Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

alciàre , vrb: (al-ci-a-re) altzai, altzare, altziare, anciai, antiare, antziai, antziare, arciai, arciare, artiai, artiare, artzare, artziai, artziare, asciare, atziai Definitzione andhare o portare de unu logu o tretu prus bàsciu a unu prus in artu, andhare a in artu, prus in artu, fàere artu; si narat fintzes de is nues candho si firmant de pròere e si oberint unu pagu; de is prétzios si narat po incarire Sinònimos e contràrios acadhai, ampiai, apicai, apilicare, apugiai, fartziare, pesai, pigai 1 / arteriare, ufiare / illaschiare, isclarire, ispalaciae / abantai / mediare, mezorare | ctr. abasciai, calai, falare Maneras de nàrrere csn: artziare su fogu = acradiare su fogu; artziai is prétzius = incarire; artziare sa boghe = artziai sa boxi, faedhare prus in artu, fintzas a briga o pro arrennegu (si podet nàrrere fintzas de televisione, de aràdio, a manera de si pòderent intèdhere de prus); artziare in gradu = leare gradu prus artu, essire prus de importu; altzai sa conca, sa chighirista (nâdu de zente) = fàgheresi tostu, dàresi tropu importàntzia, crèresi prus importante, fàghere su barrosu Frases randhas de fumu si àsciant in s'aera ◊ si sunt aciapados unu altzendhe e unu falendhe ◊ su bentu àntziat e falat sa foza in s'àghera ◊ at antziau sos ocros a chelu ◊ atzidinci asuba de s'iscannu! ◊ s'astronavi iat pigau a artziai a sa dereta ◊ dade sa manu a mi ndhe altzare! ◊ sos fraigamuros àsciant sos muros pro fàghere sa domo ◊ fint arciandhe in sa trempa pro intrare a sa vidha ◊ in agustu soe artziata a Núgoro 2. est proindhe, ma si àrtziat esso a campu ◊ si àltziat custa néula andhamus ◊ a manzanu fit proindhe ma a sero che at artziadu e bogadu su sole 3. a sa muzere no li at antziau mancu ocros ◊ sos pastores àlciant s'oju e abbàidant su masone ◊ in tota die no li aiat asciadu de oju ◊ candu àrtziat su soli gei callentat! 4. no ti arcis, ca tanti no tenis arrexoni! ◊ si àlciat e si falat, brighendhe ◊ como ti apo in manu, chi ti altzes o ti fales o carchedhes! ◊ su ti che altzare asie a sas istellas… no est moderascione! 5. pustis de tale impresa podes fàghere mercantzia e sa tua genia artziare 6. su salmoni dh'ant artiau de préssiu ◊ gei est artziada, custa cosa, a costai aici meda!… Tradutziones Frantzesu monter, soulever Ingresu to rise, to lift Ispagnolu subir, levantar, alzar Italianu salire, ascéndere, sollevare, innalzare Tedescu hinaufsteigen, heben.

ampiài , vrb: ampuai, ampuare, ampulai, ampulare, ampullai Definitzione andhare o portare de bàsciu a pitzu, pesare in artu, a logu prus in artu, mòvere a forte, iscutulare e avolotare: ampuare si narat fintzes in su sensu de cúrrere a unu logu, de si incarare a bíere Sinònimos e contràrios acadhai, alciare, apicai, apilicare, apugiai, pigai 1 / isciucai | ctr. cabai, falare Maneras de nàrrere csn: ampulai sa boge = artziare sa boghe, faedhare o leare a boghes coment'e brighendhe; a. a unu a ccn. logu = azuarechelu; ampulai una muneda = imbolare sa muneda in artu lassèndhela rúere a terra a bídere si essit rughe o crastos Frases chi mi nci àmpuat su sànguni a conca, cussu tramasseri mau!… ◊ is prus lébius si ndi ampulànt in artu ◊ àmpula sa cara sentza tímere sas cumpanzas! (I.Porcheddu)◊ s'abba àmpulat dae mare a sas nues ◊ at ampuau is ogus a cara incillia ◊ ampuaminci ca no nci lompu! ◊ cudhu bentu che ampuliàt fintzas sas orrocas! ◊ at saludau a manu ampulada 2. mi seu ampuada ogus a celu Ètimu tts Tradutziones Frantzesu monter Ingresu to rise Ispagnolu subir, levantar Italianu salire, sollevare Tedescu hinaufsteigen, aufheben.

apinnonàre , vrb Definitzione pònnere a pinnone, su si parare prantaos; andhare a una filada, a una bandha Sinònimos e contràrios impinnonare, punnai Frases si est apinnonadu in sa gianna ◊ su batu at apinnonadu sa coa 2. sa robba est apinnonendhe a s'abba ◊ as a bídere torra apinnonendhe sa nae tua a sa terra chi isetat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dresser Ingresu to raise Ispagnolu erguir, levantar Italianu rizzare Tedescu aufrichten.

arritzàre , vrb Definitzione pònnere prantau, istrantagiau, pesare; nau de sa natura de su mascu, inchibberare, fàere tètera (aus. àere) Sinònimos e contràrios fichire, istantargiai, pesai / arretae | ctr. arrúiri, corcare Frases fit meses e meses fulliau, no arritzabat prus ◊ fit lavandhe in su riu e si ndh'est arritzada a si che ispàrghere pacos turunzos 2. ite at a chircare fémina candho nachi mancu arritzat! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu dresser Ingresu to erect Ispagnolu levantar, erguir Italianu rizzare Tedescu aufrichten.

istantargiài , vrb: istentargiare, istentarzare, istrantaxai, stantarxai Definitzione pesare o pònnere fichiu, prantau, nau fintzes in su sensu de migliorare, torrare in bonu, torrare a biu Sinònimos e contràrios arritzare, ficare, istantalissare | ctr. colcare Frases soi istantargendumindi! ◊ ghetat un'itzérriu e si nd'istrantaxat debressi ◊ si ndi fiat istrantaxau a corpu e m'iat aferrau 2. bollu chi sa domu si ndi torrit a istantargiai ◊ ita chi si ndi torràt a istrantaxai e dhu biriat aici sa pobidha!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu redresser, dresser Ingresu to erect Ispagnolu enderezar, levantar, erguir Italianu drizzare, rizzare, èrgere, drizzarsi Tedescu aufrichten, erheben, sich aufrichten.

«« Torra a chircare