aciufài 1 , vrb: atzofare, atzufare Definitzione aggarrare, aferrare a pilos, brigandho e iscudendhosi apare Sinònimos e contràrios acanciofai, atzuntzudhare, incabigliare, tipiliare, tipilire Frases l'atzufat e li lompet airadu ei sas piús pumas bellas li at tiradu (D.Ena)◊ li atzufat torra e l'agganguglitat chi cudhu ndhe bogaiat donzi oju che pirastru! ◊ a mie sa prepoténtzia cumbenit ca mi atzufo sa prima chi mi benit! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu attraper Ingresu to seize Ispagnolu agarrar, coger por el pelo Italianu acciuffare Tedescu beim Schopf fassen.

aggrinzàre , vrb Definitzione fàere sa bia de conca, petenandho is pilos Tradutziones Frantzesu faire la raie Ingresu to part (hair) Ispagnolu hacer la raya del pelo Italianu fare la scriminatura Tedescu scheiteln.

arrullàu , pps, agt Definitzione de arrullai; chi portat is pilos anedhaos, a lorighedhas Sinònimos e contràrios abbuculau, frisau, pilianedhadu 2. essiast a curri cun cuadhu arrullau ◊ cussa picioca portat is pius niedhus arrullaus ◊ fiat unu pipiu totu arrullau, a fronti artu ◊ portat is pius arrullaus coment'e un'angioni 3. su meri bolliat màniga arrullada, de s'iscaraderi e de su serbidori, messendi Tradutziones Frantzesu bouclé Ingresu curly Ispagnolu de pelo ensortijado Italianu riccioluto Tedescu lockig.

brundixédhu , agt Definitzione de colore unu pagu brundhu Terminologia iscientìfica clr Tradutziones Frantzesu blondasse Ingresu blondish Ispagnolu pelo pajizo Italianu biondìccio Tedescu fast blond.

ifutiméntu , nm: irfutimentu, isfutimentu, sfutimentu Definitzione su pigare a befa, giare bàntidos a befa Sinònimos e contràrios achírriu, irfutidura, isfutonzu Tradutziones Frantzesu raillerie (pop.) Ingresu leg-pulling Ispagnolu tomadura de pelo Italianu sfottiménto Tedescu Hänselei.

ifutíre , vrb: irfutire, sfutiri Definitzione pigare a befa, leare in giru Sinònimos e contràrios cantonare, irfútere*, strochillai Frases l'ifutiat nèndheli chi tantu no bi resessiat Tradutziones Frantzesu se payer la tête, se ficher Ingresu to pull s.o's leg Ispagnolu tomar el pelo Italianu sfóttere Tedescu aufziehen.

irpilíre , vrb Definitzione pònnere sa tzudha, fàere inteterare su pilu in sa pedhe, intrare su fritu de s'assíchidu, de sa timoria Sinònimos e contràrios aciuciudhae, altudhire, arpilare, assunciudhai, aturtudhire, atzultzudhare, impriutzai Tradutziones Frantzesu donner la chair de poule Ingresu to give s.o. the creeps Ispagnolu erizarse el pelo Italianu far venire la pèlle d'òca Tedescu eine Gänsehaut bekommen.

ispilucíre , vrb: ispilusire Definitzione ispilire, tirare is pilos, betare apare is pilos Sinònimos e contràrios ispilultiare, ispilurtire, ispilusare, scrabionai, spilliortzai Frases su bentu a sos cadhos currindhe lis ispilucit sa giua Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu décoiffer, ébouriffer Ingresu to tousle Ispagnolu pelar, caerse el pelo, desgreñar Italianu scarmigliare Tedescu zerzausen.

ispilultiàre , vrb: ispilustriare, ispilutziare Definitzione ispilire, tirare is pilos, betare apare is pilos Sinònimos e contràrios iltzufiare, ispilucire, ispilurtire, ispilusare, scrabionai, spilliortzai 2. ti est falada sa matenna de cogas ispilustriadas (T.Rubattu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu décoiffer, ébouriffer Ingresu to tousle Ispagnolu caerse el pelo Italianu scarmigliare, scapigliare Tedescu zerzausen.

ispilurtíre , vrb: ispilurtzire, spilursiri Definitzione ispilire, tirare is pilos, betare apare is pilos Sinònimos e contràrios ispilire, ispilucire, ispilultiare, ispilusare, scrabionai, spilliortzai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu décoiffer, ébouriffer Ingresu to ruffle Ispagnolu caerse el pelo, desgreñar Italianu scarmigliare, scapigliare Tedescu zerzausen.

