aggorgotài , vrb: grogotai Definizione fàere sa moida de s'abba candho proet a meda Sinonimi e contrari abbrubudhai, abbrufulai, acrocuai, aggargalare, borbogliare, froculare, groggolare Traduzioni Francese gargouiller, tomber à verse, gronder Inglese to bubble, to pelt Spagnolo caer fragorosamente la lluvia Italiano scrosciare Tedesco rauschen.

arrúere , vrb: arrúghere, arrui, arrúiri, arruri, irrúghere, orrue 1, rúchere*, urrúere Definizione calare de artu a cropu, furriare, o fintzes betare a terra a cropu; andhare bene de unu bestimentu a sa persona chi dhu ponet; tocare, apartènnere de unu bene, arresurtare / pps. arrutu Sinonimi e contrari botare, cairi, corriare, iscaltinare, iscasidhare, isdegorare, isdobbiare / betae / dèchere | ctr. arritzare, pesai Modi di dire csn: arrúiri a faci in susu, a faci in terra = a bentre in susu, a buca a terra; arrúiri a conca in bàsciu = a cúcuru ficadu; arrúiri a palas imbressi = a palas a terra; arrúiri malàdiu = irmalaidare; arrúiri o arruirisí de su sonnu, de su fàmini = no istare ritzos de su sonnu, de su fàmine; arrúiri de codhus, de su coru a unu = pèrdere s'istima pro unu; arrúiri in pecau = fàghere pecados; arrúiri in tentatzioni = pònneresi in arriscos de fàghere male, de pecare; arrúiri in manus de ccn. = bènnere o resurtare in pozas de unu, in posse de ccn. Frasi arrennesset a no che arrúere de s'àinu ◊ a dógnia sàntziu de carru ndi arruit sa pispisalla de su fenu ◊ unu tocat agiudau candu arruit, no candu est istrantaxu! ◊ ndi funt arrutus is murus ◊ su salatieri mi nc'est lossingiau de manus e arrutu a s'àcua 2. custu no ti arruit: no est cosa tua! 3. su bistiri ti arruit mali 4. sa festa arruit su mesi ch'intrat 5. no nosi lessis arrui in sa tentatzioni! ◊ bai a iscí me in cali manus nci ant arrui cussus! Traduzioni Francese tomber Inglese to fall Spagnolo caer Italiano cadére, cascare Tedesco fallen, stürzen.

ingeniài , vrb: ingeniare, ingignai, inginnai, inginniai, inzeniare Definizione andhare a géniu, èssere a gustu, pràghere; fàere sa cosa faendho a médiu fintzes si no est fàcile, pentzandhodhas totu, imbentandho calecuna cosa noa, diferente (mescamente in forma rfl.), fintzes cuncordare calecuna cosa; fàere s'inginna, s'incàsciu in is doas de is carradas po dhis pònnere is fundhos / i. a unu (nadu mescamente de fizos) = betàresi, tènnere su betu, s'assemizu de sos parentes; èssiri inginnau a… = èssere a zisa de…, fatu a…; inginnai trassas = trassai, ordiminzare carchi cosa a trassa Sinonimi e contrari geniare / abbirtiai, arragnare, imbentai, indeletare, inteltiare / cuncodrai / abbaradhare, abbelare, imbelare, indeosare Frasi a mimi no m'ingéniat: tropu arrústicu est! (A.Garau) 2. at biu s'ómini fracóngiu? at ingeniau a su babbu! ◊ sa fémina mala fait s'ómini trasseri e aici su pobidhu est custrintu a inginnai trassas po pòdiri papai ◊ su chi no tenit cosa de fai nd'inginnat de cosas!… 3. mi so ingeniadu a chircare ◊ cussu s'inzéniat a fàghere de totu, ma chentza fàghere no abbarrat ◊ pro bois m'inzénio a totu su chi poto ◊ cun carilloni e follas de iscraria inginnant una pipia de serbussu (G.Moi)◊ don Masedhu non iat mai ingeniau nudha: su bèni e su mali dh'iat fatu su fradi (I.Lecca)◊ mi depu ingeniai po unu tzichedhu de binu 4. tui ses inginnau a tiàulu! (G.Mura) Cognomi e Proverbi prb: chie no s'inzéniat no campat Etimo itl. Traduzioni Francese plaire, faire un peu de tout, s'arranger Inglese to try hard, to go down well Spagnolo caer bien, ingeniárse Italiano andare a gènio, ingegnarsi, industriarsi Tedesco gefallen, sich bemühen.

