megus a cumandhu! ◊ mira ca soi fendi sa lómpia agante de Luiginu, po intendi si cras movit a Castedhu ◊ de meriadorzu movet su masone in paschimenta ◊ arguai a tibe chi ti mogas! 4. zuto una dente a su moe moe: at a èssere menzus chi mi ndhe la feta tirare ◊ ti as a mòere carchi dente manighendhe cussa peta tosta! 5. mòfeti, sinono torrat a rosinare e nos infundhimos! ◊ mòedi, mih, ca no bi at ora! ◊ toca movidindi ca tèngiu fàmini! Ètimu ltn. movere, moere Tradutziones Frantzesu bouger, remuer, déplacer, détourner (dissuadere), se dépêcher Ingresu to move, to shift Ispagnolu mover, desplazar, moverse, darse prisa Italianu muòvere, movimentare, spostare, smuòvere, sbrigarsi Tedescu bewegen, versetzen, umstellen, verrücken, aufbrechen, sich beeilen.

moricàre , vrb: ammuricare, morigai, morigare, morigari, muricare, murigai, murigare Definitzione portare o pigare sa cosa a fúrriu a fúrriu, a su move move, ammesturandhodha cun ccn. cosa (fintzes a forte, cun lestresa); abbarrare a su move move, o fintzes cricandho, forrogandho; foedhandho de animales príngios, cumenciare a ufrare is titas (prenendhosi de late), mòvere po angiare Sinònimos e contràrios abbatare, morighinare 1, trancuinai Maneras de nàrrere csn: murigai is cosas passadas = chircare contos betzos; morigare su bestiàmine = fàgherelu mòere pro pàschere ma fintzas a salarzadura Frases istat morighendhe sas brajas de su fogu ◊ múrica su lapiolu e acontza su focu! ◊ est murighendi sa pingiada cun sa cugliera ◊ su pastore mórigat s'ama pro pàschere ◊ su mardiedu benit murigau prima de obresci ◊ piga sa cullera de linna po morigari sa bàngia! 2. stau a cudha manera, sempri morighendi! ◊ abarrat muriga muriga in su letu sentza de si drommiri 3. sa sughe est cumintzandhe a muricare, zuchet unu bellu úberu Tradutziones Frantzesu remuer Ingresu to stir Ispagnolu revolver Italianu rimestare, sbàttere Tedescu umrühren, wühlen, (in den Wehen liegen).

morigàda , nf: muricada, murigada Definitzione su murigare; su pàschere chi su bestiàmene faet aintru de note; in cobertantza, su istare cricandho chistiones angenas Sinònimos e contràrios abbatada, ammischiada Frases cun su fruconi, donadhi una murigada a sa linna in su forru! 2. note bona o note mala, a pitzinnedhos de deghe e dóighi annos nos afilaiant a mòere in murigada chin sa robba ◊ passadas is tres de note ist soniau babbai de sa morigada ◊ si no che fipi in muricada, su sero mi fachia un'irfuchilada de cussa cosa 3. una murigadedha a sa pingiada tocat peri a si dha donai, no po piscinai ma ca est doveri de isciri is cosas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mélange, remuer Ingresu mix (ing) Ispagnolu mezcla Italianu mescolata Tedescu Mischen.

scoetài , vrb: iscoitai*, scoitai, scuetai Definitzione iscaviare sa coa, mòvere a cropu de dónnia betu; andhare a egas e a ogas comente faet su pische o su lampu; pigare s'àteru a frandhigos po si dhu fàere a sa manu, po dhu tènnere a favore / avb.: andai scoita scoita = bantzighendhe o saidendhe su culu Sinònimos e contràrios brincae, fruschinare, ischirchinare / fuire Frases su pisci aintru de sa retza scoetàt e si moviat che ànimas in pena ◊ scoetat coment'e un'anguidha ◊ no ti ndh'atzichist chi scoitant is lampus! ◊ scuetant is murenas in s'àcua de su mari ◊ scuetat su corou 2. no dhui fuat mancunu giassu acantu ci scoitai 3. totu est chi scoetist: dèu mancu ti sumu! (G.Mura) Tradutziones Frantzesu frétiller, remuer la queue Ingresu to dart, to frisk Ispagnolu deslizarse, escabullirse Italianu guizzare Tedescu schnellen.

«« Torra a chircare