pílu , nm: piu 1 (su piu = nr. subíu) Definitzione genia de elementu (upm) de sustàntzia che cussa de is ungas chi bogat sa pedhe de is animales a tzudha fine fine a bisura de filu curtzu, cracu cracu in is animales (in is lanosos est longu puru, in su porcu est lascu e prus grussu, a tzudha, unu pagu téteru), lascu meda in su cristianu (foras de sa conca inue creschet longu e cracu, o fintzes in is subrecos, in s'oru de sa natura); nau in cobertantza, pilu balet po fémina in cantu interessat su sessu / min. pilichedhu, pilighedhu / partes de unu pilu: raighina o búscia o fundhu ’e pilu, tudhu, punta; su pl. is pilus, sos pilos = semper su pilu de conca de su cristianu Sinònimos e contràrios lana / intinnu, pilidura Maneras de nàrrere csn: catzare pilu = cambiare pilu, nadu de animales; zúghere pilu in su coro = no tènniri piedadi nudha nudha, fai mali, bociri sa genti de mala manera; a pilu abba = subra subra, a pizu; andhare che a su pilu de su puzone = fàghere sa tucada de su fumu; no acatare mancu punta de pilu = nudha; no resèssere a nàrrere mancu punta de p. = nudha, mancu fuedhu; giúghere abba in pilos (nadu de s'erba, de sas nues, de sa terra) = zúghere abba meda subra subra; intzoraisí piu piu, èssere sudorau, sudorare pilu pilu = a una murca de suore; fàghere sos pilos = segai e cuncordai is pilus de conca; iscontzare sos pilos = ghetai apai is pilus petonaus; tènneresi a pilos = (nau de chini nci aciuvat in s'àcua) aguantaisí aundi… est in debbadas; tènnere su pilu in s'aera = fàghere disizos macos, de cosa chi no faghet a tènnere; no dhi sàntziat piu = si la leat tropu addàsiu; ispiegare una cosa pilu pilu, a pilu piticu = bene a minudu, in donzi piessignu, a puntinu; passàreche che pilu in tres fóltighes = passai in mesu de tantis dificultadis (arriscai, àiri arriscau meda); pilu ’e tita = piaritu, male a sos cundhutos de su late (si ufrat e martzit sa tita); piu frassu = maladia chi benit a pes de segus a sos boes; pilu ’e craba = sa lana de sa craba (chi no si tundhet si no de fiadu mortu), forte, bona pro traste chi depet agguantare meda (es. bértulas); pilu ’e nàcara = zenia de sustàntzia chi bogant sas nàcaras e chi si faghet a filu in s'abba: l'impreant pro tessinzu; pilu atzutzudhau = artudhadu, ritzu de su fritu o de sa timória; pilus arritzaus, arrufaus = anedhados; èssere a pilos cala cala = a pilos longos lassados isortos pendhindhe; prànghere a pilu isortu (nau de féminas)= a pilus calaus, iscapiaus, atitendi; èssere chei su pilu, che pilu in pedhe, pilu pilu = a meda, carcu carcu; sèdere un'animale a pilu = a sa nua, sentza de sedha; bèndhere a pilu (nadu de bestiàmine)= unu tantu a fiadu, ma chentza una misura pertzisa comente podet èssere su pesu; bideresiche a unu in pilos = arteriadu azummai prontu a iscúdere Frases pro no che rúere mi li so apitzigadu a su pilu, a s'àinu ◊ bi at barbieris chi faghent sos pilos a ómines e féminas ◊ si sa peta zughet pilu tenebbichelu! ◊ a cuss'animali dhi luxit su pilu ◊ is pilus s'ispartzint po fai sa crincera ◊ portas sos pilos calandhe in cara ◊ seu a pilus longus pàrgiu una mascaredha ◊ a sas pedhes che li catzant totu su pilu ◊ bai fintzas chi as a contai folla a cantu fúrriat bentu e piu cantu portat marxani! 2. no est su pilu chi contat in s'ómine: su pilu si abbàitat a unu cadhu ◊ su bestiàmine, pili frujadu e allangoridu, est morzendhe de su fàdigu ◊ dàdemi unu maridu, za no bos chirco ne sinnu e ne pilu! 3. pares cane de cassa chi at pigau àviu: ite no as a èssere cricandhe pilu, no?! 4. bi fit sa zente chei su pilu ◊ soi sudau pilu pilu: pitica sa cursa!…◊ chirco un'aggarru de sicuràntzia chi mi mantenzat a pilu abba in su mare (M.Piga)◊ s'àrbure est barriada che pilu in pedhe ◊ est una mata carriada pilu pilu ◊ sas nues giughiant s'abba in pilos, posca est essidu su sole ◊ sa terra zughet s'abba in pilos, ca fit proindhe totu sa die ◊ torro a sèdere a pilu sa calabrina ◊ a pilos si tenet, unu, si no ischit a nadare?!◊ candho li apo nadu chi su fizu fit faghindhe a malu mi che l'apo bida in pilos, sa mama, chi nachi su fizu est educadu! Sambenados e Provèrbios smb: Pilu, Piu Terminologia iscientìfica crn Ètimu ltn. pilu(m) Tradutziones Frantzesu poil, cheveu Ingresu hair Ispagnolu pelo Italianu pélo, capéllo Tedescu Haar.

«« Torra a chircare