idalài, idalàri , vrb: irdalai, isdalare, sdalai Definizione segare o ispuntare s’ala, is alas, fèrrere a s’ala; nau de gente, immarrire meda, pònnere o tènnere unu dolore chi no lassat camminare o trebballare Sinonimi e contrari iderrigari, isalare 2. s'àbbile fit débbile e totu isdalada ◊ soi totu irdalada, soi morendumí! Etimo srd. Traduzioni Francese rogner les ailes Inglese to clip (wings) Spagnolo cortar las alas Italiano tarpare le ali Tedesco beschneiden.

iddoàre , vrb: ildoare, irdoare, irdogare, isdoare, sdogai Definizione essire o bogare de pare is doas (nau de carrada); nau in cobertantza, apèrrere, bogare de pare, fàere a orrugos de su cropu o de s’orruta, nau de ccn. crepare de su tzacu o de àteru Sinonimi e contrari cherpai, ildeossare, isdegorare, isteressare Frasi mai carrada apo bidu ildoendhe ◊ est a puntu de s'irdogare che una cupa, imbriacu! 2. sa gente tostada de s'errisu agiummai si dhue iddoànt candho iant inténdiu sa cosa ◊ su coro mi si fit irdoganne dae sa gana de li nàrrere chi emmo ◊ indunindunu, iscostiànnesi che pípera, su babbu si fit irdogatu: si fint pesatas sas tràchitas de sas voches (A.Pau) Etimo srd. Traduzioni Francese enlever les douves, démolir, écraser Inglese to smash, to unstave Spagnolo quitar las duelas, romper, destrozar Italiano sdogare, sfracellare, sfasciare Tedesco die Dauben entfernen von, zertrümmern, zerbrechen.

illutonàre , vrb Definizione essire o bogare un’arremu de su lutone (mescamente su de sa camba) Sinonimi e contrari iscrocare 1 Etimo srd. Traduzioni Francese se luxer les hanches Inglese to dislocate one's hips Spagnolo dislocar las caderas Italiano lussare le anche Tedesco sich die Hüften verrenken.

incadhàre , vrb Definizione pònnere a cuadhissedha, pònnere una cosa in pitzu de s'àtera, mescamente nau de is cambas, de is nérbios Sinonimi e contrari incadhigare Etimo srd. Traduzioni Francese croiser, amonceler Inglese to overlap, to cross one's legs Spagnolo sobreponer, cruzar las piernas Italiano accavallare Tedesco übereinanderlegen, sich zerren.

incerài , vrb: incherare, intzerare Definizione pònnere sa chera, su pighe; essire in colore de chera, cambiare colore, nau de unu chi si assicat e mescamente de su laore e de is erbas chi, comente cumènciant a sicare, càmbiant colore e cumprint su granu Sinonimi e contrari illughidare, inceratzae, ingroghie, isarbolire, iscarugire, istramudire, scarafaciari, scinisai Frasi su sabbateri at incerau s'ispagu 2. su trigu in làmpadas comintzat a incherare ◊ sa punta de su nasu, de incerada comenti fuat sempri, s'inniedhigàt ca manna dhi fut imbucada sa timoria ◊ toca, tontoni, gei coitas a incerai: cussa est cosa chi naraus a is piciochedhus po ndi dhus iscrei de bolli benni a Castedhu! Etimo srd. Traduzioni Francese cirer, rendre blond, blondir, pâlir Inglese to wax, to make fair, to turn pale Spagnolo encerar, ponerse doradas las mieses Italiano incerare, imbiondire, impallidire Tedesco wachsen, gelb werden, erbleichen.

ingurtidórgiu , nm: ingurtidorju, ingurtidroxu, ungutidroxu, ingurtitorju Definizione sa canna de su gúturu inue passat su chi si papat o bufat de buca a s'istògomo; gruta manna, buidu mannu chi che calat a fundhu in is orrocas Sinonimi e contrari aghentolu, bilguzu, gaigastolu, gorguzu, ingollidosu, ingrastolu, ingullidorzu, ugrullu, valgastolu / alguena, garguena / gorovoju, imberghidorju, impercadorzu Terminologia scientifica crn, slg Etimo srd. Traduzioni Francese œsophage, gouffre Inglese esophagus, pothole Spagnolo esófago, donde afluyen las aguas Italiano esòfago, inghiottitóio Tedesco Speiseröhre, Schlund.

