ammediài 1 , vrb: ammeriai, ammeriare, mediai* Definizione fàere su meigama, su meriedhu, abbarrare in s'umbra (nau pruschetotu de su bestiàmene) in tempus de basca Sinonimi e contrari acamai, meliagrare Frasi sas belveghes fint ameriadas in sa corte ◊ is brebeis ammeriendi fiant cun sa conca una asuta de sa brenti de s'àtera ◊ ammério sa chedha in s'umbra de s'úmbulu ◊ daghi fiant ammeriandhe, Loisedhu si che fiat bénniu a inue fiaus noso 2. arrumbullànt sentza de assébiu cumment'e unu crabu macu chi no iscít anchi ammediai! Traduzioni Francese faire la sieste, rester dans l'ombre Inglese to have a siesta, to stay in the shadow Spagnolo sestear Italiano meriggiare, stare all'ómbra Tedesco im Schatten Mittagsruhe halten.

aorutài, aorvetài , vrb: auvretai Definizione istare a iscoca, abbaidandho, giaendho atentzione a ccn. o po calecuna cosa Sinonimi e contrari obretare*, punterare, selvare Traduzioni Francese épier, être en vedette Inglese to spy Spagnolo acechar Italiano spiare, stare in vedétta Tedesco belauschen, Ausguck halten.

apoderàe, apoderài , vrb: apoderare, apoderari, poderae Definizione pigare cun is manos una cosa, prus che àteru po dha mantènnere firma, ma si narat fintzes in su sensu de tènnere sa fortza de aguantare unu pesu, de padire una dificurtade o àteru (es. de fàere a mancu de calecuna cosa) Sinonimi e contrari abbabiai, afoderare, afuncenare, agguantai, ammantènnere, apompiai, leare, rèzere | ctr. iscapae, lassai Modi di dire csn: apoderaisí de fai una cosa = tratènneresi, istaresindhe; apoderàresi de una cosa = resessire, fàghere una cosa, poder fàghere una cosa Frasi fustei apoderididha bèni, a bortas no nci arruat! ◊ apoderit sa tassa e bufit! ◊ apoderamí: e innui est ca dh'arropu?! ◊ is umbras fiant coment'e cogus chi circànt de dh'apoderai ◊ a inube mi aferro mi apodero e candho mi apodero bene istringo (Màsala) 2. no isciu cumenti mi seu apoderau de m'imbrutai is cratzonis! ◊ apoderadí s'onori! ◊ no mi ndhe poto apoderare ◊ no potzu apoderai su fàmini!◊ intendendu aici no s'est pótziu apoderai e nci dhus at bogaus! Traduzioni Francese maintenir Inglese to maintain Spagnolo sujetar, aguantar Italiano mantenére Tedesco halten.

apompiài, apompiàre , vrb: pompiai Definizione castiare, furriare is ogos a ccn. parte o cosa po dha bíere; tènnere sa capacidade de aguantare una dificurtade, de fàere un'isfortzu, mantènnere Sinonimi e contrari abbadiai, allutzare, annotare, cadebai, castiai, isperare 1, labai, mirai / abbabiai, agguantai, ammantènnere, apoderae, rèere Frasi apómpiadi in s'isprigu! ◊ su pitzinnu colaiat sas oras de iscola apompianne a foras 2. apómpia a forti chi no ti arruat, lah! ◊ apómpia s'iscala! ◊ candu unu est giòvunu apómpiat trabballu meda ◊ candu fait bentu forti, medas si apómpiant po no arrui Traduzioni Francese regarder, tenir Inglese to look, to hold Spagnolo mirar, aguantar Italiano guardare, règgere Tedesco anschauen, halten.

