àbba , nf: àcua Definitzione
est su lícuidu prus connotu in sa Terra, arregortu in cantidade manna in mares, lagos, errios, astraos, benos: cumpostu de duos àtomos de idrògenu e unu de ossígenu (H2O), est necessàriu po sa vida de animales e matedu, bisòngiat e s’impreat po medas fainas; su calare de s'abba de is nues candho iscàrrigant, s'abba chi serbit po giare una samunada a calecuna cosa; in cobertantza, s'ispurgadura chi ndhe bogant is errigos de su sàmbene / min. abbighedha, abbita / zenias de abbas: abba neta, bruta, trulla, frisca, caente, próina, prótzia, púdida, morta, frimma, currindhe; àcua dulci o de biri = abba durche, de funtana, de riu, de lagu, projana, chi zughet pagos sales e mescamente pagu croruru de sódiu (ctr. abba salida, de mare, salamata); àcua vitània = funtana chi no benit mai mancu; abba de vívere = bona a bufare; abbas luadas = incuinadas; abba soloca = froca sorta, abba de nie; àcua froca = abba astrada, frita meda; abba de càgliu = su càgiu iscagiau ammesturau cun abba, po mòrrere su late
Sinònimos e contràrios
pioa,
pióida
/
orina,
písciu
Maneras de nàrrere
csn:
fàghere in s'abba (nau de erbas o matas) = crèsciri in mesu de s'àcua, aundi dhoi at àcua; fàgheresi, irfàgheresi in abba = furriaisí in àcua; abba de… (+nm. de erba) = decotu fatu cun cuss'erba; segàreche s'abba a unu = serrai o pigaindi s'àcua (de s'acuedotu, de s'arriu); tènnere sas abbas = fàghere carchi cora, canale e gai a manera de collire s'abba projana o àtera chi no fetat dannu, de no sumire; abba russa = tretu de mare o riu inue s'abba est arta; porcu de a. = tzurru, abba chi essit a bullu; corpu de abba = nue o bírridu de abba; àcua sullena = abba chi proet lena, fine, pàsida; betare s'abba a mojos, a cartos = pròiri a meda, ghetai àcua a cadinus, a màrigas; èssere in abba = (nau de su tempus), èssiri sempri pruendi; no meressire mancu abba bruta = èssere própiu indignu, malu; bufare abba de imméntiga mundhos = iscarèsciri totu, èssiri conca scheréscia; s'abba de s'ogru = zenia de lícuidu chi bi at intro de s'ogru; abbanasu = su mucu isabbisabbi chi faghet su nasu refriadu; sas abbas de un'animale anzendhe, de sa partera = su lícuidu de sa burba ue creschet su fedu, itl. lìquido amniòtico; sa mama de sas abbas = itl. caduca o decìdua, genia de pilloncu de sa madri chi dónnia mesi s'isfait si sa fémina no benit príngia; segai is àcuas = fàgherendhe sas abbas, comintzare a anzare, a s'illierare, candho si segat su sacu prenu de abbas ue est su fedu; pàrrere faghíndhendhe sas abbas = tènniri sempri pressi meda; àcua maba = su suore, suerada chi si faghet fàghere pro sanare carchi maladia; s'àcua ferrada = male chi benit a su bestiàmine chi at manigadu férula ifusta; zúghere sos cherbedhos in abba = èssere macu, badhinosu; ómine de bon'abba = bonu; trabballai asuta de àcua = fàghere sas cosas a s'acua, unu pagu a traitoria; aciúngiri àcua a mari = dare cosa a chie ndhe tenet meda, azuare a chie no ndhe at bisonzu; no dare abba a Cristos = èssiri susuncu ispaciau; no segare mancu s'abba (nau de aina) = èssiri ingurdada meda, no èssiri bella a segai nudha; pistare abba = fai cosa pro debbadas; ischire una cosa chei s'abba = isciri sa cosa bèni meda; agatàresi, èssere in malas abbas, a s'abba leada = èssiri in dificurtadi manna, a barca pérdia; èssiri ancora a is primas àcuas = tènnere pagu pràtiga, pagu isperiéntzia; ifúndheresi a sa prima abba = pèrdiri su coràgiu e lassai a pèrdiri totu a sa primu dificurtadi (ma, nau de fémina cojada noa, tènniri fillu luegus apustis cojada); cabertura a duas abbas = chi (candu proit) ghetat s'àcua a duas partis; èssiri totus a un'abba = totus a un'origa, de sas matessi ideas; samunare in d-una, duas, tres abbas = samunare una, duas, tres bortas sempre cun abba càmbia; samunare in sete abbas = meda (nau pruscatotu de sa menti, a manera de cambiai s'identidadi, is ideas de unu); èssere passau in noe abbas = èssere cosa de meda; fàghere abba (nau de gente)= in cobertantza, orinare / erba de àcua = Callitriche palustris, coa de àcua = Ceratophyllum demersum
Frases
a mi das unu ticu de abba frisca, ca so sididu? ◊ in cussa funtana bi essit unu brussu de abba ◊ bi at cristianos chi no meressint mancu abba bruta ◊ s'abba de sa funtana si che est sica ◊ cheret prenu abba a isterzos ca como la serrant! ◊ nessunu neat de cust’abba non bibo! ◊ s'abba budhit a 100 grados a livellu de su mare
2.
