Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbadhàre , vrb Definitzione su si fàere a badhu, intostare coment’e callu o corgiolu Sinònimos e contràrios acorgiare, acorzolare, aggadhare, incallire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu devenir calleux Ingresu to harden Ispagnolu encallecerse, curtir Italianu incallirsi Tedescu schwielig werden, sich verhärten.

abbandhàre , vrb: abbandhiare Definitzione pònnere o lassare abbandha, a una parte (fintzes po chistire) Sinònimos e contràrios apaltare, assolae, chirrare | ctr. abbamare, amedhare, aunire Frases pro èssere segura cussa cosa cheret abbandhada ◊ daghi sas fozas de su fiore si abbandhant, in tzertas àrbures, abbarrat su frutu ◊ oriolos mannos ant ghiadu sa zente marranera e pro cussu, pesso, sunt tucados abbandhendhe sa preítia chena pore de arguais ◊ abbandhatiche! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mettre de coté, s'écarter Ingresu to withdraw to put aside Ispagnolu apartar, poner aparte Italianu métter da una parte, appartarsi, estraniarsi Tedescu zur Seite legen, sich zurückziehen.

abbaradhàre , vrb: abbaredhare Definitzione su si lassare pigare cun calecunu sentidu de amore forte meda po ccn. o calecuna Sinònimos e contràrios abbelare, alleriare, ammorare, imbelare, inamorai, indeosare, ingeniai / ammachiae Tradutziones Frantzesu s'embéguiner Ingresu to take a fancy Ispagnolu enamorarse Italianu invaghirsi Tedescu sich verlieben.

abbarbeàre, abbarbiài, abbarbiàre , vrb: abbrabiai, abbrabiare, barbiai Definitzione fàere sa braba; in cobertantza, cullonare Sinònimos e contràrios afaitai Frases seo andhadu po mi abbrabiare ◊ at abbrabiau a lepa ◊ ita ti creis, ca mi depu abbrabiai in conca?!◊ is piciocas immoi si abbràbiant is cambas… 2. est tontu e abbarbiau de totus! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se raser Ingresu to shave, to make up Ispagnolu afeitarse Italianu ràdersi Tedescu sich rasieren.

abbelàre , vrb: abbeliare Definitzione agiummai coment'e pònnere o portare unu velu in is ogos de no pòdere bíere bene is cosas, nau in sensu de si lassare pigare de unu sentidu forte meda, pruschetotu de amore po una fémina o po un'ómine Sinònimos e contràrios abbaradhare, ammorare, imbelare, inamorai, indeosare, ingeniai / abbalaucare, abbengare, ammodoinai, asturdire, atolondrai, scilibriri, stontonai 1 Frases no tenzo pasu finas a candho ti abbelat su mundhu chi ti daet su binu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'embéguiner Ingresu to take a fancy Ispagnolu encapricharse Italianu invaghirsi Tedescu sich verlieben.

abbentràre , vrb: abbrentare Definitzione papare, betare a bentre a meda, a tropu, tzatzare; portare su bestiàmene a pàschere, po si tzatzare Sinònimos e contràrios abbentruscare, abbidhiai, abbiscarzare, abbuselcare, abbuzare, aelcare, apasterare, atatamacare, imbrentai, mascare, tesciare / atatare Frases cussu puzone est semper chin su pitu apertu pessandhe a s'abbrentare ◊ ponzesint sa peta e s'abbentresint cun fàmine caninu ◊ su sirbonedhu aiat sutu e si fit abbrentadu ◊ a s’abbentrare est avesu de porcos: su mannicare a serentis est de ómines ◊ si fit meda, de su produtu si ndhe abbrentaiat ca su cummérciu de oe no che fiat! 2. a pitzinnedhu aio duas vacas e andhao dogni die a las abbrentare 3. issu abbrentau a binu e sa famíglia a fàmine! ◊ fimus bene abbrentadas e cuntentas e amus cantau e ballau 4. tue abbrentas sa zente a fàulas! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se bourrer s'empiffrer, se gaver Ingresu to stuff oneself Ispagnolu llenarse, atiborrarse Italianu rimpinzarsi Tedescu sich vollstopfen.

