Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

abbollotàtu , agt: abbulutatu Definitzione chi est a gana lègia, chi tenet gana de caciare Sinònimos e contràrios bolluzadu Tradutziones Frantzesu dégoûté, barbouillé Ingresu nauseated Ispagnolu mareado Italianu nauseato Tedescu angeekelt sein, Übelkeit empfinden.

abbundài , vrb: abbundhare, bundhare Definitzione giare, produire o bogare a meda, nau mescamente de funtanas, de terras e matas Sinònimos e contràrios abbenai, abbundiri, rebbucare 1 | ctr. mancai 1, menguai Frases is fuedhus suus s'ant a abbundai sa cosa in su pratu o dh'ant a ismenguai? (I.Lecca)◊ a sos chi amus benes Deus los abbundhat pro los partiremus chin sos chi no ndh'azes Tradutziones Frantzesu abonder Ingresu to abound Ispagnolu abundar Italianu abbondare Tedescu im Überfluß vorhanden sein.

abértiu , pps: avértidu, avértitu, avértiu Definitzione de abèrtere, de avèrtere; chi istat o est a s'avértida Sinònimos e contràrios abbisadu, abbistu Tradutziones Frantzesu averti Ingresu warned Ispagnolu advertido Italianu avvertito Tedescu gewarnt sein.

abiociài , vrb Definitzione èssere in fortza, briosu, pònnere brios Sinònimos e contràrios abbiatzai, abbibare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se remettre Ingresu to fit Ispagnolu recobrarse, restablecerse Italianu rimettersi in fórma Tedescu bei Kräften sein.

achigulàre , vrb Definitzione fàere su chesciosu, istare sèmpere a lamentu, sèmpere naendho coment'e una chíghela, una cantaganta, giaendho istrobbu Sinònimos e contràrios annischissai, apibiare, apurrire, arrosci, cascaviare, memulare, pibincai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ennuyer Ingresu to annoy Ispagnolu quejarse, aburrir Italianu bofonchiare, annoiare Tedescu sich beklagen, lästig sein.

acimbellài , vrb rfl Definitzione istare in pentzamentu e fintzes su si pigare dispraxere po calecunu bisóngiu o dificurtade, portare cimbellas in conca Sinònimos e contràrios apinnicare, apistichinzare assudhire, insudhire Frases fut totu acimbellau chi no agatàt genti a donai su sànguini, ca depint operai a sa mulleri ◊ no t'acimbellis po sa cosa de pagai: prega po sa saludi! ◊ immoi ca iscís chi est arribbendi acabbadha de ti acimbellai! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se préoccuper Ingresu to be worried Ispagnolu preocuparse Italianu preoccuparsi Tedescu besorgt sein.

acivíre, acivíri , vrb: atzivire Definitzione su bastare cun pagu po fàere cosa meda, nau de cundhimentos o cosas chi si aciunghent a un'àtera po dhi giare una calidade diferente; su bastare de sa cosa a unu bisóngiu, fintzes su frunire unu logu o una domo de su chi dhi bisòngiat Sinònimos e contràrios achipire, achivire, fornire Frases custa tinta atzivit meda: cun custu pagu che apo illatadu totu cussu muru ◊ atzivit un'ira cussu piberonedhu ruju: est bastadu una puntighedha cantu s'ungra pro dare su picante a totu su mànigu ◊ cust'ozu atzivit meda ca sa cosa chi fries no ndh'atzupit nudha 2. s'ortalíscia pro totu est atzivida ◊ sendhe atzividu de totu, aite a leare s'anzenu?!◊ cosa a papare bi ndh'at pro ndhe atzivire unu ristorante! 3. a sa chi fuit in allerga bajania e deviat atzivire su cuviu a mente frimma, lestra sa manu curriat pro achipire in s'arminzu 4. sa domo tantu no la tenet bene atzivida!…◊ tziligherta, espu, fromiga… totus a issuciare pibione naendho chi Deus dhos at fatos pro èssere acividos (A.Barra) Ètimu itl. accivire Tradutziones Frantzesu être efficace Ingresu to be effective Ispagnolu ser eficaz Italianu èssere efficace Tedescu ergiebig sein.

acostumài , vrb: acostumare, costumai Definitzione tènnere o àere a parusu, àere s'abbitúdine, s’avesu; giare bonas abbitúdines Sinònimos e contràrios abbetuare, abesare, acomunai, arranguai, imbisciare, ingustai, parusare Frases a dí de oi unu tempus acostumaiaus a fai cancuna sciampita puru! ◊ cussu no acostumat a abarrai a giru ◊ dh'apo pretzetadu chi no si atrameset de mi ne torrare a parte de manzanu comente acostumat issu (Z.Porcu)◊ dèu acostumu pagu a fuedhai ananti de genti meda Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu avoir coutume, être coutumier Ingresu to accustom, to have in use Ispagnolu acostumbrar Italianu costumare, avére in uso, èsser sòliti fare, solére Tedescu gewohnt sein.