annada de sicore, at fatu pagas abbas ◊ s'abba che at fatu in montes, in campu, in mare ◊ at fatu unu bellu corpu de abba, e bella séria! ◊ immoi est giai duus annus chi no iscapant àcua is àiris ◊ a sas abbas de s'atunzu essit su cugummedhu ◊ in caminu mi at sighidu s'abba e mi at ifustu ◊ abbigedha at betau, oe!…
3.
in cumpagnia s'ischiat fagher cherrer bene, ca fit zòvanu de bona abba ◊ prima de operare, lea s'abba dai sa vena!
4.
si bi aimus postu su mantessi tempus pro zogare e pro istudiare filosofia, aimus ischidu a Kant chei s'abba
5.
fimus in malas abbas e no s'ischiat in cale mare fimus navighendhe…◊ comintzeit a si agatare in abbas malas, chentza laore e cun su maridu in sa gherra ◊ si est ifustu a sa prima abba e si ndh'est andhadu ◊ sa cojada noa si est ifusta a sa prima abba ◊ fintzas sos arados noos sunt in abbas malas: che los lassant consumare de ruinzu
6.
in abba russa de mare mi arrisco e in s'ària ti marco dogni nue
7.
s'isterzu l'apo samunadu in tres abbas pro mi essire netu ◊ in sete abbas lis sàmunant sa mente, chi siant in Sardinna furisteris!
8.
dhi fiant segadas is àcuas e sa criatura fiat essida a sa luxi
Sambenados e Provèrbios
smb:
Abba, Abbas, Acquas
/
prb:
abba in su pistone pista, abba est e abba s'istat ◊ s'abba che catzat totu, foras de su machíghine ◊ mellus a furriae de s'abba fini ci non de s'abba grussa
Terminologia iscientìfica
mnr
Ètimu
ltn.
aqua
Tradutziones
Frantzesu
eau,
pluie
Ingresu
water,
rain
Ispagnolu
agua,
lluvia
Italianu
àcqua,
piòggia
Tedescu
Wasser,
Regen.
abbichèdha , nf: abbigedha,
abbighedha Definitzione
proja, proidura a lébiu, de abba paga, de pag'ora
Sinònimos e contràrios
abbita,
arrosina,
lentina,
modhina,
proischina,
propixina,
tzibina
Frases
est un'abbighedha serena serena ma ifundhet etotu ◊ abbigedha at betau, oe!…
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
petite pluie fine
Ingresu
drizzle
Ispagnolu
llovizna
Italianu
pioggerèlla
Tedescu
Sprühregen.
abbíta , nf Definitzione
próida de pagu contu
Sinònimos e contràrios
abbichedha,
arrosina,
papuschina,
paspia,
proischina,
propixina,
tzibina
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
petite pluie fine
Ingresu
drizzle
Ispagnolu
llovizna
Italianu
pioggerèlla
Tedescu
Sprühregen.
chischixína , nf Definitzione
abbighedha fine fine, agiummai mufore
Sinònimos e contràrios
arrosina,
modhaca,
modhina,
papuschina,
paspia,
proischina,
tzibina
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
petite pluie fine
Ingresu
drizzle
Ispagnolu
llovizna
Italianu
acquerùgiola
Tedescu
Sprühregen.
