Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

addotorài, addotoràre , vrb Definition giare o pigare sa làurea, fàere a dutore, laureau; nau a disprétziu de unu, giare a bíere chi ischit totu issu, su si crèdere ischípiu meda Translations French décerner un diplôme, obtenir son diplôme, faire le pédant English to graduate, to air one’knowledge Spanish licenciarse, titularse, maestrear, presumir de docto Italian addottorarsi, fare il saccènte German doktorieren, den Besserwisser spielen.

cadeliàre , vrb: cadoliare Definition àere sa cosa a fortza de sacrifíciu; arrespramiare sa cosa (ma fintzes cuvrenare sa persona, pausare); istare a míndhigu, cun tropu pagu cosa, in su bisóngiu Synonyms e antonyms acolomizare, arresparmiai, avitare, istraviare 1 | ctr. perdimentare, sperditziai Idioms csn: pane cadeliadu = fatu a fortza de triballu; cadeliàresi de su fàmine = mòrriri de su fàmini po sa mandronia, po su pagu trabballai Sentences apo cadeliadu e marasadu chena profetu, che mísera zente 2. si ses iltraca, cadéliadi! ◊ cussa fémina si ndhe iltat totaganta cadeliada, chena essire mai Translations French gagner de quoi vivre à la sueur de son front English to gain with sacrifice Spanish gañar con sacrificio Italian guadagnare con sacrifìcio German mühsam verdienen.

chiàgliu, chiàlgiu , nm: chiarju, chiarzu, chivalzu, chivarju, chivarzu, civàrgiu, civraxu, crivàgiu, crivalzu, crivazu, crivaxu, crivazu Definition una de is bàtoro partes de sa farra, sa chi abbarrat candho ndhe ant bogau su pódhine, sa símbula e s'iscete; una calidade de pane carasau chi si faet de su chivarzu: abbarrat unu pagu iscurosu (ca dhue at ancora unu pagu de pódhine) e benit cunsiderau prus pagu bonu (in ccn. logu dhu narant chivarzinu); in Campidanu, su civraxu est una genia de pane grussu de farra prus bona impastada modhe e chentza de suíghere (pani de mustàciu, assimbígiat de mannària e de figura a su bimisone, ma a logos est fintzes su chivarzinu o chivarzu)/ su civraxu de Sedhori: pane mannu mannu, grussu, chi pesat de duos a tres chilos; genias de civraxu: de símbua, civraxu niedhu, grussu Synonyms e antonyms cibraxedha, civraxedhu, colacola, fresinu, frúfuru Sentences commo a tibe cada pilu ti pedit chivarju…◊ ti ant istitau a pane e chiàgliu ◊ mi atato de giodhu cun pane de chivalzu ◊ chini circat mellus de pani e casu nci arruit in su civraxu ◊ ndhe essiat tzichi, símbula e crivàgiu Surnames and Proverbs prb: menzus chivalzu in domo tua chi no pane biancu in domo anzena Etymon ltn. cibarius Translations French farine grossière, son des recoupes English fine bran Spanish moyuelo, rollón Italian cruschèllo German Kleienmehl.

chilinzòne , nm: ghilingioni* Definition pódhini mannu: de sa farra, pruschetotu de su trigu, sa parte prus grussa, de fora, de su granu Synonyms e antonyms bilinzone, elinzone, frúfere, gràngia, linzone, mussu, podhi, russarza, talau / cdh. brinnu Translations French son, mouture English bran Spanish salvado Italian crusca German Kleie.

