acodulàre , vrb: acudulare Definizione tragare, iscúdere a pedra; fàere grae?, fàere a códulu?, fàere coment'e a cude, téteru che pedhe? Sinonimi e contrari apedriai, intellai 2. sas fardetas comintzabant a s'acudulare dae sa saghina de sas matas allentorias Etimo srd. Traduzioni Francese lapider Inglese to throw stones Spagnolo arrojar una pedra Italiano lanciare sassi Tedesco Steine werfen.

arremilài , vrb Definizione iscúdere calecuna cosa a cambarinu a unu, iscúdere a cara Sinonimi e contrari arrafilai, frumbulare, frundhare, interiare, sbertugliai Frasi arremilai unu cortedhu a unu Traduzioni Francese lancer, jeter Inglese to throw Spagnolo arrojar Italiano scagliare Tedesco werfen.

atapài 1 , vrb: atapare, atzapare 1 Definizione iscúdere, fèrrere a ccn. logu o a ccn. cosa; iscutulare / iscalpas de atapare = iscarpas pro campu, de orropu Sinonimi e contrari aciapuai, addabbai, addrobbulare, atumbae / arrúiri / ischirchinare, iscontriai Frasi sas undhas de su mare andhant a si atapare a sos iscóglios ◊ su destinu mi at gitu contra a bentu e in iscóglios atapadu ◊ su bentu at atapadu sas naves totu apare ◊ su coro dhi atzapat che limbatzu de campana (I.Patta)◊ si arruit atapat is murrus a terra! 2. si atapat che colora morzendhe Etimo srd. Traduzioni Francese battre Inglese to hurl Spagnolo sacudir, arrojar Italiano sbàttere, sbatacchiare Tedesco schlagen.

