Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

atoàdu , pps, agt: atuadu, atuau Definitzione de atoare; nau de ccn., chi atuat a is cosas, chi dhue pentzat, si ndhe serat o acatat / ómine a., fémina atuada, pessone a. Sinònimos e contràrios abbistu, achistiadu, atinadu, giudisciosu Frases che fis cue: no bi as atuadu a colare a butega a leare su túcaru? ◊ za l'ischia chi depia fàghere cussu puru, ma tandho no bi apo atuadu, fia pessendhe in àteru! 2. tiat èssere prus atoadu meda a avertire sos parentes! ◊ tenet bíndhighi annos, ma est atuada, no istat ispetendhe a bi lu nàrrere sa mama su de fàghere! ◊ e atuadu, mih, chi no ses… cantu s'àinu: depo pessare a totu deo! Tradutziones Frantzesu avisé Ingresu discerning Ispagnolu sensato, consciente Italianu accòrto, consapévole Tedescu klug.

atoàre , vrb: atuai 1, atuare Definitzione fàere atentzione e fàere capia de una cosa, pentzare o fintzes fàere pentzare a una cosa o chistione; cunsiderare, carculare, fàere contu de is cosas e chistiones Sinònimos e contràrios afetuare, assagumare, atinai, atuire, cunsentire, penciai, supentire / ammentare | ctr. irbariare Maneras de nàrrere csn: atuare a una cosa = pentzai a una cosa; atuare una cosa a unu = arregordai o nàrriri una cosa a unu a manera de si ndi acatai; atua! = dona atentzioni!, dae tentu! Frases una cosa ebbia fit atoandhe bene como: issa cheriat leada in bonas pro l'azuare ◊ si no bi atoas tue chi ses una fémina, a cosas goi, deo prus pagu puru! (M.Danese)◊ bidet sas cosas, ma no bi atuat: in cussu est pessendhe!…◊ sos pisedhos sunt pessendhe a zogare, si no bi lis atuant sos mannos su dovere ◊ atuendhe fis a su chi at nadu su notaju? ◊ ohi, mancu atuendhe bi fia: setzide a bos combidare! ◊ atuabbilu, cussu cumandhu, a babbu tou, no si ndhe irméntighet! ◊ si unu lezet chentza bi atuare no cumprendhet nudha 2. bastat de pensare a sa mannària de custos terrinos e si podet atuare cantu podent rèndhere Ètimu itl. attuare Tradutziones Frantzesu comprendre par intuition, réfléchir Ingresu to sense, to be conscious, to reflect Ispagnolu intuir, ser consciente, reflexionar Italianu intuire, èssere cosciènte, riflèttere Tedescu intuitiv erkennen, bewußt sein, überlegen.

sapíre, sapíri , vrb Definitzione su si acatare de is cosas, su avèrtere, aferrare o ischire is cosas cun is sentidos (e fintzes solu su ischire, su cumprèndhere): s'impreat cun s'aus. èssere e àere candho est transitivu cun cmpl. ogetu (ma pigat sèmpere su pron. personale de su sugetu, est sempre vrb. prnl.)/ piciocu chi no si sapit = chi no cumprendhet, no arrexonat ca est tropu criadura Sinònimos e contràrios abbigiare, acapassai, saerare, sagamare, sapiare Frases bivis in su fogu sentz'e ti sapiri! ◊ est tzegu e no si sapit de nudha ◊ su crabaxu no si ndi est sapiu de tènniri in su tallu unu pegus allenu ◊ surdu che picu, e ite s'at a sapire?! ◊ candho si est sapidu solu, su pisedhu at comintzadu a timire ◊ no si podet isplicare su chi in coro mi sapia ◊ chi mi ndi fuia sapiu iap'a èssiri essiu! ◊ daghi si sapiat segura de no la bídere niunu, l'isganzaiat su risu, a su piciocu ◊ si fit sapia chi su maridu giuchiat sa luna a tónchinu ◊ no nd'apu biu, no mi ndi seu sapiu ◊ no ti sapis chi ses irballendhe?! ◊ comente mi at sapidu assuprindhe est bénnidu a mi abbojare ◊ fostei si sapit de dogna cosa! ◊ candho si aiat sapiu sos duos ómines non los aiat connotos (G.Piga) Sambenados e Provèrbios prb: su dannu peus est a no si sapire Ètimu itl. sapere Tradutziones Frantzesu percevoir, être conscient, constater, se rendre compte Ingresu to perceive, to be conscious, to ascertain Ispagnolu percibir, ser consciente, percatarse Italianu percepire, èssere cosciènte, avvedérsi, constatare Tedescu wahrnehmen, bewußt sein, bemerken, feststellen.

sciènti 1 , agt Definitzione chi iscít, chi ischit de ischire / s. de… Sinònimos e contràrios cabosu Tradutziones Frantzesu conscient Ingresu conscious Ispagnolu consciente Italianu consapévole, cònscio Tedescu bewußt.

supentíre , vrb Definitzione pentzare o èssere presente cun is sensos a su chi si biet o chi s'intendhet Sinònimos e contràrios atinai, atoare, penciai Frases no supentit prus ◊ s'ómine, su piús no supentiat ilgadaradu a un'oru che mortu (P.Casu)◊ inoraona, ajó, ischida: apen'apena a sa boghe supentis! ◊ supenti e pesadindhe! ◊ supentit de tantu in tantu e si li movet su bultzu Tradutziones Frantzesu avoir conscience Ingresu to be conscious Ispagnolu ser consciente Italianu èssere cosciènte Tedescu sich bewusst sein.