insuài , vrb: insuare Definizione nau de is animales fémina, èssere o bènnere in more; nau de gente, pesare burdellu, pònnere avolotu Sinonimi e contrari assuae, impurdedhiri, ingrilliri, seguzare 2. tocat a passai sa boxi e a insuai su logu! Etimo srd. Traduzioni Francese exciter Inglese to excite Spagnolo excitarse las hembras, alborotar Italiano eccitare Tedesco erregen.

intechíre , vrb: integhie, integhire, intichire Definizione seberare o fàere sa tega, nau de alegúmenes; nau de lana, trastes, pònnere su bobboi papalana; nau de animale fémina, essire próssima Sinonimi e contrari addegare Frasi sa fae est integhindhe ◊ su pisurtzis no at galu intechiu ◊ custu tempus at integhiu su pisu 3. s'ebba at integhidu Etimo srd. Traduzioni Francese pousser les cosses (des légumineuses) Inglese to pod Spagnolo poner las vainas las legumbres Italiano méttere i baccèlli (détto delle leguminóse) Tedesco Hülsen ansetzen.

irgangàre , vrb: isgangare, sgangai Definizione segare is cannas de su gúturu o gannighinas; segare is tuledhas, genia de néulas a parte de aintru in su gúturu; segare, bogare is gangas a su pische Sinonimi e contrari iggannai, ispajolare, ispobiai, ispojai, sgraguenai Frasi aiat irgangatu una erveche e l'aiat cota a budhitu Etimo srd. Traduzioni Francese égorger, opérer des amygdales Inglese to slit s. o.'s throat, to cut tonsils Spagnolo degollar, quitar las amígdalas Italiano sgozzare, tagliare le tonsille Tedesco die Kehle durchschneiden, die Mandeln entfernen.

irragàre , vrb Definizione bogare sas ragas, is cratzones de orroda de su costumu de s'ómine; bogare sa castàngia de su scriscioni (o primu corgiolu) Sinonimi e contrari irraghilare, isbragare, isbragugliare / ischissonare, iscocotare, iscucudhare 2. sa castanza s'irragat in campu ◊ sa castanza s'irragat e ndh'essit desesi candho est bene lómpida Etimo srd. Traduzioni Francese enlever la bogue Inglese to husk Spagnolo sacar las castañas del erizo Italiano diricciare Tedesco schälen.

isalàre , vrb Definizione segare o ispuntare is alas, fèrrere a s'ala; foedhandho de matas o de cresuras, segare de is partes de fora Sinonimi e contrari idalai | ctr. indalire / iscirrare 2. soe che puzone isaladu ◊ cussu puzone no leat bolu ca est isaladu Etimo srd. Traduzioni Francese rogner les ailes Inglese to clip Spagnolo cortar las alas Italiano tarpare le ali Tedesco beschneiden.

iscaltulàre , vrb: iscartulare Definizione fresare su pane, segare e istacare is duos pígios de su pane de fresa; passare s'ispola in s'iscàltula Sinonimi e contrari fresai Frasi si su pane no est bene pesadu no iscàltulat bene Etimo srd. Traduzioni Francese effeuiller Inglese to leaf through Spagnolo separar las dos hojas del pan Italiano sfogliare, staccare le sfòglie Tedesco entblättern.

ischissonàre , vrb: iscrissonare, scriscionai Definizione bogare sa raga (ischissone) a sa castàngia, bogare sa castàngia de su corgiolu ispinosu Sinonimi e contrari irragare, iscocotare, iscucudhare Frasi mi pogno a iscrissonare castagna a manos límpias! ◊ est ischissonanno e bodhinno castagna Etimo srd. Traduzioni Francese enlever la bogue Inglese to husk Spagnolo quitar el erizo de las castañas, escabuchar Italiano diricciare Tedesco Eßkastanien schälen.

iscussàre , vrb: scusciai Definizione giare annestru, fàere abbituare a calecuna cosa, giare istrutzione Sinonimi e contrari annestrare, domai Traduzioni Francese enseigner les premiers rudiments, dégrossir Inglese to brake in, to rough-hew Spagnolo dar las primeras nociones Italiano scozzonare, dirozzare Tedesco abschleifen, verfeinern.

ispitighedhàre , vrb Definizione fàere una segada a sa castàngia po no isciopare orrostindhodha: agiummai coment'e innasedhare (ma no importat inue est fata sa segada) Sinonimi e contrari ispitare, ispitudhare Etimo srd. Traduzioni Francese inciser les châtaignes Inglese to slit Spagnolo hacer una incisión en la cáscara de las castañas Italiano castrare le castagne Tedesco die Kastanien einschneiden.