betàe , vrb: betai, betare, vetare Definizione giare o fuliare a terra una cosa a imboladura, a cropu; pònnere in pitzu, e rifl. giare a pitzu a ccn. o a css. po si ndhe fàere mere, po dhi fàere male, po ndhe aprofitare o fintzes solu, si est trebballu, po ndh'àere gana de dhu fàere; lassare andhare de artu (abba, froca, gràndhine), furriare, fàere orrúere; pònnere cosa in istrégiu imbuidandhondhe de un'àteru; incrubare, fàere pèndhere a una parte Sinonimi e contrari detai, foliai, frundhire, ghetai*, imbolare, ingullire, irbersulare, isciusciai, istrampare, lampare 1 / assemizare / falare, pròere, rúere / incurpare / semenai | ctr. arragolli, collire Modi di dire csn: betàresi a carchi cosa = pònneresi a fàghere carchi cosa, infrundhire; betare apare = nàrrere afaiu, fuedhai sentza de fai distintzioni tra cosas diferentis; betare (cosa, cosas) a una, a unu, totu a unu = pònnere paris, pònnere totu paris cosas diferentes, distrúere o isordulare su logu; betare raighinas = pònniri arréxinis; betàresi a…(+ agt) = fàghere finta de èssere…(+ agt); betare boghe = ghetare boche, cramare, tzerriai; betare boghes = ghetare boches, zubilare, tzerriai po dannu, po agiutóriu; betare una fusilada, unu tiru, unu bandhu = isparare, bandhire; betaresila a pérdida = fai finta de no àiri inténdiu, o cumpréndiu; betare in frimmu = inzertàrela, fàghere una cosa chi andhat bene meda, fàghere inzertu; betare s'àstula a unu = assemizare a unu, àere s'assemizu de un'àteru, leare su naturale de un'àteru; betare sas neghes a unu = dare sa curpa; betare su trau, su berre, su mascru = dare su mascru a su fiadu fémina in more; betare pagamentas, abba, lughe, afitu a pagare = mandai s'avisu de pagai; betare sos canes, sos carabbineris = pònniri is canis, is carabbineris avatu de ccn. Frasi betachelu a su fogu cuss'abbunzu! ◊ betasidhu un'istidhu de abbardente, o una cícara de cafei! ◊ a sos frores lis cheret betadu abba ◊ betadu bi ndh'as, de sale, a sa padedha? ◊ beta mànigu a sos animales! ◊ s'iscuru, ite apretu a si ch'esser betadu in ponte! ◊ tzertos ndhe apo bidu chi, pro chi siat toscu mísciu a fele, che lu betant che mossu saboridu (G.Sini)◊ no resessit a che ndhe betare prus, de nudha, a corpus! ◊ beto sas camisas in sa pala de una cadrea 2. li si sunt betados sos corbos! ◊ s’ae si betat a s’olia, a sa ua, a sa figu ◊ at lassadu su bufonzu e si est betadu a su tabbacu ◊ za l'at abbertu s'ogru, no si est betadu a sa cosa mala, no! ◊ a sa ferràina bi amus betadu su bestiàmine ◊ cantu ses sétzidu in cue, ficadindhe e bétadi a fàghere! ◊ mamma si at betadu s'issallu e ch'est essida ◊ si mi faghet dannu li so betendhe sos carabbineris! ◊ cheret betadu su bestiàmine a s'abba, ca est sididu 3. si est betadu a mortu, a drommidu, a malàidu, a mudu, a macu ◊ a sa leva si est betadu a surdu pro no fàghere militare 4. totu a sa mama at betadu custa pisedha ◊ e a chie nachi si est betadu, custu, chi faghet gai?! ◊ già li at betadu, su bratzu de su nonnu!…◊ già li at betadu, sa nàschida!…◊ no lu tzírighes, a isse: si li betat s'àstula de sos tios no ti faedhat prus! (G.Ruju) 5. e candho betades, a campu, cun su bestiàmine? ◊ cussos che sunt betados in cussa falada 6. si cudhas criaduras faghent dannu, sas neghes deo las beto a su mannu ◊ su dannu chi at fatu cudhu lu sunt betendhe a tie! 7. candho no teniat àteru tribàgliu si leaiat calchi narvonedhu a si lu betare a trigu ◊ betamus sos ortos a basolu e moriscu ◊ sos ómines che sunt betendhe fae ◊ de ortos sa zente como no ndh'est betendhe prus! 8. lèadi su paracu ca est betendhe ◊ si betat, oe, est froca ◊ est lampendhe, tronendhe e betendhe meda 9. los at betados unu cadhu currindhe chi lis est coladu acurtzu ◊ dae tentu comente ti moes, ca mi betas! ◊ sa frebba mi at bedatu a terra ◊ est coladu chentza abbaidare e mi at betadu Traduzioni Francese jeter, verser Inglese to throw, to pour (out) Spagnolo echar, arrojar, verter Italiano gettare, buttare, méscere Tedesco werfen, eingießen, einschenken.

bulliàre , vrb Definizione bogare a fora, essire o fuliare atesu cun fortza, de botu Sinonimi e contrari betae, botulare, foliai, frundhire, ilbulliare, irbentulai, iscavulai, salliai, iscelliare, scabiossai Frasi cussos che cherent bulliados fora, ca sunt malos a pagare! ◊ ti ndhe búllio sas dentes a iscantarzada! ◊ sa màchina chi l'at rugadu che l'at bulliadu atesu ◊ si li leghet in sa cara sa bramosia chi l'est bulliandhe dae s'ànima ◊ apo postu su late a còghere, mi ch’est bulliadu e che at mortu fintzas su fogu Etimo srd. Traduzioni Francese flanquer Inglese to hurl Spagnolo arrojar Italiano scaraventare Tedesco schleudern.

imbolàre , vrb Definizione betare a terra, lassare sa cosa betandhochedha atesu, betandhodha de artu o a istràmpidu, coment’e a bolu, chentza órdine; calare de artu a cropu; rfl. nau prus che àteru de fémina chentza cojuare, crocare cun facilidade po si giare a s’ómine faendho pagu càrculu de issa etotu / andhare imbola imbola = imbolèndhesi inoghe e in cudhane, de tretu in tretu, a su corca corca Sinonimi e contrari abbutare, betae, foliai, frundhire, imbrillai, irbotulae, iscavulai, ispiòndiri, issèndhere, scabiossai | ctr. collire / assantae, assetiai, pònnere Frasi imbolamiche atesu cussas cosas! ◊ imbòlache s'arga! ◊ collide s'olia e imbolade a s'isterzu! ◊ no imboles gai fatu de su logu sa bestimenta chi ti càmbias! 2. s'abiolu si tucat, leat bolu e dae s'aera s'imbolat che raju! 3. si biet chi issa no est una fémina pagu séria chi s'imbolat in bratzos de chie totu li capitat! ◊ nos semus imbolados che duos iserelados! Etimo ltn. involare Traduzioni Francese lancer, jeter Inglese to fling Spagnolo tirar, arrojar Italiano lanciare, buttare, scaraventare Tedesco werfen, schleudern.