arrèghere , vrb: arrei, arrèiri, arrere, arreri, rèere Definizione abbarrare firmos, sentza de andhare; si narat de vasu chi no est istampau ne tzacau chi mantenet su chi si betat aintru; rfl. su si lassare cosa angena; in cobertantza, aguantare is segretos; abbarrare a sa rea, prantaos, istrantagiaos / pps. arrésiu, arréssiu 1, arressu, arretu 1 Sinonimi e contrari abèschere, afrimai, aguantai, arrancare, arreare, arrèschere, arressare, obèschere, rèere / arrègere | ctr. andai, sfàiri Modi di dire csn: abba arressa = apojada, frimma (e pro cussu mala puru); arrèiri unu secretu = muntènnere su segretu Frasi líbbera zente poética in s'amore in su bisonzu arressa, istrinta in su dolore (A.Casula)◊ si est arressu pro sempre su coro sou ◊ no est ne andhendhe e ne arressu ◊ si arreet un'iscuta iscultendhe ◊ in caminu imbenit a unu connoschente, l'arreghet e li nat cosa 2. custu pitzeri no arreit àcua ◊ dèu pratzu, dèu leu, su chi bollu mi arreu ◊ a tui no fait a ti contai cosa ca no arreis nudha! 3. no mi sumbullit meda, gopai, ca no mi arreu in cambas de s'istrachímini! ◊ fiat aici istancu chi no si arreiat in peis ◊ addaghi su muntone est mannu meda no si arrèt Etimo ltn. regere Traduzioni Francese soutenir, supporter Inglese to support Spagnolo parar, tenerse Italiano fermare, fermarsi, règgere, règgersi in pièdi Tedesco anhalten, stehenbleiben, halten, sich aufrecht halten.

arressàre , vrb Definizione su si firmare de camminare, de fàere cosa, fàere firmare / pps. arressadu, arressu Sinonimi e contrari afrimai, arrèghere, arremai 1 | ctr. andai Frasi mi arresso a li porrire azudu ◊ si est arressa pro si pasare azicu ◊ su mundhu no si est mai arressu e ne mai s'at a frimmare ◊ a Pirella, ca fit ingomendhe chene masticare bene, sa sartitza si li est arressada in gurguzu! 2. l'arressant chin su cadhu ◊ a mimme no b'at crisura o làcana chi mi arressat Etimo srd. Traduzioni Francese bloquer, arrêter Inglese to stop Spagnolo parar Italiano fermare Tedesco halten.

binnennài , vrb: binnennare, vinnennare Definizione segare e arregòllere totu s'àghina de is bíngias, ma fintzes incungiare àteru / b. casidhos = bogai su meli Frasi a binnennare che daet a sa bandha de mesu cabidanni ◊ zughiant s'idea de binnennare ma no bi ant binnennadu Etimo srd. Traduzioni Francese vendanger Inglese to harvest grapes Spagnolo vendimiar Italiano vendemmiare Tedesco lesen, Weinlese halten.

impasàre , vrb Definizione firmare unu pagu po pàusu, faendho ccn. cosa Sinonimi e contrari firmai, pasai, tasire Etimo srd. Traduzioni Francese faire halte Inglese to stop Spagnolo pararse Italiano sostare Tedesco halten.