cóltzu , agt, nm: colzu, cortzu, corzu 1, cotzu 3 Definition foedhu chi narant po ammischinare o lastimandho a unu; foedhandho de unu mortu, s'ispaciau, sa bon'ànima; fintzes chi est totu malandhau / cortzaredhu! = siscuru!, scerau!, mischinu! Synonyms e antonyms beadu, mischinu, moltu, siscuru / malacónciu / cdh. cólciu | ctr. diciosu Sentences coltzu si andhas foressidu solu in su buscu niedhu! (P.Casu)◊ corzu a isse si no si ndhe adderetat! ◊ corzu chie si fidat de amigos! (P.Pisurzi)◊ custu mi ammentant sa colza pitzinnia! ◊ a dolu de sas coltzas netas mias, chi mi ant a pesu in domo! 2. su colzu de tziu Istèvene, candho si agataiat, za fit ómine! ◊ s'interramortos at ammaniadu una tuda pro un'àteru corzu ◊ su colzu de babbu meu naraiat sèmpere a no fàghere male a neune 3. sa mobbília no podiat èssere prus cortza: cadrea mala, mesedha totu arroinada Etymon crsn. córciu Translations French pauvre, Dieu ait son âme, feu (f. feue) English poor (thing), latelamented Spanish el pobre Italian poverino, buonànima German arm, Selige.

corroàre , vrb Definition sighire a foedhare difendhendho donniunu su pàrrere suo, fintzes abboghinare Synonyms e antonyms abbetiae, atoliai Sentences siat comente si siat, eo su chi cheres tue no lu podo fàghere, at corroadu Zuanne (Z.F.Pintore)◊ Est Pinedhu! Est Pinedhu! - corroant a cuncordu totu sos púpulos - Translations French insister pour défendre son propre opinion English to dwell on defence of his own opinion Spanish obstinarse Italian insìstere a difésa del pròprio parére German bei seiner Meinung bleiben.

disangrenàre , vrb Definition leare, bogare o pèrdere su sàmbene Synonyms e antonyms assangrare, dissambenare Translations French perdre tout son sang English to bleed Spanish desangrar Italian dissanguare German Blut entziehen, abzapfen.

discrèiri, discrère , vrb Definition finire, acabbare o lassare de crèdere o de ibertare calecuna cosa Synonyms e antonyms disaprensionai, iscrèdere* | ctr. crèdere Translations French revenir sur son opinion English to stop believing in Spanish cambiar opinión Italian discrédere German nicht mehr glauben.

frúfere , nm: frúfure, fúfere, fúlfere, fúrfere, fúrfure, fúscere Definition pódhini mannu, pódhine: de sa farra, pruschetotu de su trigu, sa parte prus grussa e pagu bona, sa parte de fora de su granu Synonyms e antonyms bilinzone, chilinzone, elinzone, gràngia, linzone, mussu, podhi, russarza, talau / cdh. brinnu Sentences a s'ainedhu li amos a dare frúfere ◊ su frúfere si poniat po fàghere sas bifaches a sos canes e s'impastada a sas pudhas 2. cussu mata de fúfere, fatu a sàbiu, aiat aiscultadu a un'orija solu! Etymon ltn. furfure(m) Translations French son, mouture English bran Spanish salvado Italian crusca German Gabel.

ifegàre , vrb: irfecare, iscegiai, isfegare, sfegiai Definition cambiare su binu a un'àtera carrada po no dhu lassare in sa feghe; isturdire s’imbriaghera, caciare su binu bufau Synonyms e antonyms ilbarulire, ismarmire, scexiai / bombitai, caciae Sentences su binu fit ispetziale e babbu, pustis de l'àere ifegadu, lu poniat in ampullas e carradellos minores ◊ a primos de su mese de nadale ilfegant su binu, sa prima bolta Etymon srd. Translations French cuver son vin English to get over one's drunkenness Spanish desollar, dormir el vino (la zorra, el lobo) Italian smaltire la sbòrnia German den Rausch ausschlafen.

