bobài , vrb: bolai,
bolare,
borai,
volare Definitzione
andhare a bólidu, movendhosi in is aeras; andhare lestros meda, coment'e cosa bolandho; imbolare, betare a una bandha a fuliadura (nau fintzes in su sensu de perdimentare sa cosa), pigare a bólidu; si narat de su crèschere a meda in pagu tempus de unas cantu erbas bogandho sa chima po fàere su frore e su sèmene, de is erbas chi perdent su frore e faent su sèmene
Sinònimos e contràrios
foliai,
isperditziai
/
chimire,
folai,
indobiri
Maneras de nàrrere
csn:
pesare a bolare = fàghere bolare, fàghere artziare bolendhe; pesare a bolare su dinari, sa cosa = ispèndhere impresse, a meda, finire, cossumare sa cosa in pagu tempus; andai o portai bola bola = in boleos, in lestresa meda de pàrrere bolendhe
Frases
sa caldeglina si che fit bolada ◊ is pillonis fiant bolaus ispartzinendusí atesu ◊ s'ómine est nadu pro tribagliare comente sa puzone pro bolare ◊ si fiat pesada a bobai asuba de is crabeturas ◊ donat una puntara de pei e dh'at fatu borai ◊ bola bola si acoilant a pitzus de una mata
2.
za at boladu: est andhadu e torradu in d-unu sinnu! ◊ su dinari bois no l'ispendhides: lu pesades a bolare!
3.
cussa est àliga, bolancedha! ◊ dh'iat donau unu corpu e nci dh'iat bolau atesu ◊ comente at iscopiadu, sa mina che at boladu sa preda atesu ◊ sa paza che l'at bolada su bentu ◊ a durudduru tzia Mariola, che li at boladu su culu su bentu…◊ cussu nci borat su dinai coment'e s'àcua!
4.
in beranu, sa cosa prantada si tenet abba bolat ◊ sa latuca si ch'est bolada ◊ sa beda si ch'est bolada e at fatu su sèmene
5.
su bentu forte pesat a bolare fintzas àrbures e caberturas
Ètimu
ltn.
volare
Tradutziones
Frantzesu
voler
Ingresu
to fly
Ispagnolu
volar
Italianu
volare
Tedescu
fliegen,
auffliegen.
bolidàre , vrb: bolitare Definitzione
su andhere a bólidos
Sinònimos e contràrios
bolai,
bolatzai,
boliare,
bolizare
Frases
unu tilipedhe bolidendhe in s'aposentu trímulat in chirca de sa essida ◊ ue ses tue su coro meu imbreagu est bolidendhe che calandra cantendhe (S.Baldino)◊ su petorriruju est bolitanne de un'àlbure a una mola
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
voltiger,
voleter,
flotter
Ingresu
to fly about
Ispagnolu
revolotear
Italianu
svolazzare
Tedescu
flattern.
còsche , nm: cosco Definitzione
genia de greme orrúbiu chi naschit de una musca chi ponet is oos in su pilu de su cuadhu, che dhi intrat a s'istògomo, faet in is budhales e illàngiat s'animale: un'arratza (ferme de corru) faet in is ossos de crebedhos de brebès e crabas
Sinònimos e contràrios
cuscusone,
òrgius
Terminologia iscientìfica
crp, gastrophilus intestinalis
Ètimu
ltn.
coscus
Tradutziones
Frantzesu
gastérophile du cheval
Ingresu
intestinal fly red worm
Ispagnolu
moscardón
Italianu
gastròfilo
Tedescu
Magenfliege.
indiaulàre , vrb: intiaulai Sinònimos e contràrios
assurvilare,
incoglire,
ispiridare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
rendre démoniaque
Ingresu
to fly into a fury
Ispagnolu
endiablar
Italianu
indiavolare
Tedescu
ärgern.
