Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abballinàre , vrb Definitzione fàere a ballinas, a birillas Sinònimos e contràrios abbotzichedhare, aculingionai, aggromerare, allomborae, arranedhare, arrombulonai Frases s'aperigúngia est unu babbautzu chi si abballinat si lu tocant Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire une boule (de) Ingresu to roll into a ball Ispagnolu hacer pelotitas Italianu appallottolare Tedescu zur Kugel rollen.

abbotzichedhàre , vrb: abbotzighedhare Definitzione fàere a ballotas, a bocighedhas Sinònimos e contràrios abballinare, ammalfudhare, ammoroculare, ammorotzulare, ammurudhare, apadhotulare, arranedhare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire des boules Ingresu to roll into a ball Ispagnolu hacer pelotitas Italianu appallottolare Tedescu zur Kugel ballen.

aciapitài , vrb: ciapitai Definitzione fàere is passighedhos de su ballu Sinònimos e contràrios atzopitai, istripitare, sciampitai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sautiller Ingresu to hop about Ispagnolu hacer los pasos del baile sardo Italianu salterellare Tedescu Tanzschritte, sprünge machen.

acinnài 1, acinnàre , vrb: atzinnare, tzinnare Definitzione fàere a acinnos, cun is ogos o fintzes cun sa manu o sa conca, po bòllere nàrrere o fàere a cumprèndhere calecuna cosa; fintzes fàere una móvia coment'e po bòllere fàere calecuna cosa, o cumenciare a foedhare Sinònimos e contràrios ammiare, atzinnire / schichiai Frases mi at acinnau cun is manus a benni 2. babbu mi at acinnau una sparuara ◊ pentza ca su saludu mi dh'at feti acinnau! ◊ ndi dh'apu acinnau dèu de sa cosa chi m'iast nau tui Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu faire signe Ingresu to make signs Ispagnolu hacer señas Italianu accennare, far cénni Tedescu winken.

acucuài , vrb: acucurae, acucurai, acucurare, acucurari, acucurrare, acugurrai, acugurrare Definitzione prènnere un'istrégiu apitzu de is oros, a cúcuru (o a cucurru), ponendho prus de su chi cabet a oros; prènnere sa tita de late (nau de is animales féminas chi depent angiare) e fintzes acostire sa terra a ccn. cosa prantada, su si ammuntonare de sa gente chi acudit a unu logu; pònnere in cúcuru (nau de su giuale a is boes) Sinònimos e contràrios acolumare, acucurrumedhare, afucurare / acuguciai / giúnghere / maltzire, marcitai | ctr. bocare, iscucurai, leai Frases no cumprendu comenti apat pótziu acugurrai tanti dinai ◊ bi at logu chi sa mesura la faghent a oros, medindhe, e àteros ue l'acucurrant ◊ teniat dus canistedhus acucuraus de figu sicada 2. sas berbeghes sunt acucurrendhe ca lis cheret pagu pro anzare ◊ s'aera est acucurrendhe, acucurrendhe: s'imbucat a pròere, ndhe faghet de abba!… 3. at acucurau sa terra a sa patata ◊ totu sa genti de s'arruga si est acugurrada de is tzérrius chi apu ghetau! ◊ candu passant is isposus, sa genti, po dhus biri, at a èssi acugurrada me is ispuntonis ◊ poita ti acugurras a su petus miu? 4. mi leo su zuale e sos loros ca depo acucurrare sos boes ◊ sos basones, intantu, a custu puntu ognunu betat giuale a su giú sou e l'acucurrat a sa pedra, a triulare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu combler Ingresu to overfill Ispagnolu hacer rebosar Italianu riempire óltre i bórdi Tedescu überfüllen.

additzosàre , vrb Definitzione fàere cuntentos, prexaos, addiciaos, diciosos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rendre heureux Ingresu to make happy Ispagnolu hacer feliz, dichoso Italianu rèndere felici Tedescu beglücken.

addoàe , vrb: addoai 1, addoare, adduai 1, doare Definitzione fàere sa doa, mescamente ororu de is làcanas, segare de su chi dhue creschet e innetiare a manera chi unu fogu fuiu no agatet cosa de abbruxare Sinònimos e contràrios dogare Frases su fogu unu tempus dhu poniant isceti me is nebronis ma dh'addoànt po no nci essí foras ◊ cun butios de sàmbene bos l'amos addoadu, su fogu! ◊ si addoat a fogu, a marra, a fraci e cumenti benit a bèni Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire des bandes anti-incendie Ingresu to make anti-fire strips Ispagnolu hacer cortafuegos Italianu fare le fasce antincèndio Tedescu Brandschutzstreifen roden.

aframicosàre , vrb Definitzione mantènnere, lassare o istare a fàmene Sinònimos e contràrios aframicare, ammiserae, arremitanare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu affamer Ingresu to starve (out) Ispagnolu hacer pasar hambre, hambrear Italianu affamare Tedescu aushungern.

afràmicu , nm: fàmigu Definitzione su mantènnere, lassare o istare a fàmene Sinònimos e contràrios aframicosamentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu privation de vivres Ingresu starving Ispagnolu el hacer pasar hambre Italianu affamaménto Tedescu Aushungerung.

