ammadricàre , vrb: ammadrigare, matricare Definitzione pònnere sa madrighe, ammesturare su frammentu a sa farra po fàere su pane, su càgiu a su late po fàere su casu, po fàere su giodhu; isconciare, iscagiare coment'e frammentu (in s’abba); nau de su tempus, cambiare in bonu Sinònimos e contràrios immardicare / irfàghere Frases sas córbulas prenas de símula fint ammadricadas dae su sero ◊ su late no bi at ammadrigadu: fossis fit pagu su cragu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mêler du levain, fermenter Ingresu to leaven, to ferment Ispagnolu leudar, fermentar Italianu lievitare, fermentare Tedescu aufgehen, gären.

budhíre 1, budhíri , vrb: vudhire Definitzione artzare o pesare su búdhidu comente faet s'abba in istrégiu chi portat fogu asuta; giare un'iscotada a fogu; còere o mantènnere cosa in s'abba budhindho; si narat de su mustu puru, siat candho est in su cupone e siat candho est in sa carrada ma faet ancora ispuma; sentire coment'e abbruxore in sa carre po fogu o àteru Sinònimos e contràrios fudhire Maneras de nàrrere csn: iscapai a b., pesare a b. = pesare su bullu, comintzare a budhire; b. a sollenu = a fogu lenu Frases s'abba no est budhindhe: àrtziali su fogu! ◊ candho s'abba est budhindhe bètache sos macarrones ◊ s'àcua est budhendi a cróculus in sa pingiada ◊ s'erbuzu cheret budhidu, piscadu e cundhidu 2. su binu est budhindhe in sa cuba 3. custu fogu a tropu mi est budhindhe Sambenados e Provèrbios prb: a fortza de budhiri sa pingiada s'iscrobecat Ètimu ltn. bullire Tradutziones Frantzesu bouillir, fermenter Ingresu to boil, to ferment Ispagnolu hervir Italianu bollire, lessare, fermentare Tedescu sieden, kochen, gären.

ferméntu , nm: formentu, framentu, frammentu, frementu, fromentu, frommentu, frumentu, frummentu Definitzione pane lassau cruo, fatu aghedare, de ammodhigare in abba tébia po fàere s’impastu de un'àtera cota / candu acutzat sa figu, formentu a mindigu! = in tempus caente bi cheret pagu frommentarzu pro fàghere pesare su pane Sinònimos e contràrios ammentarzu, chimentarzu, fermentarzu, fermentorzu, madria, premmentu Frases po fai su pani, su mericedhu innantis si poniat su frammentu, s'incràs a chitzi si callentàt s'àcua cundia de sali e si faiat s'impastadura de sa farra in sa scivedha ◊ dhi at ghetau unu lómburu de fromentu: dèu nau chi at a axedai! Ètimu ltn. fermentum Tradutziones Frantzesu levure Ingresu ferment Ispagnolu levadura Italianu lièvito Tedescu Hefe, Germ (austr.).

madría, màdria , nf: madriche, màdriche, madriga, madrighe, màdrighe, madrija, màrdiga, mardighe, matrica, matriche, màtriche Definitzione frammentu bíschidu (aghedu, pane lassau cruo de sa cota passada) iscagiau in abba caente e sale e unu pagu de farra e lassau pesare, de ammesturare impastandho po fàere totu sa cota noa de su pane; late imbischidau, aghedu, cagiau aghedu po fàere giodhu, o fintzes giodhu etotu chi si lassat a frammentu po ndhe fàere àteru Sinònimos e contràrios ammentarzu, fermentarzu Maneras de nàrrere csn: betare sa madrighe: sòrbere su frammentarzu in abba caente e sale, impastèndhelu cun paga farina de meschiare a totu s'àtera cumassendhe, candho sa madrighe est pesada; madrighe de aghedu = su fiore de su binu, zenia de mufa chi lu faghet aghedare; lassare sa madrighe (nadu in suspu) = fàghere una cosa chentza che la finire totu; boe de madrighe = boe mannu, betzu; pònnere sa madrighe in ccn. logu (nadu de unu)= istentàresi a tropu; no pesare sa màdriche a ccn. (ómine) = no podet fàghere fizos Frases sa suetora ponet in su pane sa madrighe ◊ sa madrija faghet pesare su pane ◊ est andhata a petire unu cantedhu de matrica ◊ videndhe sezis comente devet èssere sa màtriche vona? ◊ fetzet su piaghere de mi zare unu talighedhu de frammentazu ca depo preparare sa mardighe! 2. li aiant illepiatu s'istaca e in cuile no bi li aiant lassatu mancu sa matriche de su late víschidu 3. oe za dh'at posta sa madrighe in su tzilleri, frade tou!… Terminologia iscientìfica pne Ètimu ltn. matrice(m) Tradutziones Frantzesu ferment, levain, enzyme Ingresu ferment Ispagnolu levadura, fermento, diastasa, enzyma Italianu ferménto, enzima Tedescu Ferment, Enzym, Gärungserreger, Hefe, Germ.

«« Torra a chircare