músca , nf: mussa 3 Definitzione
bobboighedhu piticu (upm) cun is alas, ifadosu meda ca istat ponendhosi totue, ma mescamente in cosa bruta o de papare, e po cuss'etotu fàcile a pònnere maladia; in cobertantza: persona ifadosa, fintzes imbriaghera / min. muschina, muschita
Maneras de nàrrere
csn:
zenias de m.: m. de mele = abe; m. cabadhina (hippobosca equina), chérbina; m. detadora, ghetadorja = musca trina de colore, manna e brentuda, chi ponet sa cria a betadura in mermos de animales (es. a sas berbeghes, in nàstulas); m. muscadorja = sa chi punghet e faghet muscare sos boes; m. tzerrigadora = cussa chi ponit su bremi o tzerriga a sa petza; musca macedha, pabedha = una musca mai bia e mai connota chi candu pungit nanca bocit sa genti; m. giauna = fiadu o cristianu ifadosu meda; acudire, esserebbei (sa zente), mòrrere chei sa musca = acodiri, èssiri in medas, mòrriri sa genti a tropas; mòrrere de m. maghedha = musca de apesta, de maladia apitzigadita; musca maghedha b'at!… = no dhui at nudha, ma própiu nudha!; musca! (coment'e risposta a una dimandha, a una pretesa) = no!, nudha!, bai e ara!; isciuliai m. = catzare sa musca; catzàresi o ischíresi catzare sa m. = iscidaisindi su sonnu, isbodhiaisindi, iscabbullirisí; betàresi che m. in late, che m. cabadhina = betàresi airados, in medas a si che leare carchi cosa; zogare a m. tzega = giogai a pibiredhu, a crapa cónchina, a gatu tzurpa; iscudi m. = catzare sa musca, muscare, nadu in suspu pro bagamundai, istare in ziru chentza cabu, tantu pro si dare a bídere; fai de una m. unu bòi = fàghere una chistione prus manna de su chi est; fai sa córdula a sa m. = èssere limidos, ischire fàghere sas cosas in fine; bodhiri sa m. in s'ària = èssiri de pentzada e de fata precisa e funguda; cúrrere a muscas = èssiri ammachiendisí, nervosu, pistighinzosu; a sa malandra sa m. = zente cun zente e fae cun lardu!; za ti ne as a tènnere de musca a tzocu!… = za pipas, tue!, istas friscu!…, no l'as a tenner mai su chi cheres; cosire a camba de m. = zenia de puntu chi si faghet betendhe su filu a manera de fàghere cun duos puntos una scéscia
Frases
sa musca acudit, si ponet, bolat, si mànigat sa cosa, imbrutat, si acujat ◊ càtzache cussas duas muscas! ◊ dhoi fiat sa musca a gurdonis, in cussu logu brutu ◊ eh, canta musca in custu logu brutu!…
2.
pesa a ballare, Muschitedha mia! ◊ ista asseliadu, chi ses peus de sa musca!
3.
is bòis currint a muscas ◊ de una musca ndhe faghet chentu bacas ◊ suprint dae totube che musca a late ◊ si ghetant che musca cabadhina! ◊ pretzetendidhus a istrémpiu, s'iant a fuiri a musca! ◊ ti si mànighet sa musca maghedha! ◊ - A bi ndhe at de abba in s'ampulla? - Musca maghedha b'at!
4.
giogaimus a pípiris de nughe e de méndhula, a musca tzega e a sa chintada
5.
narant ca, mudau in Musca Macedha, su buginu est ancora a càstiu de cussu scussórgiu ◊ unu tempus is pipiedhus moriant che musca candu beniat sa cibixia
Sambenados e Provèrbios
smb:
Musca, Muscas
/
prb:
fintzas sa musca portat su feli ◊ in buca tancada musca no b'intrat ◊ sa musca axena ti ndi bogat s'ogu e sa tua no dha bis ◊ a cadhu betzu… musca meda!
Terminologia iscientìfica
crp
Ètimu
ltn.
musca
Tradutziones
Frantzesu
mouche
Ingresu
fly
Ispagnolu
mosca
Italianu
mósca
Tedescu
Fliege,
Quälgeist.