Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

abboàu , pps, agt: abbuau Definitzione de abboai, abbuai; guastu de sa népide, de s'abbuera, nau de laore Sinònimos e contràrios addulliu, afrachilau, allampiau, anneuladu, calinu, chiconosu Frases su lori est abboau Tradutziones Frantzesu rabougri, niellé Ingresu for a fruit which, doesn't ripe for excess of heat, affected by smut Ispagnolu atizonado Italianu golpato Tedescu aufgrund von Hitze ungenügend gereiftes Getreide, von Brandpilzen befallenes Getreide.

afallídu , pps, agt: afalliu, avaliu, avalliu, fallidu Definitzione de afallire; nau de laores e frutuàrios, chi funt guastos, chentza lómpios; nau de un'animale, de ccn., chi est làngiu Sinònimos e contràrios bíciu, caliu / afésiu, scalixiu | ctr. líaru Frases su trigu est afallidu ◊ is trigus candu si sicant e no funt cumprius ancora funt avalius Tradutziones Frantzesu desséché, rabougri Ingresu fruit which doesn't come to ripeness for an excess of heat Ispagnolu zocato, zorollo Italianu afato Tedescu verkümmert.

alghentàre , vrb: arghentare Definitzione fàere in colore de prata; pònnere in su fogu a iscagiare bene e imbudhidare, nau mescamente de s'ógiu: a. s'ógiu, su mele, sa saba Sinònimos e contràrios arrafinai, assendrare Frases sa bidhia s'arghentat a primu manzanu, la basat su sole e ch'est isparia ◊ s'ozu de lestínchinu l'amus arghentau in sa sartàghine Ètimu ltn. recentare Tradutziones Frantzesu dépurer, raffiner, réchauffer de l'huile Ingresu to purify, to heat the oil Ispagnolu refinar aceite Italianu depurare, raffinare, riscaldare l'òlio Tedescu klären, läutern, das Öl aufwärmen.

ansúra , nf: assura Definitzione mancamentu de abba, gana manna de bufare Sinònimos e contràrios ansa, asciotura, asciutore, sicagna, sicoi, sicúmene Ètimu ltn. arsura Tradutziones Frantzesu sécheresse, aridité Ingresu scorching heat Ispagnolu sed, sequedad, aridez Italianu arsura Tedescu Trockenheit.

àssu 1 , agt Definitzione nau de animale fémina, chi est in more, in disígiu de mascu Sinònimos e contràrios impurdedhiu, insuau, insutzuligau, suadu, suguzadu Ètimu ltn. arsus Tradutziones Frantzesu en chaleur Ingresu on heat Ispagnolu en celo Italianu inuzzolito, in calóre Tedescu begierig, brünstig.

assuadúra , nf Definitzione su tènnere gana, disígiu, de unu mascu (o de fémina), su èssere in calore, in more Sinònimos e contràrios insoadura, insuamentu, sciovadura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu luxure, rut Ingresu heat, lechery Ispagnolu celo, calentura Italianu libídine, frégola Tedescu Lüsternheit, Brunst.

bàsca , nf Definitzione caentu forte meda, mescamente su chi faet in istade candho su sole est temperau Sinònimos e contràrios caldesa, caldura, calentori, calura | ctr. friscura, fritu Maneras de nàrrere csn: sentiri sa b. = patire de sa calura; bascas de sa morte = su s'intèndhere morindhe, sa calura de chie est morindhe Frases fiant istontonaus de sa basca che canis torrendi de cassa ◊ chin totu s'andhalitorra, fintzas candho su calore fit basca, mi sentio additzau pro su travallu ◊ est una basca de morri… seu totu a pampadas! ◊ de sa basca no aviat dormiu nudha ◊ baschixedha est fendi… de s'iscallai! Sambenados e Provèrbios smb: Basca Ètimu ctl. basca Tradutziones Frantzesu chaleur étouffante Ingresu heat Ispagnolu calor, ardor Italianu caldo intènso Tedescu Hitze.

caéntu , nm: cajentu, chelentu, chellentu Definitzione temperadura artighina, prus che àteru po comente podet pràghere Sinònimos e contràrios caldu, cazentu, cheghentu / basca, calura | ctr. frios, fritore Frases pro maladia gai bastat a istare in caentu ◊ in beranu e in istiu in logos nostros che faghet caentu ◊ pònelu in su caentu, cussu piatu de cosa, pro no s'ifritare! ◊ ue bi at sole o fogu bi at caentu ◊ custas dies su tempus est in caentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chaud Ingresu heat Ispagnolu calor Italianu caldo Tedescu Wärme.

caglientài , vrb: callentai, callentare, cazentare, chellentare Definitzione giare o fàere caentu in calecunu logu o a calecuna cosa, fàere crèschere sa temperadura: nau de animale fémina, bènnere in more, in calore / callentai is origas a unu = mazare, iscúdere Sinònimos e contràrios acalorgiae, acalorire, caentare, cheghentare, iscaentare, iscaldire | ctr. ifridare Frases est callentendusí in su fogu ◊ su soli callentat meda me in s'istadi ◊ est callentendusí is didus cun su súlidu ◊ pigas unu poghedhu de ollu e dhu callentas ◊ cussu fragu bellu chellentat su nasu e su coro! 2. chi si callentat, cuss'animali, dhi ghetaus su mascu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chauffer Ingresu to heat Ispagnolu calentar Italianu riscaldare Tedescu wärmen.