afastiài , vrb: afastiare Definitzione passare su fàmene papandho, tzatzare de no ndhe tènnere prus gana; asseliare o passare fintzes un'àtera gana o bisóngiu de s'intèndhere coment'e tzatzaos, orróschios Sinònimos e contràrios apastamare, apastare, arrosci, cascaviare, sassai / abbolotai, aconare, agrungiai, ascamare, colloviare, ilvilire, isbolotiare, iserare, istomacare, tolocare Maneras de nàrrere csn: no si ndi pòdiri afastiai de… = sighire a…, chentza si pòdere catzare su disizu, sa gana de…; fuedhai a boxi afastiada = coment'e chentza pòdere faedhare, comente faedhat s'imbriagu Frases cussus drucis ti afàstiant de su tzúcuru chi portant! ◊ seu fintzas afastiau de sa tropu cosa chi apu papau ◊ nci nd'at duas sempri bufendi impari: pustis afastiadas si tirant s'istrexu! 2. dha miru sempri: no mi potzu afastiai! ◊ fiat afastiau de su chi fadiat e de comenti dhu fadiat ◊ no si afastiaus mai de biri cussa bellesa de logu! Tradutziones Frantzesu dégoûter Ingresu to bore, to feel queasy Ispagnolu cansarse de una comida Italianu stufare, provare nàusea Tedescu satt sein, Übelkeit empfinden.

aflachiài , vrb: afrachiai Definitzione èssere fracu, lenu, débbile, fartare in calecuna cosa, tènnere neghe / afrachiai in sa fidi = àere una fide no tantu frimma, pagu segura Sinònimos e contràrios ifrachire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu être faible Ingresu to be weak Ispagnolu flaquear Italianu èssere débole, vacillare Tedescu schwach sein, schwanken.

agiadài , vrb: agiuare, agiudai, agiudare, agiudari, agiurai, ajuai, ajuare, ajutare, atzuare 1, axuare, axudae, axudai, azuai, azuare, azudare, azutare, ojuare Definitzione fàere una parte o totu su chi depet fàere s'àteru candho no dhu podet a solu, giare una manu a s'àteru in su bisóngiu, giare cosa, amparu; si narat brindhandho a unu de fora a papare candho capitat chi agatat is de sa domo giai papandho / azuare carchi cosa a ccn. = atuai, pigare sa cosa o betare una manu chi arresurtet prus fàcile a s'àteru a si dha pònnere a codhu, a si dha carrigare; Deus ti agiudit! = itl. Dio ti protegga! Sinònimos e contràrios agiuventare, atuai, giuai, sufragai / amparai | ctr. ilviare, strobbai Frases istentada est sa zente a tribagliare, ma tue no bi ses a l'azudare (A.Casula)◊ seus tropu arrebbugius e pretendeus chi Gesugristu s'agiurit ◊ su pitzinnu si est irvortatu e no cheriat prus ajuare a su babbu ◊ azúalu a istudiare, ca no ndh'est cumprendhindhe! ◊ sa famíglia pruite no ti axuat? ◊ sa cosa cun ledàmine e abba si azuat a crèschere ◊ so cuntentu de ti pòdere axuare balu ◊ chie binchet azuat! 2. cussa famíllia cheret azuada, ca est in su bisonzu 3. - Setzi a mesa ca nos azuas! - Coment'e retzidu: so pesendhe comogomo de manigare! Gràtzia su matessi: faghide! 4. unu sachedhu de tzimentu de mesu cuintale a solu no mi lu azuo, ma si mi lu azuades lu leo! Ètimu ltn. adiutare Tradutziones Frantzesu aider, secourir Ingresu to help Ispagnolu ayudar, colaborar Italianu aiutare, agevolare, collaborare, soccórrere, sostenére Tedescu helfen, behilflich sein, mitarbeiten.

allagrociài , vrb Definitzione giare, pònnere, impromítere a meda, prus de su necessàriu, sestare in mannu Sinònimos e contràrios abbundai Tradutziones Frantzesu exagérer Ingresu to be free Ispagnolu excederse Italianu largheggiare Tedescu freigebig sein.

