Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbaràza , nf: acuaràgia Definitzione ógiu de trementina, bonu po ammodhigare e iscagiare méngius su vernissu a manera de acivire de prus frigau a pinzellu Tradutziones Frantzesu térébenthine Ingresu oil of turpentine Ispagnolu aguarrás Italianu ràgia, diluènte Tedescu Terpentinöl.

alaróllu , nm: allarolu, azaloru, azarolu, ozaloru* Definitzione istugighedhu de terra istangiada po pònnere ógiu Sinònimos e contràrios umperollu Frases piantinas, sementzas e matzocas ndhe at postu in azarolos e rugos de broca… Terminologia iscientìfica stz Tradutziones Frantzesu huilier Ingresu oil cruet Ispagnolu vinagrera Italianu utèllo Tedescu irdenes Töpfchen.

alghentàre , vrb: arghentare Definitzione fàere in colore de prata; pònnere in su fogu a iscagiare bene e imbudhidare, nau mescamente de s'ógiu: a. s'ógiu, su mele, sa saba Sinònimos e contràrios arrafinai, assendrare Frases sa bidhia s'arghentat a primu manzanu, la basat su sole e ch'est isparia ◊ s'ozu de lestínchinu l'amus arghentau in sa sartàghine Ètimu ltn. recentare Tradutziones Frantzesu dépurer, raffiner, réchauffer de l'huile Ingresu to purify, to heat the oil Ispagnolu refinar aceite Italianu depurare, raffinare, riscaldare l'òlio Tedescu klären, läutern, das Öl aufwärmen.

binagrèra , nf: vinagrera Definitzione istregighedhu po pònnere s'aghedu e s'ógiu in mesa Terminologia iscientìfica stz Ètimu spn. vinagrera Tradutziones Frantzesu huilier Ingresu oil cruet Ispagnolu vinagrera Italianu acetolièra, ampollièra Tedescu Essig- und Ölflasche.

candíle, candíli, candíliu, candílliu , nm Definitzione làmpada a ógiu, ma fintzes a bisura de candhelobbre Frases su lampaluxi de unu candili ◊ a su mortu dhi poniant sos candiles de ozuermanu allutos, ma commo ponent bàtero candhelas ◊ fait luxi s'istiàrica posta in su candílliu Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu lampe à huile Ingresu oil lamp Ispagnolu candil Italianu lucèrna ad òlio Tedescu Öllampe.

crismèra , nf Definitzione s'istugighedhu ue si chistit s'ogiusantu Terminologia iscientìfica stz Ètimu ctl., spn. crismera Tradutziones Frantzesu burette destinée à contenir les saintes huiles Ingresu holy oil vessel Ispagnolu crismera Italianu vasetto dell'òlio santo Tedescu Salbölgefäß.

luchèra , nf: lughera, lugherra, luxerra Definitzione istugighedhu cun ógiu e loghíngiu po allúere a fàere lughe, genia de làmpana; lughe etotu Sinònimos e contràrios candeba, lutzera / luche 2. lugheras rujas intrant dae sa fentana: no ant a èssere cosa mala? Ètimu ltn. lucerna Tradutziones Frantzesu lampe à huile Ingresu oil lamp Ispagnolu candil Italianu lucèrna Tedescu Öllampe.

