abbultzonàdu , pps, agt Definition de abbultzonare; chi est totu abbugnau Synonyms e antonyms acrocongiolau, becosu, bumburonau Translations French plein de bosses English bumpy Spanish lleno de chichones Italian bernoccoluto German voller Beulen.

aggrillàu , agt Definition nau de ccn., chi portat bibbigorrus, ideas istrambecas in conca Synonyms e antonyms acascabellau, dengosu, schinitzosu Etymon srd. Translations French qui est plein de lubies English to be full of whims Spanish soliviantado Italian che ha grilli per la tèsta German wer Grillen im Kopf hat.

allíntzu , agt Definition nau de ccn., chi est o istat ibertandho o disigiandho calecuna cosa de àtere, chi si faet is contos coment'e de dha tènnere in manu Synonyms e antonyms apedhiosu Sentences fit allintzu ispetendhe a l'azuare ma b'est abbarradu male candho at bidu chi mi ndhe so andhadu! ◊ est allintzu ca li dao custa cosa,ma si fadhit! ◊ allintzu, tue, ca nachi ti pagaiant, ma mi paret chi depes ispetare ancora! ◊ allintzu, deo, ca nachi bi la faghia in duas oras: bàtoro bi ndh'apo postu! Etymon srd. Translations French plein d'espoir English hopeful Spanish esperanzado Italian speranzóso German hoffnungsvoll.

asserilàu , pps, agt: assirilau Definition de asserilare; chi est làngiu meda, nau de porcu chi giughet gremes Synonyms e antonyms lagnu, marriu Translations French infesté de vers, plein de vers English wormy animal Spanish animal verminoso Italian animale verminóso German Tier voller Würmer.

capedhàda , nf Definition saludu fatu cun su capedhu; cropu giau a capedhu, briga Etymon srd. Translations French grand coup de chapeau, chapeau plein English clanger Spanish sombrerazo Italian scappellata, cappellata German Hutabnehmen.

chíbbalu, chíbbaru , agt: chíbberu Definition dhu narant pruschetotu de animales candho funt tzatzaos, prenos, e de produtos de sa terra candho essint bellos prenos, e de cosas ufradas; nau de gente, candho unu si credet unu pagu tropu o est ufrau (nau de sa natura de su mascu = arreta) Synonyms e antonyms imbénnidu, introtzu, intrusciadu, pienu, zibbu / càdriu, crípinu, crispu, intreu, téteru, ufradu | ctr. acalamau, lentu, lenu Idioms csn: fiadu chíbberu = animali sanu, bellu e grassu; zúghere sa fune in chíbberu = zúghere sa fune tirada, crispa; èssere chíbberu (nadu de unu pro comente faghet) = èssere intreu, crèresi tropu, èssere ammurrionadu Sentences zughiat sas titas chíbberas ca fit una die chena allatare ◊ tiu Antiogu fit cun ojos de braja a petus chíbberu ◊ giughet un'anca chíbbera, ofiada chi paret chi bi l'apant sulada ◊ s'ispiga chi siat bella e chíbbera e dogni ranu peset mesa líbbera! 2. s'abba calat chíbbera e su bentu che la fuetat atesu ◊ chilco a passu chíbberu in caminu peràulas chi mi abberzant in giaru como e cras puru de sas pedras su faedhu…(G.Fiori) 3. già sezis pagu chíbberu, oe: ite azis irmurzadu, canna de rú?! ◊ zughes sas piberistas longas e chíbberas che tudha de porcu Etymon ltn. gibber, -era, -erum Translations French turgescent, prospère, bouffi d'orgueil, plein de morgue English turgid, prosperous Spanish túrgido, próspero, orgulloso, arrogante Italian tùrgido, prosperóso, trónfio German prall, blühend, aufgeblasen.

cólimu , agt: cólumu, cúlumu Definition chi est a oros, prenu prenu, nau de istrègios o misuras; cosa a meda / avb. a cólimu = a oros, prenu prenu de no bi càbere àteru: nadu de mesura podet èssere prena a cucurru (diferente de a oros, a rasu) Synonyms e antonyms acucuradu, pienu / muntone Sentences a sos proite dubbiosa isetat una risposta cóluma de sustàntzia ◊ su mundhu est cólumu de peleas 2. sas lúscias las ant pienadas a cólumu ◊ su trenu passat sempre a cólumu de zente ◊ s'arveghe zughet sas titas a cólumu de late 3. sufrit unu cúlumu ispaventosu de males Etymon itl. Translations French plein English full Spanish colmo Italian cólmo German voll.