istecàre , vrb: istegare, stegae Definizione arregòllere, istacare sa tega sicada o sicandho de sa canna de sa fae, de su cannàile de su pisu, de su prisuche / istecare fàulas = contai fàulas Sinonimi e contrari iscoinai 2. no credetas chi siepo contanne fàulas, ca geo no n'isteco mai! Etimo srd. Traduzioni Francese écosser Inglese to shell Spagnolo recoger las vainas de las legumbres Italiano sbaccellare Tedesco aushülsen.

las , prn: dhas* Definizione prn. pl. fémina po personas e cosas: impreau sèmpere a cumplementu ogetu, andhat bene iscritu abandha de su vrb. si si narat innanti, e totu a unu cun su vrb. (e fintzes cun calecunu àteru elementu, mescamente avb.) Frasi duas melighedhas d'oro las bido e no las toco! ◊ tantu sas fainas za mi las faghes tue!…◊ custas cosas faghídelas bois! ◊ custas iscarpas leachelas! Traduzioni Francese les Inglese them Spagnolo las Italiano le (prn.) Tedesco sie.

lías , prn Definizione bi + las / che lias = bi che las, si nci dhas Frasi pro li fàchere corazu, ant cumintzau a che lias bestire a sa mandra, sas anzones mesulanas chi l'ant dau ◊ sas iscarpas lias fachet pònnere in s'oru de sa zanna Traduzioni Francese les-lui Inglese it to them Spagnolo se las Italiano gliéle Tedesco sie, ihm (ihr, ihnen).

mógiu , nm, nf: moja, moju, moi, mou, moxu Definizione istrégiu de ortigu a fundhu tundhu e costaos artos po pònnere abba, sale, po múrghere; mannu meda, a pònnere abe; mesura de istrégiu: 45 litros, de terrenos, 0,40 de étaru; tumborru de ortigu, serrau a una parte cun pedhe de cane cun duas trícias de pilu de giua de cuadhu postas a grughe, una aintru de s'àtera a sa parte de fora, cun d-un'agu punta a istúturu in mesu de dónnia trícia / min. moighedhu (a/c.: nr. "mói", ma su pl. "mòis", sa var. mou faet su pl. moos), mogiolu (istugighedhu a pònnere sale) Sinonimi e contrari abialzu, bugnu, caidhu, casa, moissu, moitedhu, tulu / murghijola Modi di dire csn: moju apunt'a ghetare = acanta a iscussurai (nau de ccn., èssere che m. apunt'a ghetare = chíbberu, chi si creit meda); pròere o betare abba a mojos = a dellúbbiu; papai dexi mois de sali = campare meda; nci essit in coranta mois = narat cosas ispropositadas, ch'essit costa costa, pala pala, ch'essit in costas de pinnetu; fàghere sa conca che moju a unu = dàreli ifadu a fortza de faedhare meda, de li chircare chistiones e contos Frasi cussu tenet mojos e faghet mele meda 2. sete mojas de farina, sete mojas de pabassa ◊ s'olia de macinai dha mesurant a mou 3. est proghendhe, ghetandhe s'abba a mojos ◊ gei dhu scis ca seu cosa de pagu fidai: chi mi benint is cincu minutus nci essu in coranta mois! ◊ no nci at a papai dexi mois de sali! ◊ càlladi mudu, chi mi che ses faghindhe sa conca che moju! ◊ immó no nci dha tireis in centu mois, lassai is chistionis! Cognomi e Proverbi smb: Moi, Mou, Moy Terminologia scientifica stz, mds, sjl Etimo ltn. modius Traduzioni Francese boisseau, ruche Inglese modius, apiary Spagnolo moyo, recipiente para las medidas de capacidad, un tercio de una hectárea Italiano mòggio, alveare Tedesco Scheffel, Bienenstock.

nesíre , vrb: niscire, nisire, nisiri, nissire Definizione sonare su nare, su nasu, innisire su mucu Sinonimi e contrari inniscire, ischisciare, ischiscire, mucai, sinire Frasi nesíresi su nasu ◊ sos mucadoredhos sunt fatos pro nisire ◊ nísidi su mucu! Etimo srd. Traduzioni Francese se moucher Inglese to blow one's nose Spagnolo sonarse, limpiarse las narices Italiano soffiarsi il naso Tedesco sich schneuzen, sich die Nase putzen.

«« Cerca di nuovo