acollàe, acollài , vrb: acollare Definizione acapiare, pònnere o pigare in pitzu a càrrigu, po tirare; giare un'ispinta, un'atacu; imbucare a fàere calecuna cosa Sinonimi e contrari addossare, carrigai, imbucai Modi di dire csn: acollare su pudhecu = prèndhere unu cadhu a s'àteru pro lu domare; fàchere cuforma l'acollat = fai acomenti dh'acucat, segundhu su meledu; acollai a corpus = leare a corpos Frasi a su pòburu Deus ndi dhi acollat de prus! 2. acollai, ca nc'est de ndi fuliai custu muru! ◊ su segrestanu nd'ispicat sa gruxi manna de linna e dhus acollat a cropus! 3. dhu pigant e dh'acollant a itzabai coment'e canis ◊ is paisanus infrascaus dh'acollant a itzérrius e ispintas ◊ acollant a itzerriai: Est unu fantasma! ◊ e acollat a tirai bentu… gei nd'at fatu pagu! 4. acostindhe s'ebba e bàtindhe su sedhatzu po su pudhecu ca dhu acollamos! Etimo itl. Traduzioni Francese charger, tomber sur qqn. Inglese to saddle, to charge, to attack Spagnolo cargar, empujar Italiano accollare, dare addòsso Tedesco aufbürden, herfallen.

insedhài, insedhàre , vrb: issedhare Definizione pònnere sa sedha, su sedhatzu a un'animale (molente, cuadhu); pigare a unu che àinu in su sensu de dhu trampare, cullonare, brinchidare a pitzu a cobèrrere; arresurtare, orrúere Sinonimi e contrari imbastai, sedhai Frasi su teracu insedheit sos cadhos e prepareit fusile e cabbanu a su mere 2. si mi at insedhau una borta no m'insedhat prus! ◊ su caboni insedhat sa pudha 3. sa festa de sa Defessa si nche issedhat in úrtimos de capitanni Etimo srd. Traduzioni Francese seller Inglese to saddle Spagnolo ensillar Italiano sellare Tedesco satteln.

ispínu , nm: spinu Definizione ischina de procu, sa petza de s'ischina (ambidhiola) impare cun is ossos (segada a orrugos po ndhe giare a parentes o bighinos) Frasi candho uchidiant su mannale secavant sos ispinos de dare a sos parentes e amicos ◊ mandhaiant sos pitzinnos a giúghere sos ispinos a parentes o famílias amigas Etimo ltn. spinus Traduzioni Francese carré de porc Inglese saddle of pork Spagnolo lomo de cerdo asado Italiano àrista Tedesco Schweinsrücken.

malàndra , nf: marandra, melandra Definizione genia de freadura de sa pedhe fata a su friga friga forte cun calecuna cosa, o fintzes de segada / èssere musca e malandra = (nau de duus) èssiri sempri impari Sinonimi e contrari caizone, costana, freadura, gliaga, iscalabrada, piticada, secada Frasi a sa malandra acudit sa musca 2. bidetilos, colloitos musca e malandra! Etimo ltn. malandria Traduzioni Francese plaie, écorchure Inglese plague caused, in pack animals, by the pack-saddle or the saddle Spagnolo matadura Italiano guidalésco Tedesco Schramme.

sèdha , nf Definizione genia de trastu chi, cun isterrimentu modhe asuta, si ponet in pitzu de s'ischina de molentes e cuadhos po dhue pòdere cicire ccn. o fintzes pònnere càrrigu; genia de iscannu fatu cun d-unu truncu, pedra ue si ponet su casidhu; tretu unu pagu in paris in cúcuru de monte, sa parte prus arta de unu logu; in cobertantza, pesu grae o chistione mala a padire / min. sedhitola / partes de sa sedha: s'arcu de ananti, s'arcu de asegus, sa conca (su tretu prus artu de s'arcu), sa coberta (pígiu de pedhe o àteru chi ammontat is travedhas e andhat de un'arcu a s'àteru), su petorali, sa cingra (po firmare sa s. a su dossu de s'animale, in bentre acanta a is cambas de ananti), sa retranga (de s'arcu de daisegus a suta de sa coa), s'istafa (a una parte e àtera), is trantzilleris (genia de codriolas po apicare calecuna cosa), is coscinus / itl. dòsso (di strada) = sedha Sinonimi e contrari sedhatza, sedhone / cúcuru, frunchizolu, monticru, sedhile Modi di dire csn: pòniri sa s. = issedhare, sedhai; pigai sa s. a un'animali = catzare, falare, leàreli sa sedha; s. de càrrigu = sedhone, sedhatzu; non baliai sa s. = no baliare brullas, ofesas; non si dha podit pigai cun su cuadhu e si dha pigat cun sa s. = (pro un'ofesa o unu dispiaghere) no podet fàghere nudha a chie ndhe tenet curpa e si ndhe pagat cun àtere, cun chie podet; falare che sedha (nadu de frastimu, irrocu) = andhare bene meda de fàghere efetu; falare una sedha a ccn. = tènnere dannu, malasorte; sas sedhas de su carru = su letu o fundhu de su carru; sedhedha = creze de temperedha; drommire sedha sedha = in campu abbertu, chentza acotu perunu Frasi chei sos àteros cadheris, curriat su poledhu a sa nuda, chene sedha ◊ si pinnigànt otu o dexi giòvunus a cuadhu, sedha e istafas curtzas ◊ calicunu de sos cadhos at segadu sa cringa e pérdidu sa sedha 3. sa robba si ch'est corcada in sa sedha ca bi tocat bentighedhu friscu ◊ a sos pisedhos de iscola che los pigaiant a ispassu a sa sedha de cunventu ◊ fiat coranta annus ingunis, in cussa sedha de monti 4. bai ca cussa sedha dèu no mi dha lassu pònniri! ◊ si nos falat cussa sedha, de nos cumandhare sos mandrones, istamus friscos, mih!…◊ candho fut betada cussa sedha gei dhi costàt a si che dha tirare!…(A.Barra) 5. sa maledissione chi li ant iscutu li est falada che sedha ◊ ca no binchet su cabadhu matzucat sa sedha! Cognomi e Proverbi smb: Sedda / prb: a cuadhu friau sa sedha dhi pítziat Etimo ltn. sella Traduzioni Francese selle, colline Inglese saddle Spagnolo silla, colina Italiano sèlla, còlle, collina Tedesco Sattel, Hügel.

transilléri , nm, nf: trantzilleri, trantzilloru, trintzillera, trintzilleri, truntzilleri Definizione unos cantu acàpios postos impare in su derreri de sa sedha, pendhe pendhe, po acapiare, apicare cosa, e fintzes su chintórgiu po acapiare sa sedha etotu a s'animale Sinonimi e contrari presógliu / apasibi, pendhone Modi di dire csn: a t. = a gurdoni; portai fangotu a trantzilleris = apicadu a sa sedha; zúchere a ccn. a trantzilloru = portaidhu sempri apicigau avatu (fintzas innamoradu) 2. cussa ti nche ghetat sa dommo, ti nche ghetat, ca no bi cheret su trantzilleri tuo a mantènnere una fémina prena de bíssios! ◊ nara, ma no seghist is trantzilleris meda meda, no! 3. sa superba bogat su frutu a trintzilleris Etimo spn. trencillo Traduzioni Francese ficelle de la selle Inglese saddle string Spagnolo cincha Italiano legàcciolo della sèlla Tedesco Schlaufe.

«« Cerca di nuovo