Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

acòssa , nf: acotza 1 Definitzione bículu de cosa piticu o mannu (prus che àteru de linna o de ferru) fine che atza a una bandha e prus grussu a s'àtera de pònnere po fàere fortza intrandhodhu in mesu, mantènnere firmu es. sa màniga de una ferramenta), in mesu de un'afilada po isperrare linna o àteru iscudendhodhoe a pitzu; parte de un'arau chi serbit impare cun su nérbiu po arregulare s'apertura a manera de pigare prus o prus pagu terra arandho faendho calare s'arbada prus o prus pagu a fundhu Sinònimos e contràrios cota 1, cótiga, incudidorju Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coin Ingresu wedge Ispagnolu cuña Italianu cúneo Tedescu Keil.

ammutadúra , nf Definitzione càntigu po dormire is pipios Sinònimos e contràrios ammutu, anninnia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu berceuse Ingresu lullaby Ispagnolu canción de cuna, nana Italianu ninnananna Tedescu Wiegenlied.

anninnía , nf, nm: anninniu, ninia Definitzione genia de càntidu chi is mamas faent a su pipiu po che dhu dormire; su dormire, nau de is pipios / fai s’anninnia = drommire Sinònimos e contràrios anninnu, nínnidu, ninnoro Frases cantat s'anninnia a su criu ◊ anninnia, anninnia, dromi e fai su sonnu, sa pipia de nonnu! ◊ anninnia anninnia, mannu e bonu ti bia! ◊ po fai dormiri su pipiu is mamas dhi cantànt is anninnius Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu berceuse Ingresu lullaby Ispagnolu canción de cuna, nana Italianu ninnananna, nènia Tedescu Wiegenlied, Nänie.

bàncigu , nm: bàntzicu, bàntzigu Definitzione letighedhu a costanas artas po pònnere su pipiu crocau, fatu cun peis a manera de dhu pòdere tzantzigare / min. bantzighedhu, bantzighitu Sinònimos e contràrios acinnedhu, bànnigu, barciolu, chíglia, giógulu, lacu 1, naca, nínnigu, scivedhu / cdh. bàncicu Frases su bàntzigu chi mi at tentu minore contat de sas ninniadas chi at sa manu istraca fatu a mie (G.Frassu)◊ nínnami coment'e in su bàntzigu, murmútami mutetos e contados! ◊ at pro bàntzigu unu chizolu de paza Terminologia iscientìfica mbl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu berceau Ingresu cradle Ispagnolu cuna Italianu culla Tedescu Wiege.

barciólu , nm: barsolu, bartzolu, braciolu, brasciolu, brassolu, bratzolu, brossolu, brotzolu Definitzione letighedhu totu de linna, fatu coment'e lacu, a costaos artos, cun is peis a mesa luna a manera de dhu pòdere tzantzigare, po pònnere su pipiu a crocare Sinònimos e contràrios acinnedhu, atzicu 2, bànnigu, bàncigu, chíglia, giógulu, lacu 1, naca, scivedhu Frases so anninniendhe su pitzinnu in su bartzolu ◊ cun tanta fantasia cantat sa mama e ninnat su brassolu (A.Masia Arru)◊ ondramentu de sa domo est su brasciolu (Piras)◊ sàntzia su barciolu, dormi su pipiu! ◊ sa mama est bantzichendhe su brossolu ◊ poniant sa lana a isterrimenta in sos braciolos ◊ nànnigo su bartzolu ca su pipiu pranghet Sambenados e Provèrbios smb: Brasciolu, (Prasciolu, Praxolu) Terminologia iscientìfica mbl Ètimu ctl. brassol Tradutziones Frantzesu berceau Ingresu cradle Ispagnolu cuna Italianu culla Tedescu Wiege.