calentòri , nm: callentori Sinònimos e contràrios budhidore, caldura, calura | ctr. friorzu, frios Frases in su mesi de argiolas is arrocas ghetant calentori ◊ su calentori de su soli est meda ◊ una messaja teniat sa sartània cun s'ollu, pronta a coxinai… nci arruit unu grillu e morrit in su callentori Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chaleur Ingresu heat Ispagnolu calor Italianu calóre Tedescu Hitze.

calòre, calòri , nm: colore 1 Definitzione su caentu chi lassat andhare su fogu o css. àtera funte de energia prus càrriga: de totu is formas de energia (mecànica, elétrica, luminosa, sonora) est sa chi prus s'isperdet; sa furighedha de is animales fémina (ma dhu narant de gente puru) candho bolent su mascu Sinònimos e contràrios alore, caentu, callentori, caloria, calura / more, sua 1, subore / cdh. cammariola | ctr. friorzu, frios Maneras de nàrrere csn: pònnere a calore a focu, a colore a fogu = aparadu a su fogu, acurtzu a su fogu de si caentare; còiri a colori a fogu = arrustu; animale in calores = in more, chi cheret su mascru Frases a seranu sas famíglias si riuniant a nàrrere contos a colore a fogu ◊ dhus apu fatus seci a colore de fogu ◊ in su furru no bi at colore ◊ sa peta rassa a colore a colore che l'arrustiat in suta de su fogu (Z.Virdis)◊ sa cótzula fit cota in sa tzidha a colore lentu 2. comente intrat s'istiu sas berbeghes benint in calore 3. titia, cussa picioca a gonna crúcia crúcia cun custu frius: ndi portat de caloris!… Ètimu ltn. calore(m) Tradutziones Frantzesu chaleur Ingresu heat Ispagnolu calor Italianu calóre Tedescu Wärme.

cheghentàre , vrb Definitzione giare o fàere caentu in ccn. logu o a calecuna cosa Sinònimos e contràrios acalorgiae, acalorire, caentare*, caglientai, iscaentare, iscaldire | ctr. ifridare Frases isbàtulant… pro disisperu, istradones de mundhu, andhantanos, a cheghentare dies a sole anzenu! ◊ pro los cheghentare lis dat una tatza de binu ◊ oe za cheghentat su sole! Tradutziones Frantzesu chauffer Ingresu to heat Ispagnolu calentar Italianu riscaldare Tedescu wärmen.

imbudhidàe, imbudhidài, imbudhidàre , vrb: ingudhidai, ingudhidare Definitzione fàere budhiu, caente meda (e fintzes abbrigare a fogu) Sinònimos e contràrios budhire, caentare, imbudhighinare | ctr. ifriscare, ifridare Frases su soli a merici calgentat e imbúdhidat che su sàmbini a binti annus ◊ pone sa sartàina a imbudhidare! 2. antighedempus poniant s'ischidone a imbudhidare po che segare s'imbíligu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chauffer Ingresu to heat Ispagnolu calentar Italianu riscaldare Tedescu wärmen.

iscajentàre , vrb: iscallentare, iscazentare, scallentai Definitzione fàere caente meda; nau in cobertantza, arrennegare, artzare sa boghe foedhandho Sinònimos e contràrios imbudhighinare, iscaldire / incaloritzire Frases ti at fatu male a ti pònnere ca fis iscallentau de su caminu 2. nos fimus iscajentandhe in una ripitida de arte, de religione, de poesia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chauffer, échauffer (fig.), enflammer Ingresu to heat, to get hot Ispagnolu calentar, acalorar Italianu riscaldare, accaldarsi Tedescu wärmen, sich erhitzen.

iscaldíre , vrb: iscardire, scardiri Definitzione giare o fàere caente in ccn. logu o a calecuna cosa; ispitzulare, freare sa pedhe a fortza de frigare cun cosa tostada Sinònimos e contràrios acalorire, caentare, caglientai, cheghentare, iscaentare, iscardillare / friai, malandrare | ctr. ifridare Frases in cudhas dies malas de ierru rechedit su fogu a s'iscaldire ◊ acúrtzia a su fogu a t'iscardire! ◊ cun cussa linna faghimis su fogu e nos iscardimis 2. cussa robba tètera mi at totu iscardidu comente tocat sa carre ◊ sas iscarpas noas mi ant iscardidu su cambutzu e pitigadu puru, a su friga friga 3. iscardi custos coros fritos! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chauffer, rougir la peau sous l'effet du frottement Ingresu to heat, to redden the skin by rubbing Ispagnolu calentar, enrojecer Italianu scaldare, arrossare la pèlle per sfregaménto Tedescu erwärmen, durch Reiben röten.

suàre , vrb: assuae, subare, suvare Definitzione nau prus che àteru de is animales, èssere o bènnere in more / fémina suada = in suatzone, in chirca de ómine Sinònimos e contràrios ingrilliri, seguzare Ètimu ltn. subare Tradutziones Frantzesu entrer en chaleur Ingresu to be on heat Ispagnolu estar en celo Italianu andare in caldo Tedescu brunsten.

subòre , nm Definitzione suba, su tènnere gana, disígiu de unu mascu (o de fémina), su èssere in calore, in more Sinònimos e contràrios assuadura, sciovu, sua 1, suacione Frases sos poledhos isfainados si auniant pro irfocare su subore ◊ cun sa fémina isfocaiat sos subores Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rut Ingresu heat Ispagnolu celo Italianu frégola Tedescu Brunst.

«« Torra a chircare