arranomonài , vrb: arrenomenai Definitzione
nàrrere su númene de unu
Sinònimos e contràrios
arremonae,
fentomare,
mantovare
Frases
fostei no nd'iat inténdiu mai arranomonendi?
Ètimu
ctl.
renomenar
Tradutziones
Frantzesu
nommer
Ingresu
to name
Ispagnolu
nombrar
Italianu
nominare,
fare il nóme di qlc
Tedescu
erwähnen.
nòmene , nm: nòmini,
númene Definitzione
genia de foedhu chi distinghet s'unu de s'àteru personas, animales e cosas po su chi tenent de diferente in sa sustàntzia, in su èssere: est de duas castas e si podet agatare in formas diferentes segundhu si inditat su mascu o sa fémina (o pentzau coment'e de mascu o de fémina), e càmbiat segundhu si ndhe inditat unu solu o prus de unu (custu cambiamentu si faet aciunghendho una /s/ a su sing. chentza àteru cambiamentu, foras is númenes mascos chi essint in /u/ e a sa logudoresa, mesania e nuoresa mudant custa essia a /o/ in su pl.: donu - donos, mentres chi a sa campidanesa e ogiastrina, no totu, abbarrat oguale: donu - donus); sa essia de is númenes in sardu est agiummai sèmpere in d-una de is chimbe vocales a sing., ma si podet agatare fintzes cun /s/ (es. su tempus, su corpus, su lados, su pecus/pegus)/ genias de númene: n. personale (no s'impreat si no po unu ebbia de una matessi casta, comente funt is númenes de persona, de bidhas, de citades, de logos, e s'iscriet cun lítera de cuménciu manna), n. comunu (si narat de unidades diferentes de una matessi casta), n. colletivu (inditat tantas cosas de sa matessi genia pigadas totus impare che una ebbia: es. chedha, fiotu, pópulu, tallu, màtulu, pabilaza), upm. o sing. colletivu (inditat sèmpere cosas, mescamente frutos, o animales, piticos e medas o a dónnia modu prus de unu cun su sing. etotu – es. s'olia, sa néspula, sa fògia, sa frommiga, su pische – e càmbiat a pl. solu candho un'agt. ndhe precisat su tanti, unu piessignu – duas olias, pagas néspulas, tres fògias, bàtoro frommigas – o si su nm. si narat de sa mata e no de su frutu: amus pudadu sas olias, in su cungiau dhoi at préssius, prunas e figus); is nm. podent tènnere unu finimentu o essia, fintzes si po su prus si faet de àtera manera, chi ndhe càmbiat su significau in sensu de peoria o de disprétziu (- atzu: animalatzu; -edhu: naturaledhu su chi tenes!, feminedha chi no est, mih, cussa!), menguante o fintzes de aprétziu (-edhu: ominedhu, muredhu, bellixedhu, foras is nm. de persona: Antonedhu, Boredhu, Luisedhu, Chichedha, Tzinchedha e àteros totu naos a persona manna), o in sensu creschianu, raru (-one: missone, leputzone)/ a./c. Su menguante podet àere valore antifràsticu: abbigedha est faenno, oe!… = meda, bentighedhu su chi at fatu!… = meda, forte, corpuriedhu ’e dotori malaritu! = malu; o fintzes de istima: babbixedhu miu bellu!, mammedha mea!
Sinònimos e contràrios
lòmini
/
cdh. innomu
Maneras de nàrrere
csn:
avb. a nòmini atentu = a númene tentu, nendhe su númene; èssiri portau a nòmini = èssere famadu, àere sa numenada; èssiri a nòmini de unu = èssere intestadu a unu, postu o fatu in parte de o a benefíssiu de unu, de su númene chi si narat o chi s'iscriet
Frases
a su pitzinnu lu cheriant giamare cun su númene de su babbu ◊ mergiani ses de nòmini e de trassas ◊ a nòmini dhi narant Maria
2.
isse est mortu sa die de Santu Linu a nomen tentu ◊ cussu est portau a nòmini po sa mandronia ◊ fiat fémina portada a nòmini po massaja acuntzetuada
3.
in nòmini de su Babbu, de su Fillu e de s'Ispíridu Santu ◊ bai a nòmini miu ca gei ti faint intrai!
Ètimu
ltn.
nomen
Tradutziones
Frantzesu
nom,
prénom
Ingresu
name
Ispagnolu
nombre
Italianu
nóme
Tedescu
Name.
sonédhu , nm Definitzione
cosa chi ischint o chi narant in medas de unu, siat in bonu e siat in malu
Sinònimos e contràrios
incionada,
incionnu,
lúmena,
lumenada,
nada,
nemonada,
nomena
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
renommée,
réputation
Ingresu
reputation,
notoriety
Ispagnolu
fama,
reputación
Italianu
fama,
nóme
Tedescu
Ruf,
Name.