mantènnere, mantènniri , vrb: ammantènnere, muntènnere Definizione pigare, aferrare cun is manos (rfl. betare sa manu a calecuna cosa a manera de no orrúere); tènnere, àere in podere, sighire a tènnere o a portare; tènnere o chistire chentza si guastare, chentza si pèrdere / pps. manténnidu, mantésiu, mantesu Sinonimi e contrari afuntènnere, agguantai, apompiai, apoderae, rèzere / badrare, ostènnere / coltoire | ctr. iscapare, lassai Modi di dire csn: Deus lu mantenzat! = Deus lu bardet, lu muntenzat sanu, chentza male (nadu in suspu: gi est pagu grassu!…); muntenneresindhe, muntènneresi de… = fàghere a mancu de carchi cosa chirchendhe de pònnere frenu a unu gustu, a sos físsios e gai; muntènnere a unu de carchi cosa = chircare de no li lassare fàghere carchi cosa; mantèniri su fuedhu = èssere de peràula, fàghere su chi si narat candho si daet sa peràula Frasi muntene custa cosa! ◊ cust'animale no bi la fato a lu muntènnere: mi ch'est fuindhe! ◊ s'ambidha andhat male a la muntènnere ◊ in sa pigada de s'iscala muntènedi no ruas! ◊ si pigas a s'àrbure muntènedi bene a sas naes! 2. si bi at erba, in montes, sa robba sighit a muntènnere su late ◊ candho presu ti ant pro ti bochire nemmancu sos cannaos ant muntesu (Sozu)◊ cussas sunt promissas fatas e mai mantésias 3. no mi ndhe muntenzo de bi l'argumentare su chi mi at fatu! ◊ no ti ndhe podes muntènnere de fumare? ◊ a fizos mios no los poto muntènnere d'essire 4. su sale muntenet bona sa cosa a tempus meda Etimo ltn. manutenere Traduzioni Francese maintenir Inglese to maintain Spagnolo mantener, sujetar, guardar Italiano mantenére, conservare Tedesco halten, sich halten (refl.), erhalten, bewahren.

mediàgu , nm: ammeriagu, meliagru, meraju, mereacru, meriacru, meriaghe, meriagru, meriagu, meriaju, meriarzu, meriaxu, miliacru, miriàciu, miriacru, miriagu, moliagru Definizione s'umbra de mesudie, logu e umbra (mescamente de matas mannas) inue su bestiàmene passat is oras de sole prus forte, in istade / fàghere meriaghe = meriare in s'umbra Sinonimi e contrari camadroxu, meriadórgiu, umbraghe Frasi sos masones sunt acuilados in su meraju ◊ sa domo fit unu meraju finas a sero ◊ a oras de sole forte, in istiu, su bestiàmine istat in su meliagru ◊ custos sunt masones fatendhe meriaghe ◊ saludi e bacas in su meriagu, e trigu meda, ma dinai pagu!(A.Mandis)◊ nonnu naraiat "moliagru" e no "meliagru" Terminologia scientifica pst Etimo srd. Traduzioni Francese ombrage Inglese nook where the flock tooks shelter from the sun Spagnolo sesteadero Italiano sito ombróso dóve si ripara il grégge dal sóle Tedesco Ort im Schatten, wo die Schafe Mittagsruhe halten.

mediài , vrb: ammediai 1, mediare 1, meriai, meriare, merijare, miriare Definizione nau mescamente de su bestiàmene, passare is oras de sole prus forte, in istade, in su meriagru, istare in s'umbra Sinonimi e contrari acamai, meliagrare Frasi sas berbeghes fint meriendhe suta de sa nughe ◊ candho sa robba comintzat a meriare, comente imbudhighinat sole, che la trubbas a sa sedha, a suta de sos chercos ◊ una piga est mediandhe in d-unu ratu ◊ in s’ora prus cajente de sa die issu est merijandhe Terminologia scientifica pst Etimo ltn. meridiare Traduzioni Francese faire la méridienne, faire la sieste Inglese to have a siesta, to stay in the shade Spagnolo sestear Italiano meriggiare, stare all'ómbra Tedesco im Schatten Mittagsruhe halten.

meliagràre , vrb: ammeriagare, meriaciare, meriacrare, meriagare, miliacrare, miliagrare, miriaciare, miriacrare, miriagare, miriagrare Definizione nau mescamente de su bestiàmene, passare is oras de basca, de sole prus forte, in istade, in su meriagru, istare in s'umbra Sinonimi e contrari ammediai 1, merajare Frasi sos pastores controllant donzi tantu sos masones chi sunt meliagrendhe ◊ in cudhu padentinu de sabucos li piachiat a meriacrare ◊ in custu logu no che at umbras bonas pro miriagrare ◊ s'alveghe miliagrat, baca e bígiu cun sa coa si catzant sa musca Etimo srd. Traduzioni Francese faire la méridienne, faire la sieste Inglese to have a siesta, to stay in the shade Spagnolo sestear Italiano meriggiare, stare all'ómbra Tedesco im Schatten Mittagsruhe halten.