alleporedhàre , vrb Definitzione èssere alligros; èssere o bènnere in calore Sinònimos e contràrios alleporizare, apudhai, apudhichinare, incaboniscai, ingrigliare / insuai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ragaillardir Ingresu to make cocky, to be merry Ispagnolu estar alegre, estar cachondo Italianu èssere allégro, ringalluzzare Tedescu fröhlich sein, eitel werden.

alloloinài , vrb Sinònimos e contràrios atolondrai Tradutziones Frantzesu monter à la tête, étourdir Ingresu to befuddle, to stun by sleep, by sun Ispagnolu aturdir el vino, el sueño, el sol Italianu stordire col vino, dal sónno, dal sóle Tedescu durch Wein, vor Schlaf oder Sonne betäubt sein.

alvinàre , vrb: avrinare Definitzione pigare frina (ingòllere cosa mala), zúghere sos bundhos, ispramare, pigare assíchidu malu Sinònimos e contràrios acicai, arviai, spramai Frases e fintzas custu séculu avrinadu in nues de fumu abboghinendhe iscràdiat in sos fundhales grogos de s'última mania (L.Mele) 2. su pisedhu, asciuconadu malamente, che fit cúrridu avrinendhe a coas de sa mama ◊ sa morte los at fatos avrinare: che los at dados suta unu càmiu ◊ timia che a sa frea e mi ponia a cúrrere avrinadu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu effrayer Ingresu to frighten, to be obsessed Ispagnolu espantar, estar obseso Italianu spaventare, èssere ossèsso Tedescu erschrecken, besessen sein.

amegài, amegàre , vrb: ammegai, ammegare, megai Definitzione èssere apunta a…, acanta a…, èssere faendho Frases bàsciu chi faint su giru de totu sa bidha, no amegant de ndi torrai (A.Garau)◊ sa zente amegat de betare fiores ca est passendhe su santu 2. amegat ca est istenteriau fendi sa missa, ca nci ponit ora e mesu, gopai vicàriu Tradutziones Frantzesu être sur le point de… Ingresu to be going to… Ispagnolu estar a punto depara, estar Italianu stare per…, èssere nell'atto di… Tedescu im Begriff sein zu.

ammadredhàre , vrb: ammadrodhare, ammodrodhare Definitzione coment'e fàere a madredhu Sinònimos e contràrios ammassulare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu être vulgaire Ingresu to be unbecoming Ispagnolu volverse grosero Italianu èssere sguaiato Tedescu unmanierlich sein.

ammalaía , avb Definitzione a mala gana, mancai chentza gana o contras a sa gana chi si tenet Sinònimos e contràrios ammalaoja, ammaròglia, provortza Frases ammalaia sos contos teviant torrare! ◊ ammalaia est andhadu a chircare cosa, si cheriat manigare! ◊ ammalaia est torradu a domo de su babbu Tradutziones Frantzesu à contrecœur, force est de…, finalement Ingresu reluctantly Ispagnolu de mala gana, a regañadientes Italianu malvolentièri, giocofòrza, finalménte Tedescu ungern, gezwungen sein.

ammoràre , vrb: amorai, amurai Definitzione totu su chi duos faent de bonu s'unu po s'àteru, ómine e fémina, candho funt isposos e s'istimant cun s'idea de si cojuare; betare istima a unu, a una, cricare, èssere sèmpere impare Sinònimos e contràrios fastigiai / abbaradhare, abbelare, imbelare, inamorai, indeosare, ingeniai Frases oe comente fato a ti amorare? ◊ no ses menzus tue de sa chi so amorandhe ◊ sos tempos bellos si che sunt colados umpare chin su tempus de ammorare! ◊ bastat chi dh'amorit po dh'isposai, cussa dhu càrrigat de dinai puru! 2. totu sos chi la bident si ndhe ammorant de cantu atraet s'ermosura sua ◊ prite ti amoras, ca no cherjo a tie?! Terminologia iscientìfica ssl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu être fiancés, s'engager par une promesse de mariage Ingresu to be connected with Ispagnolu ser novios, llevarse bien con alguien Italianu avére una relazióne d'amóre, èssere fidanzati Tedescu ein Liebesverhältnis unterhalten, verlobt sein.

ammudigonàre , vrb: ammutigonare Definitzione essire mudurcos, de pagos foedhos, abbarrare citios Sinònimos e contràrios ammutullonare, citire Frases sa vida de campagnolu che l'aiat unu pagu ammudigonadu ◊ si est ammutigonadu unu pagu e poi si est postu a nàrrere Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rendre taciturne Ingresu to make taciturn Ispagnolu ser taciturno Italianu rèndere o stare taciturno Tedescu schweigsam sein.

«« Torra a chircare