cabidràxu , agt: cabudàrgiu, cabudarzu, cabudraxu, capudàrgiu Definitzione chi benit o lompet a presse, foedhandho de frutuàriu o àteras cosas de su sartu, ma si narat fintzes de gente chi benit o faet sa cosa innanti de s'ora o de su tempus (e, de animale ghiadore, chi andhat a punta de ananti)/ pira cabudraxa, annada cabudraxa Sinònimos e contràrios cabidianu, premediu, primadiarzu / puntaresu | ctr. redadiu, trigadinu Frases de pira dhoi nd'at cabudraxa e coaxa ◊ nd'eus arregortu s'olia cabudraxa 2. zai ses pagu cabudarzu: no est arribbau mancu s'isposu e tue innoghe! ◊ fiat cabudàrgiu su piciochedhu: a chimbe annos ischiat fàere totu a solu! ◊ at fatu beranu cabudraxu, ocannu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu hâtif Ingresu early Ispagnolu precoz Italianu primatìccio Tedescu Früh…

chíci , avb, nm, agt: chício, chissi, chito, chitzi, chitzo, chitzu 1 Definitzione nau de tempus, ora antibitzada, chi benit innanti a cunfrontu de un'àtera calesiògiat ora de sa die, ma mescamente nau de su mengianu cantu prima po s'ora chi si costumat a si ndhe pesare / min. chitzixedhu = su mengianu a bonora, chito meda, chito chito Sinònimos e contràrios cisso | ctr. trigadiu, taldu Maneras de nàrrere csn: chito chito = a chitzi meda; in chitzi = a su chitzi; chitzi mannu = chito meda; a parte de chitzu = candho comintzat a èssere chito, su manzanu, chito etotu Frases aisetade, tantu est chito! ◊ mi parit chitzixedhu, ancora! ◊ poburitu de mei, chi seu ghimallendi de chitzi mannu fintzas a merí! ◊ bae como, gai torras chito ◊ istasero mi che corco chito ca manzanu peso a sas bàtoro ◊ est arribbau chitzi chitzi, cumentzendi a fai arboris ◊ che semus essidos chito chito a múrghere sa robba 2. fint móvidos su chito ◊ andas dónnia chitzi a iscurtai sa missa ◊ mammai est pesada de chitzi mannu ◊ Antoni cussu chitzi ci fiat essiu po andai a cassa ◊ issu partit a su chitzu po andai a su sartu 3. una manzana chita che la ponzei currendhe in su casifíciu Sambenados e Provèrbios prb: si cheres vívere sanu pesa chito su manzanu Terminologia iscientìfica sdi Ètimu ltn. cito/citius Tradutziones Frantzesu de bonne heure, tôt Ingresu early Ispagnolu pronto Italianu prèsto, di buonóra Tedescu früh.

chitónzu , avb: chitzognu Definitzione chi est unu pagu chitzo, foedhandho de oràrios Sinònimos e contràrios chitzixedhu | ctr. tardighinu Frases cheret chi pesemus chitonzu a fàghere cussa cosa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu assez tôt Ingresu a little early Ispagnolu prontito Italianu un po' prèsto Tedescu etwas früh.

císso, císsu , avb: citzu, gissu Definitzione chitzo, a bon'ora, tempus antibitzau si est postu apare cun àter'ora apustis, ma mescamente nau de su mengianu cantu prima (fintzes innanti de abbrèschere) Sinònimos e contràrios chici* | ctr. taldu, trigadiu Frases est ancora iscuriu candu a cissu mi ndi pesu ◊ su fixu est torrau custu citzu ◊ tocat a si ndi pesai a cissu po acodiri a pigai su postali Terminologia iscientìfica tpc Tradutziones Frantzesu tôt, de bonne heure Ingresu early Ispagnolu pronto, temprano Italianu prèsto Tedescu früh.

premedíu, premedívu , agt, avb: primadiu, primariu, primidibu, primidiu, primidivu, primitiu, primmadiu, primmariu, primmediu Definitzione nau pruschetotu de matedu, erbas o frutos chi creschent (ma si podet nàrrere de gente puru), chi funt is primos, chi benint allestru, fintzes innanti de su tempus issoro (a/c.: fintzes candho su foedhu tenet valore de avb. si ponet coment'e un'agt.); fintzes ora antibitzada, innanti, a cunfrontu de un'àtera Sinònimos e contràrios cabidraxu, incàbudu, primadiarzu / cdh. primarincu | ctr. coàinu, coinàlgiu, redadiu, sagotzianu Frases sa méndhula primmaria est in fiore ◊ falaiant su manzanu a s'altzada de s'istella primmaria ◊ dhi at mandau cincu figus primarias ◊ sa mela de Santuanni est mela primaria ◊ premediu meda, ocannu, s'istiu! ◊ cussas pinturas no mi piaghiant meda ca no fia capatze de ndhe cumprèndhere s'alte primidia (P.Gajas) 2. sos laores ant fatu premedios ◊ ancora est premediu a betare basolu ◊ in làmpadas mi chirco messonzu de orju ca fachet primidibu ◊ aiat próitu e a capitanni su terrinu fit rúpitu primitiu 3. premediu ti ndhe ses bénnidu: aite ti ndhe ghiraias goi chito?! ◊ no ti che andhes premediu, a su dutore, ca tantu innantis de cudh'ora no abberit! Ètimu ltn. primitivus Tradutziones Frantzesu précoce, hâtif Ingresu early, timely Ispagnolu temprano, pronto Italianu primatìccio, precòce, tempestivo, anzitèmpo Tedescu frühreif, rechtzeitig.

«« Torra a chircare