alciàre , vrb: (al-ci-a-re)
altzai,
altzare,
altziare,
anciai,
antiare,
antziai,
antziare,
arciai,
arciare,
artiai,
artiare,
artzare,
artziai,
artziare,
asciare,
atziai Definitzione
andhare o portare de unu logu o tretu prus bàsciu a unu prus in artu, andhare a in artu, prus in artu, fàere artu; si narat fintzes de is nues candho si firmant de pròere e si oberint unu pagu; de is prétzios si narat po incarire
Sinònimos e contràrios
acadhai,
ampiai,
apicai,
apilicare,
apugiai,
fartziare,
pesai,
pigai 1
/
arteriare,
ufiare
/
illaschiare,
isclarire,
ispalaciae
/
abantai
/
mediare,
mezorare
| ctr.
abasciai,
calai,
falare
Maneras de nàrrere
csn:
artziare su fogu = acradiare su fogu; artziai is prétzius = incarire; artziare sa boghe = artziai sa boxi, faedhare prus in artu, fintzas a briga o pro arrennegu (si podet nàrrere fintzas de televisione, de aràdio, a manera de si pòderent intèdhere de prus); artziare in gradu = leare gradu prus artu, essire prus de importu; altzai sa conca, sa chighirista (nâdu de zente) = fàgheresi tostu, dàresi tropu importàntzia, crèresi prus importante, fàghere su barrosu
Frases
randhas de fumu si àsciant in s'aera ◊ si sunt aciapados unu altzendhe e unu falendhe ◊ su bentu àntziat e falat sa foza in s'àghera ◊ at antziau sos ocros a chelu ◊ atzidinci asuba de s'iscannu! ◊ s'astronavi iat pigau a artziai a sa dereta ◊ dade sa manu a mi ndhe altzare! ◊ sos fraigamuros àsciant sos muros pro fàghere sa domo ◊ fint arciandhe in sa trempa pro intrare a sa vidha ◊ in agustu soe artziata a Núgoro
2.
est proindhe, ma si àrtziat esso a campu ◊ si àltziat custa néula andhamus ◊ a manzanu fit proindhe ma a sero che at artziadu e bogadu su sole
3.
a sa muzere no li at antziau mancu ocros ◊ sos pastores àlciant s'oju e abbàidant su masone ◊ in tota die no li aiat asciadu de oju ◊ candu àrtziat su soli gei callentat!
4.
no ti arcis, ca tanti no tenis arrexoni! ◊ si àlciat e si falat, brighendhe ◊ como ti apo in manu, chi ti altzes o ti fales o carchedhes! ◊ su ti che altzare asie a sas istellas… no est moderascione!
5.
pustis de tale impresa podes fàghere mercantzia e sa tua genia artziare
6.
su salmoni dh'ant artiau de préssiu ◊ gei est artziada, custa cosa, a costai aici meda!…
Tradutziones
Frantzesu
monter,
soulever
Ingresu
to rise,
to lift
Ispagnolu
subir,
levantar,
alzar
Italianu
salire,
ascéndere,
sollevare,
innalzare
Tedescu
hinaufsteigen,
heben.
ampiài , vrb: ampuai,
ampuare,
ampulai,
ampulare,
ampullai Definitzione
andhare o portare de bàsciu a pitzu, pesare in artu, a logu prus in artu, mòvere a forte, iscutulare e avolotare: ampuare si narat fintzes in su sensu de cúrrere a unu logu, de si incarare a bíere
Sinònimos e contràrios
acadhai,
alciare,
apicai,
apilicare,
apugiai,
pigai 1
/
isciucai
| ctr.
cabai,
falare
Maneras de nàrrere
csn:
ampulai sa boge = artziare sa boghe, faedhare o leare a boghes coment'e brighendhe; a. a unu a ccn. logu = azuarechelu; ampulai una muneda = imbolare sa muneda in artu lassèndhela rúere a terra a bídere si essit rughe o crastos
Frases
chi mi nci àmpuat su sànguni a conca, cussu tramasseri mau!… ◊ is prus lébius si ndi ampulànt in artu ◊ àmpula sa cara sentza tímere sas cumpanzas! (I.Porcheddu)◊ s'abba àmpulat dae mare a sas nues ◊ at ampuau is ogus a cara incillia ◊ ampuaminci ca no nci lompu! ◊ cudhu bentu che ampuliàt fintzas sas orrocas! ◊ at saludau a manu ampulada
2.
mi seu ampuada ogus a celu
Ètimu
tts
Tradutziones
Frantzesu
monter
Ingresu
to rise
Ispagnolu
subir,
levantar
Italianu
salire,
sollevare
Tedescu
hinaufsteigen,
aufheben.
còrcobe , agt, nm Definitzione
chi o cosa o logu chi est cun sa parte de pitzu a forma de cúcuru, prus arta, corcobau, a sedha
Sinònimos e contràrios
calembru,
cucurúciu,
cucurudu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
mamelon
Ingresu
rise,
hump
Ispagnolu
corcova
Italianu
dòsso
Tedescu
Rücken.
incariméntu , nm Definitzione
su incarire de is cosas, su artzare de is prétzios
Sinònimos e contràrios
incarida,
incaru
| ctr.
imbaratimentu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
hausse
Ingresu
rise
Ispagnolu
encarecimiento,
alza
Italianu
rincaro
Tedescu
Verteuerung.
pigài 1 , vrb: pigare Definitzione
andhare a in artu, apitzu: si narat fintzes de s'erba chi naschit, essit e creschet; ingòllere o portare a in artu, apitzu / aus. èssere, àere
Sinònimos e contràrios
acadhai,
alciare,
ampiai,
apicai,
apilicare,
apugiai
| ctr.
calai,
falare
Frases
isse deviat pigare a bidha ue lu fint aisetendhe ◊ su zàganu est pighendhe a campanile a sonare sas campanas ◊ so falendhe a zosso a pigare linna a su fogu ◊ no pighes a su muru, no che ruas! ◊ su late, su brou, s'abba in sa padedha si che pigat si lu faghes budhire a fogu càdriu ◊ su gafè est pigadu ◊ cras pigamus a Montes de Artu
2.
erba ocannu ndh'at pigadu meda ◊ apo fatu s'arzoledha ma depiat èssere sèmene malu ca no bi ndh'at pigadu ◊ betabbila acurtzu, cuss'abba, a s'arburedha, ca sinono no ndhe li pigat!
3.
candho teniat tréighi annos babbu mi che at pigadu a montes ◊ pígache custa cosa a subra!
Ètimu
ltn.
picare
Tradutziones
Frantzesu
monter
Ingresu
to rise
Ispagnolu
subir
Italianu
salire
Tedescu
hinaufgehen,
hinaufsteigen,
heraufkommen,
heraufsteigen,
steigen.
riàrtzu , nm Definitzione
genia de trèmere, mescamente in oros de istradas o de ferrovias comente ant apertu e abbasciau o arreprenu faendho su logu po passare in paris
Sinònimos e contràrios
tèrema,
trèmena,
trempa
Frases
sos riartzos de sa línia ferroviària
Tradutziones
Frantzesu
talus
Ingresu
rise,
slope
Ispagnolu
escarpa
Italianu
rïalto,
scarpata
Tedescu
Böschung.