coràle, coràli , agt, nm: coriale Definition de su coro; nau de ccn., de coro, chi adduit luego, chi si ammostat de bona volontade, chi est de coro bonu Synonyms e antonyms amistantziosu, coràbbili, costrintu / abbideau, bolenterosu / carrale Idioms csn: frades coriales = frades de totuna mama e de totunu babbu; nebode c. = fizu de fizu o de fiza; connoschente, amigu, nemigu c. = chi istimat o chi ódiat forte Sentences tzegos, tzopos e tulidos, fertos de guta corale ◊ rejones no mi contes a revessu si est beru chi m'istimas coriale (A.Dettori)◊ retzi un'istrinta de manu, ca ti la mandho forte e coriale! ◊ no ses istétiu bonu a mandai unu saludu a s'amigu corali! ◊ est prangendu e su prantu est corali! 2. custu pisedhu za est coriale a su cumandhu, mih: bastat de bi lu nàrrere chi andhat deretu! ◊ in su tribàgliu est forte, coriale, no tzedit mai pro istrachidúdine ◊ mancu lu présies a ti fàghere custu piaghere: tantu za l'agatas gai, coriale coriale!… 3. l'ant piantu e atitadu che corales Etymon itl. corale Translations French cardiaque, cordial, affectueux, plein de bonne volonté English cardia, cordial Spanish cardiaco, cordial, dócil Italian cardìaco, cordiale, affettüóso, volenteróso, dòcile German Herz…, liebenswürdig, willig.

fundhuluzósu , agt Definition chi giughet o faet fundhurúgiu meda Synonyms e antonyms fundarillosu / ttrs. fundharitzosu Etymon srd. Translations French plein de lie English full of dregs Spanish borroso, turbio Italian feccióso German hefig.

iscucuài , vrb: iscucurai, iscucurare, iscucurrare, scucurai Definition trantzire su cúcuru de calecuna cosa, pigare e bogare su cucurru, su chi in s'istrégiu dhu'est in prus de is oros, betare sa cosa de un'istrégiu a imbuidadura; foedhandho de is boes, iscapiare de su carru; nau de is pódhighes (de is peis), isconcare, atumbare a forte sa conca a manera de che segare carre coment'e a iscovecadura; rfl. brinchidare a cúcuru ficadu, conca a bàsciu, e fintzes pèrdere is pilos de conca / lassare a ccn. che truncu iscucuradu = firmai chentza dhi fai narri su chi fut nendi Synonyms e antonyms ilgavantare, illichidare, ismesujare, issucurare, sciusciai / igiúgnere | ctr. acucuai Sentences li prenat sas bussacas de pisellu iscucuranne unu mesu muntone ◊ in sa pigada sos boes si sunt repellados: est tocadu a che ndhe iscucurrare, de sa gàrriga ◊ faghimus carchi cosa pro che iscucurrare su malumore 2. istringhia sas dentes pro no piànghere candho mi iscucuraia sos pódhighes, andhendhe a pes nudos ◊ currimis a s'iscurtza cun sos pódhighes totu iscucurados 3. si nc'est iscucuau in funtana ◊ issu fut imbecendi e iscucuendisí Etymon srd. Translations French faire écouler le trop plein, vider English to fill, to take over flowing off Spanish desmochar, descolmar Italian scolmare German abstreichen.

isperansciàdu , agt Definition chi tenet bonu ibertu, chi istat isperandho, ibertandho Synonyms e antonyms afideadu, isperanciosu | ctr. disisperadu Sentences sos preitiosos si mustrant chensciosos cun totu, iperansciados e moltos de fàmine Translations French plein d'espoir English hopeful Spanish esperanzado Italian speranzóso German hoffnungsvoll.

mesumésu , avb Definition in mesu giustu giustu Synonyms e antonyms perraberra Sentences si est fadhidu mesumesu Etymon srd. Translations French en plein English completely Spanish de lleno Italian in pièno German mitten.

