Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

acodulàre , vrb: acudulare Definitzione tragare, iscúdere a pedra; fàere grae?, fàere a códulu?, fàere coment'e a cude, téteru che pedhe? Sinònimos e contràrios apedriai, intellai 2. sas fardetas comintzabant a s'acudulare dae sa saghina de sas matas allentorias Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu lapider Ingresu to throw stones Ispagnolu arrojar una pedra Italianu lanciare sassi Tedescu Steine werfen.

afarcài , vrb: afracai, afracare 1, afrachiai 1, afrachiare, afrancai, afrancare, fracae, fracai Definitzione andhare o lòmpere apitzu de unu cun in manos, o cun àtera cosa o fintzes solu a foedhos, a briga, su si betare apitzu de ccn. cun fortza e cun intentzione mala; fintzes acostire po istare prus acanta, nau de persona in bonu Sinònimos e contràrios abbrancai, acafai, aciapai, afarrancae, aferrai, aggafai, aggarrai, agguantai, carrabbusai, trubare, tzurricare / allupiri, atzurrire, botzicare Frases po no arrui si est afrancau a sa funi ◊ comenti cudhu dh'iat nau s'annomíngiu si dhi fiat afarcau coment'e unu tzurpu ◊ is invitaus si afracant po pigai su postu ◊ su cani si est afracau a mussiai ◊ su lupu afracat s'angioni ◊ mi seo afrachiau a pitzu de cudhu 2. che àbbili mi as afracau! ◊ candu dh'at biu mi dh'at afracau… ndi dhi at nau de dónnia colori! ◊ est istau issu chi mi ch'est afracau a pitzu! 3. comenti at biu su dinai in terra si nc'est afracau ◊ si ndi funt afracaus asusu ◊ cussos funt basadores: comente ti bient ti che afràchiant apitzu a basare! 4. fortzis nontesta ti bolias afracai a mei po ti callentai! Sambenados e Provèrbios prb: su cani arrabiau si afracat a is cratzonis de su straciau Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'élancer, se lancer Ingresu to rush, to hurl oneself Ispagnolu arrojarse, acometer Italianu slanciarsi, avventarsi Tedescu sich werfen.

afedài, afedàre , vrb: fedare* Definitzione fàere fedu, fígios; pesare animales a séberu; foedhandho de animales, fintzes betare su fedu (angiones, crabitos) a súere a is mamas Sinònimos e contràrios afigiare, agnare, fizolare / arratzare / achisciare Frases custa mallora gei afedat: est fintzas acanta de angiai! ◊ si mullint is pegus chi ant afedau 2. semus afedendhe sa robba Terminologia iscientìfica vda Tradutziones Frantzesu mettre bas, faire ses petits (animaux) Ingresu to litter Ispagnolu parir Italianu figliare Tedescu Junge werfen.

agnàre , vrb: angiai, angiari 1, antzare, anzare Definitzione su fàere is fígios, nau de is animales: solu unu pagu a brulla o a befa si narat de sa fémina / anzare a croba = fàere duos fedos Sinònimos e contràrios afedai Frases sas berbeghes in custos meses de santandria e nadale sunt anzendhe ◊ inuve est su pudhéricu chi at antzatu s'ebba? ◊ tenit duas brebeis acanta de angiai 2. is marxanis apostant is angionedhus apena angiaus Ètimu ltn. *agniare Tradutziones Frantzesu mettre bas, faire ses petits, agneler Ingresu to litter Ispagnolu parir Italianu figliare Tedescu Junge werfen.

angiadúra , nf: anzadura Definitzione su angiare de su bestiàmene, sa sumana chi su tàgiu est angiandho Sinònimos e contràrios agnadina, anzera, fizera Frases at seperau sa lachinza dae su madricau in anzadura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu portée, mise bas, agnelage Ingresu delivery Ispagnolu paridera Italianu figliatura Tedescu Werfen.

arremilài , vrb Definitzione iscúdere calecuna cosa a cambarinu a unu, iscúdere a cara Sinònimos e contràrios arrafilai, frumbulare, frundhare, interiare, sbertugliai Frases arremilai unu cortedhu a unu Tradutziones Frantzesu lancer, jeter Ingresu to throw Ispagnolu arrojar Italianu scagliare Tedescu werfen.