ilviàre , vrb: irbiare, irviare, isviare, iviare Definition pèrdere o fàere pèrdere tempus, tènnere o giare istrobbu; fintzes cambiare camminu, orruga, fàere a mancu, evitare, fintzes firmare unu fàere po unu pagu, cessare unu tanti de tempus Synonyms e antonyms isdrobbare / cassiare, disviare / tasire Sentences no m'irbies, no mi perdas tempus ca tenzo presse! ◊ amus irbiadu ca fimus tratesos faghindhe àteru ◊ che at bénnidu zente e mi at irbiadu, sinono a como aio àpidu finidu ◊ bi cheret pagu a fàghere cussu, ma depo tasire sa faina mia e irbio etotu!◊ pro fàghere su cumandhu a tie apo irbiadu sa faina mia 2. pro andhare a Tàtari sunt isviendhe zoronadas ◊ sos pastores pigaiant a bidha su manzanu de sa festa pro no isviare sa die innanti ◊ no bi at tempus de isviare, cun totu custu tribàgliu! 3. innanti de isviare, sos messajos onzi sero sedaiant su laore messadu ◊ bisonzavat a non colare in sos lutrarjos pro irviare de s'afungare sas rotas Translations French perdre ou faire perdre son temps English to waste one's time Spanish perder el tiempo Italian pèrdere o far pèrdere tèmpo German Zeit verlieren.

immulzàre , vrb: immurgiare, immurzare, irmurjare, irmurzai, irmurzare, ismugliare, ismulzai, ismurzare, smurzai Definition papare a mengianu, fàerei s'immúrgiu Synonyms e antonyms gustai, murzai Sentences a s'ora de ismulzai mi pichetu tres fogatzas ◊ bàtindhe su conchedhu de su giodhu ca immurzamus! ◊ mi apo irmurzadu una bella supa de late ◊ irmúrjati antis de tucare! ◊ nonna e neta si sunt postas a immulzare ◊ a bustare e a ismugliare bi fiat sa matessi bundhàntzia ◊ su fizu est irmurzàndhesi a pane e casu Surnames and Proverbs prb: chini cenat a binu irmurzat a abba Etymon spn. almorzar Translations French prendre son petit-déjeuner English to breakfast Spanish desayunar Italian fare colazióne German frühstücken.

irgranzàre , vrb: isgrangiare, isgranzare, sgrangiai Definition seberare, bogare su pódhine grussu de sa farra cun su sedatzu largu: est sa primu manu de sa sedatzadura / sedatu de i. = fatu de pilu largu pro sa sedatadura de sa prima manu Synonyms e antonyms grangiai, ingrangiai, irghilinzonare Sentences cun su sedatu russu si leaiat sa farina a l'isgranzare Etymon srd. Translations French séparer le son du froment English to pull bran apart Spanish cerner Italian separare la crusca German die Kleie trennen.

irvenàre , vrb: isvenare, svenai Definition bogare o pèrdere sàmbene meda Sentences su grodho abbenenat sa vida de sos pastores, ca s'anzone chi acatat irvenat ◊ est mortu isvenadu Etymon srd. Translations French perdre tout son sang English to bleed Spanish desangrar Italian dissanguare German Blut entziehen.

manigiài, manigiàre , vrb: manitzare, manixai, manizare Definition pigare o portare in manu cosa po si ndhe serbire, po dh'impreare, po fàere, ma fintzes solu impreare, nàrrere; rfl. moveresindhe, fàere in lestresa Synonyms e antonyms ammaunire, impleai, maniestare Idioms csn: manigiai sa terra = arare, triballare sa terra; isciri m. su telefoninu = ischire totu ite e comente si faghet cun su telèfono cellulare; manizàresi a ccn. = chircare de dhu cumbínchere fintzas a fàere su chi no est giustu o no andhat bene, currúmpere puru Sentences arendi manígiat s'arau bèni meda ◊ manitzaiat sa urvajola a sa tzeca, canno fit arrabbiatu ◊ no manizant sos fusiles, ma pagu tziviles etotu sunt! ◊ su pei chi si manígiat de prus po guidai sa màchina est su deretu ◊ is fuedhus chi prus manixaus funt in sardu 2. cussa est genti chi viàgiat, bandat a teatru, si bistit bèni: si bit ca manígiat dinai meda! ◊ a chini no est abbituau, a manixai dinai dhi donat a conca 3. si no mi manizo, sos puzones no mi lassant ua in binza! ◊ manízadi, già los bides continu tuca tuca, sos colvos a su tou!…◊ mi apu a irballiai, ma in mangasinu dhui manígiat topis! 4. sa terra no fiat istétia manixada in s'istadi e po cussu no boliat arriscai a ndi seminai meda Etymon itl. Translations French manier, manipuler, manœuvrer, mettre tout son œuvre English to use, to manipulate Spanish manejar Italian maneggiare, manipolare, manovrare, adoperare German hantieren (herum), handhaben, gebrauchen.