irridàre , vrb Definizione pròere aira, a bírridu Frasi s'abba irridendhe in s'adhe chena ghia fateit caminu Etimo srd. Traduzioni Francese tomber à verse Inglese to pelt (down) Spagnolo caer fragorosamente Italiano scrosciare Tedesco rauschen.

ispendhulàre , vrb Definizione èssere pendhe pendhe o orrúere segau a orrugos, nau de bestimentu iscorriau Traduzioni Francese mettre un tissu en lambeaux Inglese to hang in rags Spagnolo caer a jirones Italiano sbrendolare Tedesco in Fetzen herabhängen, in Fetzen herunterhängen.

orrúe 1, orrúede , vrb: arrúere, irrúghere, orrúere, orrúghere, orrúiri, rúchere*, urrúere Definizione calare o fintzes betare a terra a istrumpadura, a cropu, andhare male; tocare, apartènnere / pps. orrutu; ind. imp. 3ˆ p. sing. orrudiat; ger. orrudindhe; orrúere is dentes = essire, pèrdere is dentes Sinonimi e contrari botare, cairi, iscaltinare, iscasidhare, isdobbiare | ctr. arritzare, pesai Frasi unu muru male frabbicau ndhe podet orrúere ◊ che ses orruta, bene meu! ◊ tue no faes orrue sa poesia ◊ comente orruet custa cosa dae manos gasi orruat su breme dae custa béstia! ◊ ógnia tantu trambucaiat e orrudiat ◊ mi as fatu orrúede me in mesu caminu ◊ at lassau orrúere sa carcida a putzu 2. a béciu che dhi furint orrutas is dentes de nanti ◊ s'ómine fut orrutu malàiu e iat fatu un'agonia de dies e dies Cognomi e Proverbi prb: a cane malu orruet ossu bonu ◊ nandhe chi orrughet sa pira cota orrughet sa cruda! ◊ àlbori orrutu, totus dhi bogant àstula Traduzioni Francese tomber Inglese to fall Spagnolo caer Italiano cadére Tedesco fallen.

rúchere , vrb: arrúere, irrúghere, orrue 1, rúere, rúghere, urrúere Definizione calare, o fintzes betare, a terra a cropu, in cobertantza fintzes andhare male de cunditziones; su istare in dossu de unu bestimentu, bestiu, po comente paret abbaidau de artu in bàsciu e istat a chie dhu portat / pps. rutu Sinonimi e contrari atzapulai, botare, cairi, corriare, falare, iscaltinare, iscasidhare, isdobbiare, istrampare / betae / dèchere, iltare | ctr. arritzare, pesai Modi di dire csn: rúere a costa lada, a costa longa = ponindhe totu su dossu in terra; rúere a palas pessegus = addaisegus, a palas issegus; rúere dae su letu a unu (nadu de ccn. pro su prus a dimandha retórica)= èssere de domo, parente costrintu de bi àere óbbrigu a li dare cosa, a l'azuare; rúere in eréssia (nadu de siendhas)= tocare o bènnere dae sos mannos; rúere a malàidu = collire maladia Frasi a sas domos che lis ruchet s'ingrostu ◊ sos muros fatos male ndhe ruent ◊ ch'est rutu dae cadhu ◊ in cussa falada at fuzidu e rutu est! ◊ e ite si rues e iscudes a calchi logu, sentza de ochiales?!…◊ a rúere za est fàtzile: su bellu est a si ndhe pesare! 2. no paret beru chi sonos fatales de débbiles trumbitas ndhe apant rutu muràglias colossales (S.Casu)◊ Antoni iscudet un'ispalada a su cumpanzu azommai lu rughet 3. sa túnica in su chitu li rughiat che pintada (F.Cambosu)◊ su gapote ti rughet in palas che pintatu 4. no mi ch'est mancu rutu dae su letu, no, pro li fàghere cussu piaghere! ◊ dae s'atrivimentu e dae sa bragheria che so rutu in sa disaura prus manna Cognomi e Proverbi prb: chie no est rutu podet rúere Etimo ltn. ruere Traduzioni Francese tomber, s'écrouler Inglese to fall Spagnolo caer, precipitar Italiano cadére, precipitare, crollare Tedesco fallen, stürzen, einfallen.

«« Cerca di nuovo