imbolàre , vrb Definitzione betare a terra, lassare sa cosa betandhochedha atesu, betandhodha de artu o a istràmpidu, coment’e a bolu, chentza órdine; calare de artu a cropu; rfl. nau prus che àteru de fémina chentza cojuare, crocare cun facilidade po si giare a s’ómine faendho pagu càrculu de issa etotu / andhare imbola imbola = imbolèndhesi inoghe e in cudhane, de tretu in tretu, a su corca corca Sinònimos e contràrios abbutare, betae, foliai, frundhire, imbrillai, irbotulae, iscavulai, ispiòndiri, issèndhere, scabiossai | ctr. collire / assantae, assetiai, pònnere Frases imbolamiche atesu cussas cosas! ◊ imbòlache s'arga! ◊ collide s'olia e imbolade a s'isterzu! ◊ no imboles gai fatu de su logu sa bestimenta chi ti càmbias! 2. s'abiolu si tucat, leat bolu e dae s'aera s'imbolat che raju! 3. si biet chi issa no est una fémina pagu séria chi s'imbolat in bratzos de chie totu li capitat! ◊ nos semus imbolados che duos iserelados! Ètimu ltn. involare Tradutziones Frantzesu lancer, jeter Ingresu to fling Ispagnolu tirar, arrojar Italianu lanciare, buttare, scaraventare Tedescu werfen, schleudern.

imperiàre , vrb Definitzione iscúdere o lampare una cosa atesu Sinònimos e contràrios abbutare, aggradiare, imbolare, interiare, ispiòndiri, lampare Frases sa preda deo che l'império prus de a tie ◊ a frundha si che impériat sa preda meda prus de la tragare a manu ◊ sa pompa, afíndhela in punta, che impériat s'abba atesu mescamente si bi at pressione meda 2. crabolos coment'e in líbbera aera imperiades atesu Tradutziones Frantzesu lancer Ingresu to fling Ispagnolu arrojar Italianu lanciare Tedescu werfen.

ingiabbulàre , vrb Definitzione fichire o pònnere aintru, in galera Sinònimos e contràrios imprasonai, ingalerare, ingribbiai | ctr. bocare Frases ingiabbulare a unu in presone Tradutziones Frantzesu fourrer qqn. en prison Ingresu to send to prison Ispagnolu apresar Italianu ficcare in galèra Tedescu ins Gefängnis werfen.

ingorropàre , vrb Definitzione betare in calecunu gorropu Sinònimos e contràrios impelciare, incalancare, ingarghilare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu jeter dans un gouffre Ingresu to sinkhole Ispagnolu echar en un barranco Italianu infoibare Tedescu in eine Doline werfen.

iscabadhicàre , vrb Definitzione betare o fàere orrúere de cuadhu Sinònimos e contràrios iscabadhare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu désarçonner Ingresu to unsaddle Ispagnolu derribar, desarzonar Italianu disarcionare Tedescu aus dem Sattel werfen.

iscascedhàe, iscascedhài , vrb: iscassedhai, iscassedhare, iscassidhare, iscassellare, scascedhai Definitzione mòvere, essire de su giustu (nau fintzes de cumportamentu), no àere manu firma faendho una cosa, fàere unu movimentu pagu precisu, illascinare (e si narat fintzes de sa cosa chi si manígiat), fartare; fintzes betare de cuadhu Sinònimos e contràrios allescinai, iscassedhire, mòere / millire Frases fui seghendi a lepa, mi at iscassedhau sa manu e mi seu ingortu ◊ mi at iscassedhau sa manu: mi ndi apu ghetau tropu, de binu! ◊ pudendi in bíngia, si bit ca mi at iscassedhau sa manu e babbu si ndi est acatau ◊ nanca benias a is otu e funt is otu e mesu: iscassedhada s'ora ti est?! ◊ mi est iscassedhau s'ollu: immoi custa cosa est tropu cundia! 2. est iscassidhau in s'iscamedhadorju Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu déconner, jeter, démonter Ingresu to be wrong, to throw Ispagnolu equivocarse, temblar, desmontar Italianu sgarrare, sbalzare Tedescu nicht genau sein, nicht genau gehen, werfen.

ispinzàre , vrb Definitzione fàere s'ispinzu, furare unu o is pinzos a ccn., calecuna cosa po dha tènnere coment'e pinzos; arretirare su pinzos giau po asseguramentu; pitzigare de ogu Sinònimos e contràrios ispinzorare / pindaciai Frases s'ómine no si depet mai ispinzare ◊ a su mortu dh'ispinzant: che dhi segant unu pagu de pilos, sas ungas, dh'imbóligant in paperi e dhu chistint 3. sa pitzinna l'apo impinnada a sa nobena de su Cossolu dae candho, ca mi l'aiant ispinzada, ch'est ruta a sa padedha budhindhe ◊ benint a ischire chi a Luguniu li aiant ispinzau sa fémina Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu voler, jeter un sort sur qqn Ingresu to rob, to cast evil-eye on s.o Ispagnolu robar, aojar Italianu rubare, iettare Tedescu stehlen, den bösen Blick werfen auf.