poderàe, poderàere, poderài, poderàre , vrb: apoderai*, poterare Definizione pigare, aferrare cun is manos una cosa, prus che àteru po dh'agguantare firma, ma si narat fintzes in su sensu de tènnere sa fortza o passiéntzia de portare unu pesu (nau fintzes de cosa, de unu materiale po sa fortilesa chi tenet) o un'istrobbu, de padire una dificurtade, in su sensu de badrare, amparare Sinonimi e contrari abbabiai, afoderare, afuncenare, agguantai, ammantènnere, apompiai, leare, rèzere / guardai / durai Modi di dire csn: poderaisí, poderàresi de fàghere una cosa = muntenneresindhe, lassare istare de la fàghere, agguantare o istaresindhe chentza la fàghere; poderai una promissa = muntènnere sa promissa, fàghere su chi si est impromissu Frasi podera frimma s'iscala! ◊ podera custus coranta sodhus e bai luegu a ci dhus portai! ◊ poderai is bratzus, agiudaimí a dhu bistí! ◊ cantu ca no mi donat fidàntzia, poderissí is sigarrus e adiosu! ◊ is féminas a gropas de cuadhu fiant poderadas a istrintu a su maridu 2. su chi contat est su gradinu aba si tenit is peis: cussu est su chi depit poderai! ◊ poderat fatiga veti una pariga de oras ◊ chini at a poderai finas a s'úrtimu, Deus dh'at a salvai 3. no mi l'apo pótidu poderare e bi l'apo nadu! ◊ si poderat, circat de no biri is cosas chi portat ananti de is ogus ◊ no fait a si poderai, su cristianu! ◊ dèu sa promissa dha poderu! ◊ po no fai bregúngia mi ndi seu poderau de nci dha fuliai cussa cosa, ma no est bona! 4. Santu Basile bellu, poderamidhu sanu custu pipiu! Traduzioni Francese tenir Inglese to hold Spagnolo sujetar, soportar Italiano tenére Tedesco halten.

pompiài, pompiàre, pompiàri , vrb: apompiai*, pumpiai Definizione tènnere sa capacidade de agguantare, de fàere un'isfortzu; castiare, furriare is ogos a ccn. parte o cosa po dha bíere / pompiare a unu a malu cabadhu = coment'e pigandhodhu a disprétziu Sinonimi e contrari abbabiai, agguantai, apoderae, rèzere / abbadiai, allutzare, annotare, cadebai, castiai, mirai Frasi su tzàpulu pigau a su bestiri nou no púmpiat cun su béciu 2. no si l'aiat mai pompiatu in cara ◊ pómpia chie b'at! ◊ su mere cada tantu andhabat a pompiare su fàchere de sos teracos ◊ sas féminas ant piachere de si lu pompiare ca est unu bell'ómine ◊ est andandu a pompiari ite bobbois dhue at in su cambu de cudha mata Traduzioni Francese soutenir Inglese to bear Spagnolo resistir, aguantar Italiano règgere, sostenére Tedesco halten, tragen.

rèere , vrb: arrèghere*, règhere, rèzere Definizione agguantai prantau, a sa rea, baliare o padire un'isfortzu, una fortza / poét. rere; pps. réghiu, rézidu Sinonimi e contrari abbabiai, afrimai, agguantai, apoderae Frasi ruta ndhe so in fundhu: male in cambas mi reo ◊ fit imbriagu chi no si reziat ritzu ◊ su dragu est male fertu, tambidambi e no si podet rere ◊ su filu fit débbile e no at rézidu ◊ siscuru, de su fàmine no si reiat fichidu! 2. custa cuba no rezet su binu ◊ cust'isterzu rezet, no rezet s'abba, paret chi no rezat Traduzioni Francese soutenir Inglese to support Spagnolo sujetar, aguantar Italiano règgere Tedesco halten.

«« Cerca di nuovo