lentína, léntina , nf Definitzione
istidhighedhu piticu de abba candho cumènciat a pròere, candho faet abbighedha fine
Sinònimos e contràrios
arrosina,
irmimisia,
modhina,
papuschina,
paspia,
proischina,
tzibina
Frases
cantu bellu, maju, e incantosu: de fiores divinos as tesoro, de cantos d'aes e lentinas d'oro tue ses dispenseri generosu! (P.Fais)
Terminologia iscientìfica
tpm
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
petite pluie fine,
gouttelette
Ingresu
drizzle
Ispagnolu
llovizna,
calabobos
Italianu
pioggerèlla
Tedescu
Nieselregen.
papuschína , nf Definitzione
proidedha de pagu contu, abbighedha lébia, pagu cosa, fintzes istídhigos de salia chi bolant de buca foedhandho
Sinònimos e contràrios
arrosina,
lentina,
modhina,
paspia,
proighina,
proischina,
tzibina
Frases
ufuladas de bentu frúschiant molinandhe sa frita papuschina ◊ su bentu marinu batit sa papuschina de s'undha
Terminologia iscientìfica
tpm
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
petite pluie fine
Ingresu
drizzle
Ispagnolu
llovizna
Italianu
pioggerèlla
Tedescu
leichter Regen.
pioànu , agt: pioiganu,
piopanu,
projanu,
proghijanu Definitzione
nau de tempus, chi istat proendho dónnia tanti, fatuvatu; nau de abba, chi est de sa chi at própiu
Sinònimos e contràrios
pioinosu,
pióinu,
proidore,
proigiosu,
proíxinu,
prótinu
| ctr.
sicu
Frases
fit un'atunzu pioanu: pioiat dogni die un'abba serena ◊ ocannu at fatu unu bellu zerru projanu, ma beranu assutu ◊ die piopana, oe!◊ s'annu fit un'ijerru piopanu e fritu meda
Terminologia iscientìfica
tpm
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
pluvieux,
eau de pluie
Ingresu
rainy
Ispagnolu
lluvioso,
pluvial
Italianu
piovóso,
piovano
Tedescu
regnerisch,
Regen.
pióida , nf: piópida,
piota 1,
próida,
próina,
próghia,
proja,
própida,
proxa Definitzione
s'abba a istídhigos chi lassant andhare is nues; s'abba próida, su pròere (a/c.: proja, proza si narat fintzes coment'e agt.)
Sinònimos e contràrios
pioa,
proinada,
pruina
/
proidura
Frases
at fatu una bella próida ◊ at fatu una próina de àcua bruta ◊ casi in pióida de nie, sa pira si est ispozida (B.Cara)◊ sa próina atripat a s'imbirdi e no mi lassat drommí ◊ apo a dare a su locu vostru sa proja de atonzu e sa proja de veranu
2.
s'impedradu de sa corte est lúghidu de abba proza
Terminologia iscientìfica
tpm
Tradutziones
Frantzesu
pluie
Ingresu
rain
Ispagnolu
lluvia
Italianu
piòggia
Tedescu
Regen.
pioínu, pióinu, pioíu , agt: plóinu,
próghinu,
proinu,
próinu,
prúinu 1 Definitzione
nau de abba, chi est de sa chi at própiu, sa chi proet (a logos est própriu s'abba chi proet)
Sinònimos e contràrios
pioanu,
pioile,
pioinosu,
proíxinu,
prótinu
/
pióida,
pruina
Frases
zuchiat sos ocros lúchidos che abba próghina ◊ aciò, aciò ite abba pioia chi est fatendhe!
2.
arregolliant s'àcua de proinu in is gisterras
Terminologia iscientìfica
tpm
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
eau de pluie
Ingresu
rainwater
Ispagnolu
pluvial
Italianu
piovano
Tedescu
Regen.
rosína , nf: arrosina*,
orrosina,
rusina Definitzione
abbighedha lébia, modhina, coment'e candho cumènciat a pròere
Sinònimos e contràrios
aciàviu,
grispisina,
lentina,
modhina,
paspia,
proischina
Frases
pàghida e serena che lentore, una rusina lezera bagnat sa terra (G.Deriu)◊ at betadu pagas rosinas ◊ sa rosina falabat a lépiu a lépiu ◊ a sas primas rosinas de s'atonzu su massaju sèmenat su trídicu
Terminologia iscientìfica
tpm
Tradutziones
Frantzesu
petite pluie fine
Ingresu
drizzle
Ispagnolu
llovizna
Italianu
pioggerellina
Tedescu
Nieselregen.