imperiàre , vrb Definizione iscúdere o lampare una cosa atesu Sinonimi e contrari abbutare, aggradiare, imbolare, interiare, ispiòndiri, lampare Frasi sa preda deo che l'império prus de a tie ◊ a frundha si che impériat sa preda meda prus de la tragare a manu ◊ sa pompa, afíndhela in punta, che impériat s'abba atesu mescamente si bi at pressione meda 2. crabolos coment'e in líbbera aera imperiades atesu Traduzioni Francese lancer Inglese to fling Spagnolo arrojar Italiano lanciare Tedesco werfen.

ispiòndiri , vrb: ispròndhere, ispròndiri, isprúndhere, isprúndiri, spòndiri Definizione iscúdere, betare, fèrrere atesu (fintzes nàrrere); bogare, bogare prus in fora (fintzes essire), aporrire, giare o fàere a bíere cosa faendhodha, naendhodha e faendhodha connòschere Sinonimi e contrari aggradiare, aporrire, fèrrere, imperiare, impròdere, lampinare, spiondai / espressai Frasi cun d-unu cannedhu sulendi a totu fortza nci ispiondit a celu cudhas birilliedhas ◊ dae cue subra s'ispériat unu paris mannu, a cantu podet ispròndhere s'oju! ◊ mi at ispróndiu una pedra ◊ is sardistas defendint e isprundint s'istória de sa Sardigna ◊ su pulíticu cheriat cundennadu a si manigare sas paràulas ch'isprundhit 2. de ingunis sa rivolutzioni isprundit in totu s'Europa ◊ est tzerriendumí ca mi at ispróndiu cosa de su muru de cortili ◊ su tostoine isprundhiat sa conca dae su covecu ◊ ge si dh'at circara sa serbidora: bai e circa de aundi nd'est isprúndia! Traduzioni Francese se pencher, dépasser Inglese to stretch, to jut out Spagnolo arrojar, asomar, extender Italiano protèndere, spòrgere Tedesco vorstrecken, hinausstrecken.

lampàre 1, lampàri , vrb Definizione betare, imbolare a terra, iscúdere atesu, giare apitzu, nau fintzes in su sensu de aciapare, aferrare, furare Sinonimi e contrari aceiri, imbolare, imbrillai, imperiare, ispiòndiri, issèndhere, istrampare, lampinare Modi di dire csn: lampare sas manos a unu = betare pódhighes subra a ccn. a lu mazare; l. unu frastimu = frastimai, betare irrocos Frasi mi so lampadu a terra ◊ mi so lampadu subra de su letu e mi che so drommidu ◊ si calchi ogetu podiat coglire bi lu lampàt a dossu ◊ su puzone si lampat de s'aera e torrat a su nidu a bicu pienu ◊ che l'at lampadu foras dae sa gianna ◊ li podiaizis lampare unu raju! ◊ sas màchinas che lampant sa lughe atesu ◊ e a cantos lis at lampadu ojadas furàntzulas, candho fit giòvana! 2. su cane tentat de si lampare a unu Traduzioni Francese lancer, jeter Inglese to throw, to cast Spagnolo echar, arrojar Italiano lanciare, gettare Tedesco werfen.

rebessàre , vrb: arrevesciai, revesciai, revesciare, revessare Definizione caciare o torrare de s'istògomo sa cosa chi unu at papau o bufau; portare is conos, èssere a conos, faendho fortza po caciare; rfl. su si furriare contras a ccn. (revessàresi chin ccn., contras a…), fàere cosas revessas, trotas, contras a ccn. / ocros revessatos = giraos totu a una parte, biancos Sinonimi e contrari bombare, bòmbere, bombitai, butare, caciae, gòmbere, istercorare Frasi che revessat totugantu su chi at ingullidu ◊ s'imbriagone ndhe at revessadu totu ◊ sunt timendhe no rebesset, ca at trincau binu meda 2. it'est custu tortíghine de vos revessare contra a su Segnore?! Traduzioni Francese vomir, rejeter Inglese to throw up (again) Spagnolo vomitar, devolver, arrojar Italiano vomitare, rigettare Tedesco brechen.