pibidósu , agt Definition nau sèmpere de sonu, mescamente de boghe, chi est artu meda e fine Synonyms e antonyms essiditzu Sentences zughet boghe pibidosa ◊ pranghindhe, betaiat cudhas boghes pibidosas pariat chi ndhe ispicaiat su coro ◊ za ndhe li at betadu de irrocos pibidosos a su fatore, ca nachi no at ischidu triballare s'ortu!… Etymon srd. Translations French aigu (voix, son, cri, sifflement) English shrill Spanish agudo (voz, sonido, grito, silbido) Italian acuto (voce, suono, grido, físchio) German scharf, schrill(von Tönen, Stimmen, Schreien, Pfiffen).

podhinósu , agt Definition nau de farra, chi portat pódhine meda; chi est intzitziedhau Synonyms e antonyms fodhinosu / mascarosu Etymon srd. Translations French plein de son English branny Spanish con mucho salvado Italian cruscóso German kleiig.

scabbalài , vrb Definition pèrdere o fàere pèrdere is fundhos de un'aziendha, su capitale, su cabbale Synonyms e antonyms | ctr. acabbalai Etymon srd. Translations French perdre son capital English to lose one's capital Spanish arruinarse Italian pèrdere il capitale German das Kapital verlieren.

scexiài , vrb: scixiai Definition lassare o istare fora a irbentiare, a pèrdere s'efetu de s'àrculu, a isturdire s'imbriaghera: nau de su furru allutu inchesu, pèrdere calore, ifridare; fàere o lassare passare s'arrennegu Synonyms e antonyms ibentiare, ifegare*, ilbarulire, iscoturare, ismarmire / irfriargiare Sentences candu s'imbriagu at scixiau si ndi est pesau ◊ si torrat imbriagu, bogancedhu a foras a scixiai! ◊ a is tres de merí funt ancora a scexiai, imbriagus ◊ su forru candu si ponit su civraxu a coi benit tupau po no scexiai 2. sa sorga dha lassat scixiai, a sa nura, ca gei torrat sola sola! Translations French cuver son vin English to get over one's drunkenness Spanish dormir el vinola mona Italian smaltire la sbòrnia German den Rausch ausschlafen.

símbua , nf: símbula, símula Definition una parte de sa farra, grussita e de colore prus pagu biancu de s'iscete, antzis unu pagu groga (a logos sa méngius, in àteros de segundha, grussatza); una genia de pane / min. simuledha, nau de símbula cota in brodu de petza, coment'e minestra ma cagiada; èssiri grussu in sa símbula, fini in su pódhini (nau po su fàere de unu)= lassare a pèrdere is cosas importantes e giare importàntzia a cosas de pagu contu, èssere trotos Synonyms e antonyms chibu / ttrs. símura Sentences sas duas calidades de símula fint pro sos macarrones (tazolas, ciciones, sucu) e pro sa matzafrissa ◊ una parti de sa símbula si ndi pesat a cocòis e s'àtara s'ispòngiat po fai su modhitzosu ◊ feus maritzosu de símbua e cacòis pintaus a punta de sarreta ◊ at passadu sa farina in canistredha fatendhe sa símula Surnames and Proverbs smb: Simbula, Simula Scientific Terminology mng Etymon ltn. simila Translations French son English bran Spanish sémola Italian sémola German Grieß.