abberàre , vrb: averai 1, averare Definitzione nau pruschetotu de sèmenes, fàere bellu, grussu, ingraniu bene; arresurtare berus, nau de ccn. cosa chi si ibertàt de tempus innanti, profetizada, o nada innanti de acontèssere Sinònimos e contràrios abbasolare, achiare, ammadurae, ciòmpere, còmprere, crompire, ingranire, lòmpere Frases su trigu at averadu, no at averadu ◊ sas ispigas sunt averadas ◊ donzi cosa naschet e averat ◊ avera tega, budrone, fruta e ranu e mulgat late a rios su pastore! (Sozu) 2. totu si averesit a puntinu cantu narzesit su mastru divinu ◊ faghe chi potemus bídere su Regnu tou averadu! ◊ isperat chi si averent sos sónnios ◊ su bisu chi at fatu no si est mai averau ◊ at cumpréndiu chi fut arribbada e averada sa fini Ètimu itl? Tradutziones Frantzesu mûrir Ingresu to ripen Ispagnolu madurar, cumplirse Italianu maturare, avverare, cómpiersi, inverare Tedescu bewahrheiten, reifen, sich bewahrheiten.

abberchedhàre , vrb Definitzione fàere che berchedha (totu bentre), giare a papare o a bufare meda, tzatzare Sinònimos e contràrios abbentrare, abbentruscare, abbiscarzare, abbudagare, abbuselcare, abbuzare, imbrentai Frases tue, dutore, ti abberchedhas: fumas che turcu, màndhigas che boe, bufas e pones fatu a sas munnedhas! ◊ unu grodhe atacat a manigare ua finas a si abberchedhare: si che at fatu sa mata che túmbaru! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se bourrer, s'empiffrer, se gaver Ingresu to stuff oneself Ispagnolu llenarse, atiborrarse Italianu rimpinzarsi Tedescu sich vollstopfen.

abbetiàe, abbetiài, abbetiàre, abbetiàri , vrb: betiare, vetiare Definitzione arrespòndhere, foedhare ancora arrespondhendho contras a su chi narat s'àteru, sighire a foedhare torrandho a nàrrere sa cosa giai nada; prnl., pigaresidha a bétia, annervare Sinònimos e contràrios aconchizare, acorrochinare, arrebbecae, atoliai, briare, certai, profidiai, reotare, rempicare, tencinare, tostoinare / achibberare, acroconai, collobbiare, contierrare, inchibberare, inchighiristai, inchimerai, incrabudhire, infelai, infuterare, insutzuligai, intziminire, renignai Frases dh'iat abbetiau: No, tui no mi as a isciacuai mai is peis! ◊ faint unu fillu unu fillastu e nemus porit abbetiai! ◊ no po abbetiai, ma cussus fiant malloredhus, no cruguxonis! ◊ cudhu Fulanu fadiat de sangunau "Marongio" e dèu a abbetiai: "Marongiu!" ◊ su mere de sa tanca abbétiat pro no lia tzèdere, ca cheret cussa puru ◊ e cudha a narri carei, abbetiendu torra: No dhu est! ◊ abbetiendi, sighiant a tzerriai "cafei" cudha cosa chi cafei no fiat ◊ sa filla abbetiàt, ma su babbu no dha creiat etotu 2. abbetiaus chi candu si fuedhant e s'iscriint duas línguas, sunt duas culturas chi si agatant faci apari ◊ ti bollu biri abbetiendidhu in faci! Tradutziones Frantzesu s'obstiner, s'entêter, objecter Ingresu to obstinate, to object Ispagnolu empeñarse, reñir Italianu incaponire, replicare, obiettare, altercare Tedescu streiten, sich versteifen, einwenden.

abbibbirinài, abbibbirinàre , vrb Definitzione abbasciare piegandho is cambas, coment’e cicindhosi in pitzu de is carrones Sinònimos e contràrios abribidhai, abribidhincare, apatai, apibiredhare, apimpirinare, aprapiedhai, sterriedhai 2. abbibbirinau fura: dh'at a isciri cussu ita fut fendi! ◊ gioghendi a pingiadedhas si poniaus abbibbirinadas cun is manus in chintzu e is cuidus a inforas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se blottir Ingresu to crouch Ispagnolu agazaparse Italianu accovacciarsi Tedescu sich zusammenkauern.

abbidhiài , vrb Definitzione papare meda, agiummai coment'e bogare su bídhigu, s'imbíligu, de cantu est prena sa bentre Sinònimos e contràrios abbentrare, abbentruscare, abbiscarzare, abbrentosicare, abbudagare, abbuselcare, abbuzare, afraschedhare, atatamacare, imbrentai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se rassasier Ingresu to shift oneself Ispagnolu atiborrarse, hartarse Italianu satollarsi Tedescu sich sättigen.