istrampàre , vrb: istrempare, istrumpai, istrumpare, strumpai Definitzione lassare andhare o betare a terra a unu, una cosa o un'animale a cropu, de botu, cun fortza, su si betare a terra; giogare a istrumpas, a s'istrumpa; atzapulare, iscúdere a ccn. logu; betare a fuliadura, fuliare / istrampare castagna = iscúdere a terra sa castanza àrrida, posta intro de unu sacu, fintzas a essire neta, ispizolada (castagna istrampada = castanza morisca cota a budhidu) Sinònimos e contràrios addrabbulai, addrobbulare, betae, iscracare, istrampoinai, istrampulare, rúchere / aciapuai / imbolare Frases iant certau e si fuant istrumpaus in terra ◊ sas cambas de sos funnos istrempaiant a terra cun sonu búitu ◊ aferrat a su pede s'animale e l'istrumpat ◊ no fatas su redossu istrampandhe sos sacos dae dossu! ◊ ndi as istrumpau un'orroli ◊ burrincu afissiau candu movit carriau s'istrumpat ◊ samunendhe s'isterzu, no istrampes sos piatos ca si segant! 2. fiu istrumpendi cun Giuanni po ci passai s'ora 3. paret unu contu irmalissiatu, ma dontzi cosa s'istrempat apare chin s'àtera ◊ at istrempau a forte s'isportellitu de su barcone ◊ at picatu su lèpore galu viu e li at istrempatu sa conca a una preta 4. si no mi lassas passare ti aferro a s'anca e ti che istrampo a mare! ◊ a terra ti che istrampo, mih, si no l'agabbas! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu jeter par terre, abattre, s'abattre Ingresu to fall heavily, to pull down Ispagnolu derribar Italianu buttare a tèrra, abbàttere, stramazzare Tedescu niederschlagen, zu Boden werfen.

lampàre 1, lampàri , vrb Definitzione betare, imbolare a terra, iscúdere atesu, giare apitzu, nau fintzes in su sensu de aciapare, aferrare, furare Sinònimos e contràrios aceiri, imbolare, imbrillai, imperiare, ispiòndiri, issèndhere, istrampare, lampinare Maneras de nàrrere csn: lampare sas manos a unu = betare pódhighes subra a ccn. a lu mazare; l. unu frastimu = frastimai, betare irrocos Frases mi so lampadu a terra ◊ mi so lampadu subra de su letu e mi che so drommidu ◊ si calchi ogetu podiat coglire bi lu lampàt a dossu ◊ su puzone si lampat de s'aera e torrat a su nidu a bicu pienu ◊ che l'at lampadu foras dae sa gianna ◊ li podiaizis lampare unu raju! ◊ sas màchinas che lampant sa lughe atesu ◊ e a cantos lis at lampadu ojadas furàntzulas, candho fit giòvana! 2. su cane tentat de si lampare a unu Tradutziones Frantzesu lancer, jeter Ingresu to throw, to cast Ispagnolu echar, arrojar Italianu lanciare, gettare Tedescu werfen.

spòndi, spòndiri , vrb: ispiòndiri*, sprondi, spròndiri, sprúndiri, spundi 1, spúndiri Definitzione iscúdere, betare, fèrrere o fintzes andhare o essire atesu; aporrire, giare una cosa in manu a s'àteru; fintzes essire, istèrrere, bogare a fora o prus in fora Sinònimos e contràrios aceiri, aggradiare, imperiare, imprònnere, fèrrere, ghetai, spiondai, sprilliri / aporrire Frases su pisitu fait curri su lómburu cun is farrunchedhas po nci dhu spúndiri sempri prus atesu ◊ cantu nci dha spondis, sa pedra, tirendi a manu? ◊ e bai inoramala… toh su coru! - narat Bissenti spondedhucedhu in faci a s'arretori ◊ sa nosta est sa terra de chini, po s'amarolla, est istétiu sprúndiu atesu de domu lassendi genti abetendi (F.Carlini) 2. lah no ti spundas tropu atesu de cuilarxa ca cussu ti bolit ispitzulai! 3. sprondimindi su tobàciu ca frigòciu su nadiai a su pipiu! 4. custa zona est diventada aici manna chi nci spundit fintzas a su ponti Tradutziones Frantzesu lancer Ingresu to throw Ispagnolu arrojar, lanzar Italianu lanciare, proiettare Tedescu werfen.

trubbàda , nf: truvada, turbada Definitzione su trubbare; móvia a forte, cun fortza totinduna, currendho po iscúdere, po lòmpere a calecuna cosa o a ccn. a giagaradura; in cobertantza, zutura Sinònimos e contràrios trambuscada, trumentata / trubbera Frases at fatu una trubbada de bentu ◊ si li at fatu una trubbada su mascru a tzumbadas chi l'at fatu fintzas rúere Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu action d'exciter, de pousser Ingresu rashness Ispagnolu arremetida Italianu avventaménto Tedescu Werfen.

«« Torra a chircare