ardubinzòne , nm: ardulinzone,
bardumingione Definitzione
baldu bunzone, minzone o bardu pinzone, e fintzas bardu anzoninu, genia de erba (est una làtia areste), bona a papare, unu pagu marigosa po su latighedhu chi bogat ue si segat
Sinònimos e contràrios
acamingioni,
alminzone,
latosa 1,
limpora,
pinzone,
simingioni 1
/
cdh. alduminzoni,
aldumirizoni,
ttrs. carduminzoni
Terminologia iscientìfica
rbz, Sonchus oleraceus
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
lait de lièvre,
salade aux lièvres,
laitue de lièvre
Ingresu
hare's colewort
Ispagnolu
cerraja
Italianu
allattalèpre
Tedescu
Kohl-Gänsedistel,
Gemüse-Gänsedistel.
cagiàu , pps, nm, agt: callau,
caxau,
cazadu Definitzione
de cagiare; su late mortu cun su càgiu; nau de css. cosa, chi che dhi est consumada s'abba (es. brodu); nau de logu po sa gente o animales chi dhue funt, chi ndh'est prenu, totu leau, cagiagàgia
Sinònimos e contràrios
cagliadedhu,
pieta
/
cagiagàgia
| ctr.
brodosu,
isabbisabbi,
soltu
2.
mi at promintu sa columba de casu dae su primu cazadu
3.
su logu est totue cazadu de sordados
Terminologia iscientìfica
csu
Tradutziones
Frantzesu
lait caillé
Ingresu
curdled milk
Ispagnolu
cuajada
Italianu
latte rappréso,
quagliato
Tedescu
geronnene Milch.
casósu , agt Definitzione
nau de su late, chi rendhet meda a casu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
lait riche en fromage
Ingresu
rich of cheese
Ispagnolu
leche que da mucho queso
Italianu
ricco di formàggio
Tedescu
reich an Käse.
frúa , nf: frue,
frughe Definitzione
prus che àteru, late cagiau, ma fintzes totu su chi essit de su late: tinnada, colostru, arrescotu, callau, butiru
Sinònimos e contràrios
cagiau,
pieta
/
giodhu
/
cdh. fruja
Terminologia iscientìfica
mng
Ètimu
ltn.
fruge(m)
Tradutziones
Frantzesu
lait caillé
Ingresu
milk curd
Ispagnolu
leche cuajada
Italianu
latte coagulato
Tedescu
Sauermilch.
làte , nm: lati Definitzione
genia de lícuidu de colore biancu chi faent is titas de is animales mammíferos fémina: est su primu e de is alimentos méngius e prus erricos po is sustàntzias chi portat, necessàriu a su fedu apenas naschiu o ancora piticu, ma bonu e impreau in css. edade; genia de súciu biancu che late chi bogant unas cantu erbas o linnas ue si segat su corgiolu (mescamente sa figu, sa lua)/ min. latighedhu, latedhu; lati corostau = colostra, su primu late comente naschit su fedu
Maneras de nàrrere
csn:
bogare, múrghere, caentare, budhire, acragare o mòrrere su l., fàghere su l. a casu, a zodhu, sbutirai su l.; pizu de l. = sa parte prus rassa chi cazat subra comente su late ifritat; zenias de l.: l. de petus = de fémina, l. berbeghinu, cràbinu, bàchinu, de àinu; crezes de l.: cracau (callau), durche, bíschidu; su primu l. (addaghi naschet su fedu) = colostra; l. síncheru o spirrulitu = su late apustis finida sa colostra; late de tita = lati callenti coment'e candu dhu mullint; èssere late late, latis latis (nadu de cosas de manigare)= tébiu che late (obu cotu latis latis = cotu a modhe); l. acicau = late de fémina chi at tentu assuconu, salarzu malu, chi si est ritiradu; l. brutu = late de fémina allatendhe ma torra ràida; l. apedradu = zenia de tumore a sa tita, de late abbarradu; l. mússidu = late de fiadu malàidu de mudridura o piaritu; intrare late (a sas titas)= fai lati, preni sa tita de lati; muntènnere su late (nadu de animales de múrghere)= chi sighint a bogare late, chi no si che sicant; l. pàganu o pudhinu = late de animale o fémina chi no at fizoladu; l. de carchina = carchina sorta in abba meda pro illatare muros; l. catúligu = su suci biancu chi bogat sa lua; víere l. = tastai cosa bona meda (nau in cobertantza, pigai corpus o àteru chi no praxit); su primu l. = itl. timo, ràndhula prummonata chi sa carena de su cristianu zughet in daisegus de s'ossu de mesu de petorras, in artu, tra s'ossu e sa bula, e chi si che sicat azummai deunudotu candho sa carena at fatu s'irvilupu; l. primarzu = carrisàbida, primu late, una ràndhula manna apalas de s'istògomo, itl. pàncreas; pèrdiri lati e cardaxu = pèrderendhe totu
Frases
in beranu sa robba bogat late meda ca s'erba bundhat ◊ tenia su late in su fogu e pigadu mi ch'est, chentza bi dare tentu! ◊ sa mama a sos isposos: Ti siat beneitu su late chi ti apo dau! ◊ sa fae a sas berbeghes lis intrat late meda
2.
arràntzati, vae! vae chi ti vies late!…
3.
dèu passu lati a sa domu ◊ su lati de sa figu fait a iscrafíngiu
Sambenados e Provèrbios
smb:
Latte, Lattes, Latti
Terminologia iscientìfica
mng
Ètimu
ltn.
lacte
Tradutziones
Frantzesu
lait
Ingresu
milk
Ispagnolu
leche,
látex
Italianu
latte,
làtice
Tedescu
Milch.