agganíre , vrb Definitzione batire o pònnere gana, prus che àteru de papare Sinònimos e contràrios irfamigare, sciamigai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu affamer Ingresu to starve Ispagnolu hacer pasar hambre Italianu affamare Tedescu aushungern.

aggodhetonàre , vrb Definitzione fàere su godhetone, s’eremàgiu o muntone de su laore messau prontu po treulare Sinònimos e contràrios afrascalzare, aggodhetare, aggremagliare, apostorzare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu entasser Ingresu to shock Ispagnolu hacer las gavillas Italianu abbicare Tedescu aufschichten.

aggradheràre , vrb Definitzione fàere a gràdhera, a bocitedhas Sinònimos e contràrios abballinare Frases est fachendhe sucu ma sa símula no bi aggràdherat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire une boule, bouler Ingresu to roll into a ball Ispagnolu hacer pelotitas Italianu appallottolare Tedescu zur Kugel rollen, mögen.

aggrinzàre , vrb Definitzione fàere sa bia de conca, petenandho is pilos Tradutziones Frantzesu faire la raie Ingresu to part (hair) Ispagnolu hacer la raya del pelo Italianu fare la scriminatura Tedescu scheiteln.

alluxentài , vrb Definitzione fàere lúghidu Sinònimos e contràrios allucidai, allustrai, illuchidare / impompitare Frases su logu est límpiu límpiu, alluxentau a cera ◊ su lutoni si alluxentat cun limoni e cinixu ◊ labai ca est festa: tocai, alluxentaisidhas is botas! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire reluire, se parer Ingresu to make bright, to shine, to dress up Ispagnolu hacer relucir, acicalar Italianu far rilùcere, brillare, agghindarsi Tedescu leuchten, glänzen, sich herausputzen.

ammiàre , vrb Definitzione giare a cumprèndhere una cosa cun calecuna móvia de conca, de manu o àteru Sinònimos e contràrios acinnai 1, atzinnire, chinnire, oghidare Frases ponzei su pódhighe afaca a su nasu e ammiei in manera misteriosa (N.Falconi)◊ su babbu si tirat de cinta e lia ammiat a su fizu (N.Rubanu) Ètimu ltn. ad + micare Tradutziones Frantzesu faire un clin d'œil, faire signe Ingresu to make gesture, to wink Ispagnolu hacer un ademánseña Italianu ammiccare, far cénno Tedescu winken.

ammolàre , vrb Definitzione fàere una pedra a mola de molinu; fàere a mola, ingrussare in s’arraighina, nau de erbas e tupas, e de sa carre in su sensu de fàere a gurone, betare o crèschere in tita (nau de animale fémina candho est acanta a angiare); cuare in calecuna mola de matedu, fintzes pònnere asuta de calecuna mata in s'umbra comente faet su bestiàmene, pinnigare o aunire totu impare Sinònimos e contràrios afundhare 1 / abbusare 1, ammagare, atupare, intupai Frases s'antunna est ammolada ◊ sas berbeghes zughent sa tita ammolada ◊ bi at raighina de s'àrbure chi si ammolat 2. sas berbeghes si sunt ammoladas meriendhe Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enjaler Ingresu to tie to the anchor stock Ispagnolu hacer una muela, encepar Italianu acceppare Tedescu einen Anker stocken.

annichidài, annichidàri , vrb: nechidare* Definitzione giare o pigare arrennegu, unu pagu prus forte de annicare Sinònimos e contràrios abbrodhiare, abbudhai, abbuscinare, acasidhare, amprudhiare, annicare, annozare, atrafudhai, inchietae, pirmare Frases si est annichidau ca sa genti dh'at lassau a pèrdiri, no fuiat ascurtendi a issu! Tradutziones Frantzesu se fâcher Ingresu to disquiet Ispagnolu hacer enfadar Italianu inquietare Tedescu ärgern.

annidài, annidàre , vrb: annitare, nidare 1 Definitzione fàere netu, límpiu, biancu nidu, fintzes lisu / fai s'annida annida a ccn. = carinnare Sinònimos e contràrios allimpiare | ctr. acadhotzai, imbratare, recòghere 2. su casu si annidat cun sa pranta de sa manu, fendidhu ◊ potzu andai a dhi fai s'annida annida, a dhi donai unu basidedhu a pobidha mia?(M.Simbula) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rendre net Ingresu to make snow-white Ispagnolu limpiar, hacer cándido Italianu rèndere càndido, pulito Tedescu rein machen.

apanedhàre , vrb Definitzione fàere panedhas, una genia de pane, fàere a bisura de panedha Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu embuer Ingresu to give the form of loaves Ispagnolu hacer pan Italianu appanare Tedescu in Form von Brotlaiben bringen.

arrepiàre , vrb: repiare Definitzione su si pigare un'arrépiu, firmare un'iscuta a pausare, arreare Sinònimos e contràrios tasire / abarrai, aturai Frases s'ómine no arrépiat mai 2. in domo sua isse non bi arrepiaiat prus ca totus lu chircaiant Tradutziones Frantzesu arrêter, faire halte Ingresu to stop, to grant a rest Ispagnolu hacer una pausa Italianu sostare, concèdersi una trégua Tedescu rasten.