còta 1 , nf: cossa 1, cotza 1 Definitzione orrugu de cosa laditu (linna, ferru, àteru), fine a una parte e grussu a s'àtera, de intrare a corpadura po isperrare truncos grussos de linna, pedra, o fintzes (e prus piticu) po mantènnere firmu o in istrintu (cartzai) ferramentas (sa màniga) o àteru / is cotzas de sa prentza = duos orrugos grussos e curtzos ma lados de ferru segaos unu tretu a ischeadura a punta (in diagonale in su sensu de sa largària) intraos in verticale in d-un'incàsciu precisu e a manera de intrare solu cun sa punta in is istampos de s'orroda chi faent girare asuta, indipendhente ma in su sensu determinau de su betu de s'ischeadura: postos ambos duos de unu betu faent pressione e prentzant sa binatza aintru de sa prentza, postos a betu contràriu illascant Sinònimos e contràrios acossa, cótiga Maneras de nàrrere csn: intrare cota, o in cota, a unu = andai contras a unu, circai de dhu scotzai isciusciendidhu su giogu, ponendidhu is àterus contras o a bòlliri ccn. cosa chi no torrat paris; betare cotas a (+ vrb.) = pònnere manu, betare pódhighes a…, inghitzai a…; pònnere sas cotas càdrias a ccn. = obbrigàrelu a fàghere su chi depet, cumbíncherelu fintzas cun sas malas; intriscare sas cotzas a una màniga = incracare is cotzas po chi sa ferramenta abbarret bene firma in sa màniga Frases su truncu nodosu l'amus isperradu totu a cotas e a mazu ◊ a sa cuba li cheret postu cotas a cada ala pro arreare frimma ◊ a sa màniga de su tzapu li cheret una cota e no moet prus ◊ zami una pariga de cotzas ca tenzo su marrone iscumentau! ◊ si li daes pagas cotas e una matza ti chimentat calesisiat roca, cussu! 2. si benint a ischire chi cherimus andhare nois nos intrant in cota e andhant sos àteros ◊ cussu cane de isterzu si est arrogantadu avantzandhe carchi peràula male nada e Bainzu de su fele li at betadu cotas sestàndheli paritzas isbatuladas ◊ giaja li at betadu cotas a nàrrere… nos at contadu contos de bios e de mortos Sambenados e Provèrbios smb: Cotta, Cotza, Cozza Tradutziones Frantzesu cale Ingresu wedge Ispagnolu cuña Italianu biétta, zéppa Tedescu Keil.

giavèta , nf: ciaveta*, gioveta, graveta Definitzione genia de cotza, cantighedhu de linna o de ferru a punta ladita e prus fine po firmare calecuna cosa, mescamente sa chi si ponet in d-unu fusu de carru po no ndh'essire s’orroda Tradutziones Frantzesu clavette, cale Ingresu spline Ispagnolu cuña, llave Italianu chiavétta, biétta Tedescu Keil.

giógulu , nm: zógulu Definitzione crocadórgiu ue si ponet su pipiu piticu / bantzigare su g. = santziai su barciolu Sinònimos e contràrios acinnedhu, atzicu 2, bàncigu, bànnigu, barciolu, chíglia, lacu 1, naca Frases ninnendhe su giógulu sas mamas cantant sa criadura ◊ su primu fizu est nadu e l'ant bestidu e l'ant postu in su giógulu (P.Casu) 2. sa luna fit drommida cun risu befulanu in su giógulu mannu de sas istellas ◊ sas peràulas sunt pro su poeta giógulu de bellesa Terminologia iscientìfica mbl Tradutziones Frantzesu berceau Ingresu cradle Ispagnolu cuna Italianu culla Tedescu Wiege.

imbalabipíus , nm: imballabipius Definitzione filatéria, murmutu o càntigu po asseliare o istentare is pipios Sinònimos e contràrios imbalaimbala Frases - Ita portais? - Unu crabu mortu! - Chini dh'at mortu? - Su babbu etotu! - Ita dhi at giau? - Unu bòi iscorrau! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rengaine Ingresu rigmarole Ispagnolu cantinela, canción de cuna Italianu cantilèna, filastròcca Tedescu Kantilene, Kinderreim.