batíre, batíri , vrb: betiri,
bitiri,
vatire Definitzione
carrare, acortzire una cosa, fàere bènnere a unu, ma si narat fintzes in su sensu de causare un'efetu; nau de is matas e fintzes de sa terra, giare, bogare frutu; rfl., bogare s'erriu
Sinònimos e contràrios
batúchere*,
bature,
poltare
| ctr.
istesare,
leai
Maneras de nàrrere
csn:
batire (a unu) a su meu = cumbínciri, fàghere adduire s'àteru a su chi naro deo; batire a su sou = fai arrexonai, portai a unu a fuedhai, a nàrriri su ch'iscít, sa beridadi, cumbínciri a unu
Frases
ndhe cheret batidu totu a inoghe su chi bi tenimus in cudha domo ◊ sa cosa dae campu ndhe cheret batida a bidha ◊ totu cussos dannos nos ant batidu a malu batu ◊ bai e bati una màriga de àcua! ◊ ita at bitiu? ◊ si est intesu male, fintzas chi ndhe li ant batidu su dutore! ◊ prite un'azudu nessi no batides pro cariare su chivarzu?
2.
is antigos dhu naiant chi cussu sonu a denote batiat avolotu ◊ custu fritu batit nie! ◊ su bentu bosanu batit abba
3.
terra bona, cussa: su pore chi ocannu est batindhe l'ant a zúchere a montovu! ◊ sas arburedhas sunt mannitas e comintzendhe a batire
4.
o mala solte, a cantu mi as batidu!…◊ como l'apo batidu a su meu e mi ponet mente (G.Ruju)◊ cun sas bonas peràulas l'apo batidu a su meu
5.
candu si est betiu su frúmini, is àcuas fuant imbàtias finas a sa domu
6.
no cheret faedhare, ma sa giustíssia già lu batit a su sou! ◊ l'isúzigo bene, lu bato a su sou e, mih, chi narat chie bi aiat in s'irrobbamentu! ◊ no che at pessone chi lu batat a su sou, a isse! (G.Ruju)
Tradutziones
Frantzesu
porter,
fructifier
Ingresu
to bring,
to bear fruit
Ispagnolu
traer
Italianu
portare,
condurre,
fruttificare
Tedescu
bringen,
Früchte bringen.
frutài , vrb: frutare,
frutuai,
frutuare Definitzione
batire, bogare o giare frutu, nau de matas ma fintzes de àteras cosas chi cumènciant a giare una resa (es. animales)
Sinònimos e contràrios
produire
Frases
sa mata sentza de arréxinis non podit frutuai (A.Melis)◊ tenemu centu brebeis frutuendi
2.
sos dinaris postos in banca frútuant pagu a chie bi los ponet
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
fructifier,
rapporter
Ingresu
to bear fruit
Ispagnolu
fructificar,
producir
Italianu
fruttare,
fruttificare
Tedescu
Früchte bringen,
fruktifizieren,
eintragen.
ifogíre , vrb: infogire,
infolliri,
infozire Definitzione
bogare fògia, fàere sa fògia, nau de su matedu
Sinònimos e contràrios
fozire,
infollai,
infollitai
| ctr.
irfozire
Frases
sa mata si est torrada a infolliri
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
feuiller
Ingresu
to bear leaves
Ispagnolu
poblar,
verdear
Italianu
frondeggiare,
fogliare
Tedescu
sich belauben.
pompiài, pompiàre, pompiàri , vrb: apompiai*,
pumpiai Definitzione
tènnere sa capacidade de agguantare, de fàere un'isfortzu; castiare, furriare is ogos a ccn. parte o cosa po dha bíere / pompiare a unu a malu cabadhu = coment'e pigandhodhu a disprétziu
Sinònimos e contràrios
abbabiai,
agguantai,
apoderae,
rèzere
/
abbadiai,
allutzare,
annotare,
cadebai,
castiai,
mirai
Frases
su tzàpulu pigau a su bestiri nou no púmpiat cun su béciu
2.
no si l'aiat mai pompiatu in cara ◊ pómpia chie b'at! ◊ su mere cada tantu andhabat a pompiare su fàchere de sos teracos ◊ sas féminas ant piachere de si lu pompiare ca est unu bell'ómine ◊ est andandu a pompiari ite bobbois dhue at in su cambu de cudha mata
Tradutziones
Frantzesu
soutenir
Ingresu
to bear
Ispagnolu
resistir,
aguantar
Italianu
règgere,
sostenére
Tedescu
halten,
tragen.
rèndhere , vrb: rèndiri,
rènnere Definitzione
giare frutu, portare badàngiu, prodúere prus de su chi s'ispendhet / pps. réndhidu, resu
Sinònimos e contràrios
frutai,
produire
Frases
si bi ponzo tantu e mi rendhet tantu, cantu bi lucuramus? ◊ istudiendhe no fit a bídere comente e proite sas olias podiant rèndhere de prus, o nessi su tantu de campare ◊ ocannu su bestiàmini at réndiu meda ◊ si no est bèni trabballada, sa terra rendit tropu pagu
Tradutziones
Frantzesu
produire,
rapporter
Ingresu
to bear
Ispagnolu
rendir,
producir
Italianu
rèndere,
produrre
Tedescu
einbringen,
leisten.
subèschere , vrb: subíschere Definitzione
pigare cun passiéntzia, padire, agguantare un'ifadu, unu male, un'ofesa o àteras cosas chi no praghent o chi faent male
Sinònimos e contràrios
babiai,
bagiulai,
dighire
Frases
sa disamistade tra bidhas fit manna e su de una no podiat subèschere su de s'àtera ◊ cussa est cosa chi no si podet subèschere! ◊ non poto subíschere totu su chi mi ses nendhe ◊ si ammentant de su chi ant subéschidu ◊ de èssere cumandhada a foltza no lu podiat subíschere
Tradutziones
Frantzesu
tolérer
Ingresu
to bear
Ispagnolu
aguantar
Italianu
tollerare,
sopportare
Tedescu
dulden,
ertragen.
últzu , nm: ursu,
urtzu,
ussu Definitzione
unu de is animales prus mannos, areste, papadore de petza, pilosu (biancu o murenu): faet in logos fridos; unu de is animales de sa fantasia, de is contos de tímere; una màscara de carrasegare
Sinònimos e contràrios
orcu,
ússulu
/
cdh. ussu
Maneras de nàrrere
csn:
chi ti papit s'urtzu! = zenia de irrocu: ma càstia!, labai, labai!, m'abbàida a bídere!; maladia de s'urtzu = assubentu
Frases
zughiat sos pilos pesados pariat un'ultzu ◊ sunt cambi pilosos peus de sos urtzos ◊ un'animali timiu est s'urtzu ◊ s'ursu si pesat reu, movet sos passos tronosu tronosu (P.Casu)◊ tue ballas che ussu! ◊ si fint murrunzendhe che ussos chi no cherent fàghere giogos ◊ si bi intrat ussu a s'ama bochit totu sas alveghes
2.
sos urtzos si che ant manigadu sos pitzinnos
Terminologia iscientìfica
anar
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
ours
Ingresu
bear
Ispagnolu
oso
Italianu
órso
Tedescu
Bär.