abbiscarzàre , vrb Definitzione prènnere bene s'iscàrgiu, papare meda Sinònimos e contràrios abbentrare, abbrentosicare, abbudagare, abbuselcare, abbuzare, imbrentai, sgagliubbai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se bourrer, s'empiffrer, se gaver Ingresu to stuff oneself Ispagnolu llenarse, atiborrarse, hartarse Italianu rimpinzarsi Tedescu sich vollstopfen.

abboniàre , vrb Definitzione essire bonu, erricu, istare méngius de salude e de prupas; a logos, rfl. passare s'arrennegu, sa fúria / a. a ccn. = chircare de l'iscusare, de lu difèndhere Sinònimos e contràrios agiuventare, assusai, imbonire, impannitzirisí | ctr. allassorie, indisichire Frases sa pira como est abboniendhe 2. za si sunt abboniados, cun totu cussu interessu chi lis ant lassadu! 3. unu tempus fit a malu tretu, ma dae candho est sanadu si est fintzas abboniadu 4. sa nonna si fit arrennegada meda ma daghi si est abboniada at torradu a dimandhare sa neta Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu prospérer Ingresu to flourish Ispagnolu prosperar, gozar de buena salud Italianu prosperare Tedescu sich bessern, gedeihen.

abbrancài, abbrancàre, abbrancàri , vrb Definitzione aferrare e mantènnere cun fortza; arrapiare, furare Sinònimos e contràrios acafai, afarcai, afarrancae, aferrai, aggafai, aggarrai, agguantai, barrancai, carrabbusai; arrapare 2, furai Frases si abbrancat a su truncu che sa edra ◊ dh'iant abbrancau e fatu dh'iant mòrrede atzogau ◊ si narat cosa dh'abbrancu! 2. no est piús domo mea, ma àrvule ruta inuve totus colant e abbrancant (G.Chironi)◊ su capedhu mi ndi dh'at abbrancau cussu piciocu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu saisir Ingresu to grip Ispagnolu agarrar Italianu abbrancare, aggrapparsi Tedescu mit den Krallen packen, sich festhalten.

abbratzetàre , vrb Definitzione pigare a s'abbratzeta Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu prendre bras dessus, bras dessous Ingresu to be arm in arm with s.o. Ispagnolu cogerse del brazo Italianu prèndere sótto bràccio Tedescu sich einhängen.

abbrentài , vrb rfl Definitzione atrotogiare coment'e bogandho sa bentre, comente faet su linnàmene friscu Sinònimos e contràrios abbajonare, allachedhare, atrotiai | ctr. istirare Terminologia iscientìfica fst Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu plier Ingresu to bend Ispagnolu alabearse, combarse Italianu piegarsi, incurvarsi Tedescu sich biegen.

abbrentosicàre , vrb Definitzione papare a meda, fàere una papada manna, fàere sa bente che a unu brentósicu; arribbiri, prènnere sa bentre Sinònimos e contràrios abbentrare, abberchedhare, abbidhiai, abbrentusinare, abbudagare, abbuselcare, abbuzare, afraschedhare, atatamacare, imbrentai, sgagliubbai 2. so colau a butecaria a pedire purgativos pro su cabadhu, ca s'est abbrentosicau Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire un plat Ingresu to gut Ispagnolu atiborrarse, tragar Italianu spanciare Tedescu sich vollessen.

abbrovinàre , vrb Definitzione nau de linnàmene, atrotigare Sinònimos e contràrios colembrai, agionedhare, atrotiai Tradutziones Frantzesu bomber, courber Ingresu to bend Ispagnolu pandearse, combarse Italianu imbarcarsi Tedescu sich krümmen.

abbuàre , vrb: abbubare, buare Definitzione cuare in sa buada, istare o abbarrare coment'e cuaos Sinònimos e contràrios abbusare 1, acuae, acusciare, afufai, ammacionai, ammagare, atanai, atracare, atupare, impertusare, incalancare, intanae, intupai, intuvedhare, intuzare, istugiai, tudai / asciuconare Frases chie l'ischit ite s'abbubat in sa mente de su poeta in cada mamentu de sa die e de sa note? (G.Piga) Tradutziones Frantzesu se terrer, se cacher (fig) Ingresu to go back Ispagnolu esconderse Italianu rintanarsi Tedescu sich verkriechen.

abbudhonàre , vrb Definitzione nau pruschetotu de su chelu chi si ammontat de nues e de sa cara de unu chi perdet su bonumore; papare tropu Sinònimos e contràrios annuai 1, incuculare / abbudhai, satzai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu obscurcir, assombrir Ingresu to darken Ispagnolu obscurecer Italianu rabbuiare, rannuvolarsi Tedescu bewölken, sich verfinstern.