piénu , pps, agt, nm: plenu, prenu Definition de pienare e de plèniri, cun totu is matessi significaos; chi aintru no dhue at logu ca est totu ocupau, chi no dhue cabet àteru (ma a bortas nau fintzes in su sensu de meda, es. cussu móbbile est prenu de brúere, fróbbilu!; est su logu prenu de musca, sa linna betza prena de frommiga) Synonyms e antonyms cenu, prenadu / cólimu / afiancu, atatu, mascadu, satzau / càrrigu, frunidu, prignu, semenadu | ctr. líchidu 1, sbuidu, tufudu Idioms csn: p. a ponte a ponte (nadu de isterzu)= a cucurru, a meda, a istibbu, a issacu; prenu che ou (nadu de isterzu o de chie at manigadu)= prenu ’eretu, de no càbere prus nudha; terra prena a trigu, a órgiu, a fà, o àteru = chi bi ant semenadu trigu, orzu, fae, o àteru; plenu de doloris = chi est totu dólimas, chi li dolet in totu sa carena; prenu de chentu e unu male = malu meda (nadu de ccn.); fàghere su prenu = prenare deunudotu; leare, iscúdere a punzu prenu = cun su punzu afissu o serradu; su pienu de sa Luna = candho sa Luna est tundha tundha, si bidet totu intrea; leare in prenu (iscudindhe) = fèrrere bene, de fàghere totu s'efetu Sentences amus prenu s'ortu a fae ◊ cuss'isterzu l'apo prenu deo ◊ ndhe apo prenu su logu, at prenu sa broca ◊ sa piata s'ibboideit coment'etotu si fit piena ◊ de custas lendhas ndhe ant prenu su logu 2. sa die fit piena a ponte a ponte de càntigos, ballos, brincos, giogos e risos ◊ fit pienu de dépidos cun sa butega ◊ portat is manus prenas de ungas mannas ◊ su monte nostru fit prenu de onzi linna ◊ apu agatau cust'ampudha prena: is atras funt buidas ◊ sa note fit galu tépia e prena de istedhos 3. fit arendhe e at lassadu s'aradu intro de su sulcu, in su pienu ◊ in su prenu no bi depet colare bestiàmine ca faghet dannu ◊ cussus animalis faint dannu in is terras prenas a trigu! 4. cussos sunt tirriosos e prenos de pretesas ◊ fit unu trighínnia bellu, prenu, primariu, cumpridu ◊ fostei est sempri impressiu, sempri prenu de cosa de fai… (A.Garau) Surnames and Proverbs prb: sa brenti prena non creit a sa sbúida Etymon ltn. plenus Translations French plein, rempli, encombré English full, hight, filled Spanish lleno, colmado, repleto Italian pièno, cólmo, sàturo, brulicante, infestato German voll, erfüllt.

pinghinósu , agt Definition chi est totu brutu, mescamente brutu de ógiu o pingu, totu a marcos de ógiu Synonyms e antonyms brutu, losingiosu, untinadu, untinosu Sentences sa giustíscia t'incantet, pinghinosa, mandrona, maca e bruta! Etymon srd. Translations French plein de taches English greasy Spanish salpicado de aceite Italian frittellóso German fleckig.

podhinósu , agt Definition nau de farra, chi portat pódhine meda; chi est intzitziedhau Synonyms e antonyms fodhinosu / mascarosu Etymon srd. Translations French plein de son English branny Spanish con mucho salvado Italian cruscóso German kleiig.

poxilósu , agt: pulicosu, puligiosu, puligosu, pulixosu Definition chi portat púlighe, chi est càrrigu prenu de púlighe Synonyms e antonyms cdh. puliciosu Surnames and Proverbs prb: cini si corcat cun calledhu si ndi pesat puligiosu Etymon srd. Translations French plein de puces English flea ridden Spanish pulgoso Italian pulcióso German flöhig.

spessiàu , agt: ispetziadu, spetziau 1 Definition nau de ccn., chi est de bona ispétzia, chi ndhe tenet gana, chi in su fàere est abbistu e lestru, chi no istat duiddui, chi tenet prontesa e trassas puru; chi foedhat a boghe arta e lestru; fintzes macóciu, unu pagu macu Synonyms e antonyms abbilidadosu, capaci, disgagiadu, gafe, lestru, prontu / macóciu Sentences cussu piciochedhu po istudiai est spetziau: si aconcat a su líbburu chi fait prexeri! ◊ spetziadedhus!… de a mengianu dhis bandat su semidanu! (G.Cadeddu)◊ cussu piciocu est spetziau po trabballai Scientific Terminology ntl Etymon srd. Translations French plein d'aisance English natural Spanish desenvuelto, espabilado Italian spigliato German unbefangen.

spiscinètu , agt Definition foedhandho de piciochedhu, chi est abbistu, pibirudu, chi foedhat chentza bregúngia Synonyms e antonyms allutinedhu, ispabillu Sentences ma càstia custus piciochedhus de oi a spiscinetus chi funt: a is tempus mius fustis drommius! ◊ spiscinetu, totu afródhiu e conca modhi est, cussu! Translations French plein de vivacité English lively Spanish avispado Italian vispo German munter.

«« Search again