óciu 1 , nm: ógiu 1, ógliu 1, ólgiu, ollu, otzu, oxu 1, ozu Definitzione su grassu chi portat e bogat su frutu de unas cantu linnas o chi portant totu is petzas (e fintzes su late, su casu)/ genias de ógiu: ozu de olia (ogiuermanu), de sèmenes, de àbiles o de istentinas, de porcu (ógiu porchinu), de laru, de linu, de lana, de listínchinu (ollestincu), de méndhula, de merulutzu (ozu merulutzu), de mutúturu, de níbbaru, ollu de cagamèngia (ollearrici), olluseu (ogiuambu), ozu rudau (meighina fata cun ruda), ollu de perda (ispétzia de bitúmini) Sinònimos e contràrios grassu Maneras de nàrrere csn: dare a ozu (nadu in suspu de sacrifítzios, dispiagheres e gai) = no fàghere bene própiu, a sa carena, a su saludu; pàrrere ozu e mele = crere chi carchi cosa siat bona meda; èssere a ozu e mele = muntènneresi a cosas bonas, manigare cosas bonas; pàrrere ozu (nadu de su mare) = èssere pàsidu pàsidu; castiai a unu che ollu bessau in terra = cun meraviza, cun ispantu; pònnere a pasare che ozu nobu = lassai a pèrdiri, acoment'e unu chi no dhu circat nemus; ispaciau s'oll'e procu!… = agabbada sa cosa bona!, agabbada sa cucagna!, su bonu fit totu cue!; calai is òlgius santus = oliare; isfumiare s'ozu = ifúndhere pane carasau in s'ozu arghentadu comintzendhe a fumare pro che li bogare s'agriore Frases fustis in coghina a lughe de candhela de ógiu de lestínchinu ibertandho s'ora de andhare a si crocare ◊ tziu Chichinu teniat s'autocarru po su cumérciu de s'ollu girendu de una parti a s'atra de sa Sardigna ◊ chie non pesat su valore anzenu si ponet chei s'ozu a part'e susu (A.Dettori)◊ s'ógiu de su procu s'iscàgiat in su chedhargiolu e si ponet in sa busciuca 2. su coju dai fora paret ozu e mele, ma addaghi che ses in mesu essint totu sos pecos ◊ lassadhu prangi, no at a prangi ollu!… 3. dh'est andau che ollu in petza làngia 4. seus bennius po cicai is ollus santus Ètimu ltn. oleum Tradutziones Frantzesu huile Ingresu oil Ispagnolu aceite Italianu òlio Tedescu Öl.

ogiuermànu , nm: olliarmanu, olliremanu, olluermanu, oziamanu, ozualmanu, ozuemmanu, ozuermanu Definitzione s'ógiu de s'olia Sinònimos e contràrios cdh. ociulmanu Frases s'ozuermanu est su menzus de sos ozos ◊ po fàere su chibudhau dhue cheret oziamanu 2. sa divisione no est andhada límpia chei s'ozuemmanu e sunt a briga Terminologia iscientìfica mng Tradutziones Frantzesu huile d'olive Ingresu olive oil Ispagnolu aceite de oliva Italianu òlio di oliva Tedescu Olivenöl.

ogiusàntu , nm pl: ollusantu, ozusantu Definitzione (ollus santus) ógiu, fatu de s'oliedhu ma ammesturau cun bràssamu, chi su píscamu beneighet in sa missa de sa gióbia santa po dh'impreare coment'e símbulu a únghere su cristianu giaendhodhi unos cantu sacramentos (e po cussu funt tres: po batiare, cresimare e po is malàidos; is primos dhos ponent ambos po cunsacrare su preide) Sinònimos e contràrios óbiu 1, pernúliu Maneras de nàrrere csn: àere o tènnere s'ozusantu cun ccn. = èssere compares o comares de batísimu, de crésuma (compares e comares de o.); bènnere a puntu de ozu santu = bènnere a puntu de mortu, malàidu grave Frases s'ozusantu cunfortat su cristianu pro sa morte ◊ su predi dhi donat is ollusantus a su malàidu 2. cun isse bi tenimus s'ozusantu e no li sego su rispetu! ◊ no s'at fide mancu in s'ozusantu! ◊ chin sa malària so bénnida a puntu de ozusantu ◊ candho bi est s'ozusantu s'ómine est obbricau a fàchere puru imperjos delicaos! Terminologia iscientìfica prdc Tradutziones Frantzesu huile sainte Ingresu holy oil Ispagnolu santo óleo (s), crisma Italianu òlio sacro Tedescu Salböl.

ozalóru , nm: alarollu, ozarolu Definitzione istugighedhu de terra istangiada po pònnere ógiu Sinònimos e contràrios acusa 1, umperollu / cdh. ucera Terminologia iscientìfica stz Ètimu ltn. *oleariolum Tradutziones Frantzesu huilier Ingresu oil cruet Ispagnolu aceitera Italianu olièra Tedescu Ölflasche, Menage.

untài, untàre , vrb Definitzione frigare ógiu, lardu o àteru de grassu a calecuna cosa Sinònimos e contràrios úngere, untinare Frases at untau su pane chin lardu ◊ s'ollu santu dh'untat s'Obispu in su fronti a is chi faint sa cunfirmatzioni Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu huiler, graisser Ingresu to oil Ispagnolu untar Italianu ùngere Tedescu einfetten.