scabiossài , vrb: scaviossai Definizione betare in d-unu scabiossu, iscrébigu, o àteru, de logu artu Sinonimi e contrari imbolare, ispantumare, isperrumai, issussiare Frasi nc'eus a scabiossai sèmpiri de prus a fundu ◊ nci dh'at scabiossau conca a bàsciu de susu de una roca ◊ lessintiminci cabai de su trenu, chi no mi nci scabiossu! Traduzioni Francese précipiter Inglese to precipitate Spagnolo precipitar, despeñar, arrojar Italiano precipitare Tedesco hinabstürzen.

scabulài , vrb: iscavulai*, scavuai, scavulai, scavulari Definizione fuliare a un'ala, lassare istare, fintzes betare; bogare de càbudu, lassare de fàere una cosa; foedhandho de laore nou, rèndhere, giare de resa Sinonimi e contrari betare, foliai, frundhire, imbolare / acabbae, scabidai | ctr. arragolli, chistie, coglire Frasi prestu, scavuancedha sa sigareta! ◊ in fàbbrica ant serrau totu: si nci ant scavuau aici… cumenti a petza pudéscia! ◊ scàbula totu e benidindi! ◊ depit scabulai su bufóngiu, su fumóngiu e papai chena sali ◊ fai finta de èssi aintru de unu barribi e scavuadinci a bàsciu 2. scabulamidha, no mi fàcias erriri! ◊ scabulaidedha de prangi, gomai, e prusaprestu agiudaimí a fai custas pabassinas! Traduzioni Francese jeter Inglese to throw away Spagnolo arrojar, echar, tirar Italiano buttar via Tedesco wegwerfen.

sparafundài , vrb: isperevundai*, sparavundai, sperefundai, sperevundai Definizione betare o calare a s'isprefundhu, fuliare atesu; fintzes essire, andhare de no si bíere prus, atesu, a logu chi no s'ischit Sinonimi e contrari apussiare Frasi po sa timoria de sa scumíniga, s'allochiamentu nci dhus sparafundat in su disisperu ◊ tocat a nci sparavundai sa genti mala! ◊ anchi dhu sperevundit sa giustítzia! ◊ tremila passus sperevundau siat su tiau fora de mei! ◊ sperefundau siat in su mari sentz'e fundu! Traduzioni Francese engouffrer, sombrer Inglese to sink Spagnolo arrojar, hundir Italiano sprofondare, inabissare Tedesco in die Tiefe stürzen, versenken, versinken.

spòndi, spòndiri , vrb: ispiòndiri*, sprondi, spròndiri, sprúndiri, spundi 1, spúndiri Definizione iscúdere, betare, fèrrere o fintzes andhare o essire atesu; aporrire, giare una cosa in manu a s'àteru; fintzes essire, istèrrere, bogare a fora o prus in fora Sinonimi e contrari aceiri, aggradiare, imperiare, imprònnere, fèrrere, ghetai, spiondai, sprilliri / aporrire Frasi su pisitu fait curri su lómburu cun is farrunchedhas po nci dhu spúndiri sempri prus atesu ◊ cantu nci dha spondis, sa pedra, tirendi a manu? ◊ e bai inoramala… toh su coru! - narat Bissenti spondedhucedhu in faci a s'arretori ◊ sa nosta est sa terra de chini, po s'amarolla, est istétiu sprúndiu atesu de domu lassendi genti abetendi (F.Carlini) 2. lah no ti spundas tropu atesu de cuilarxa ca cussu ti bolit ispitzulai! 3. sprondimindi su tobàciu ca frigòciu su nadiai a su pipiu! 4. custa zona est diventada aici manna chi nci spundit fintzas a su ponti Traduzioni Francese lancer Inglese to throw Spagnolo arrojar, lanzar Italiano lanciare, proiettare Tedesco werfen.

«« Cerca di nuovo