isciucutàre , vrb Definitzione fàere o lassare calare abba (o àteru deasi) de calecuna cosa isciusta (istrégiu, orrobba), a bortas fintzes is úrtimos istídhigos Sinònimos e contràrios aggutai, botiare, ilgutare, sucutare, sucutire Ètimu itl.t soggottare Tradutziones Frantzesu dégouliner, égoutter Ingresu to drip Ispagnolu gotear, escurrir Italianu sgocciolare Tedescu tröpfeln lassen.

iscolài , vrb: iscolare, scoai 1 Definitzione nau de cosa chi calat coment'e abba, a coras, a istídhigos o àteru deasi, pèrdere lassandho orrúere; si narat fintzes in su sensu de passare, acabbare Sinònimos e contràrios sucutare 2. su celu e sa terra si n'ant a iscolare, ma is foedhos mios nono Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu égoutter Ingresu to strain Ispagnolu escurrir Italianu scolare Tedescu abtropfen lassen.

iscorcorigàre , vrb: iscorcorijare, iscrocorigai, iscrucurigare, iscurcurigare, scorcorigai Definitzione foedhandho de istudentes, giare corcovica, votu deasi bàsciu de no passare a is esames; torrare corcovica, giare su Chi nono a s'ómine chi dimandhat fémina a pobidha; orrúere a terra, fàere un'orrutòrgia Sinònimos e contràrios bociai 1, corcovicare, iscorcovicare / istrampare Frases ita si at a laureai candu dh'ant iscrocorigau tres bortas!◊ nci ndi fiat chi dhu iscrocorigànt un'annu ei e unu no Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu recaler, coller Ingresu to fail Ispagnolu suspender, catear Italianu bocciare Tedescu durchfallen lassen.

lambicài, lambicàre , vrb: alambicai, limbicae, -ai, -are Definitzione fàere calecuna cosa a lambicu (po ndhe seberare una sustàntzia), calare a istídhigos Sinònimos e contràrios abbardentare Frases tenit de lambicai s'acuardenti ◊ sa stracia ammuinat in pratza e asuba de sa fentana si atzàpulat arrabiosa e lambichendu ◊ pro limbicare su binu su limbicu cun refinu cheret chi siat usadu! (B.Asili) 2. si est furriada a colore de binassa limbicada! Ètimu itl. lambiccare Tradutziones Frantzesu distiller Ingresu to distil, to drip (let) Ispagnolu destilar, alambicar Italianu distillare, sgocciolare Tedescu destillieren, tröpfeln lassen.

lassài , vrb: lassare, latziai Definitzione abbarrare a su chi bollet fàere s'àteru, arrimare o abbandhonare po pagu o po sèmpere ccn. cosa, pònnere su chi si portat in manu o chi si tenet poderau (o fintzes solu no pigare su chi si biet o chi un'àteru ponet a bèndhere, a pigare, a papare); istagiaresindhe de una cumpangia, istorrare cojuandho, iscapiare unu css. allióngiu, iscuncordare; a bortas si narat fintzes in su sensu de intregare calincuna cosa a un'àteru, fidandhosindhe po dha custodiare unu pagu / cong. lasse o lessa (1ˆ p. sing. e fintzes is àteras) Sinònimos e contràrios abbandhonare, acogiai, cambare, codiare, coigiare, dassare, disamparai, discuidai, incoizare, iscapare, scabidai / imprestare / intregai | ctr. agguantai, leare, mantènnere, picare Maneras de nàrrere csn: dare una cosa a lassare = donai po si dh'aguantai chini dha pigat, chentza de dha depi torrai; lassare in bídere e in fághere = lassare deretu su chi unu est faghindhe; lassare a unu in bàmbinu, in bambis = chentza risposta, aisetendhe, gai che macu; lassare a unu in tzàntzara, in càncaru = lassàrelu candho mancu si l'ispetat, lassàrelu in su menzus, lassai in campu e in crachi; lassare desesi (a unu, una cosa) = lassaidhu a solu, a su chi fait de passei suu; lassare sa conca a unu = lassaidhu in paxi, in asséliu; no lassare pedra e linna = pigaindi totu, no lassai nudha Frases lassa fàghere a mie! ◊ lassa chi ti ndi boghi sa pitzialla de s'ogu! ◊ no mi lasses solu ca timo! ◊ in sa vida ite lassamus si no tenimus contu de su chi semus? ◊ torru a sa domu chi apu lassau ◊ lassaidhu fuedhai! ◊ cussu mànigat totu ma lassat sa fae 2. s'àinu candho móssigat no lassat fintzas chi no tocat sas dentes apare ◊ est illeriadu: no ti lassat fintzas chi no ti at contadu donzi irbéntiu! 3. no ti lasses sa pinna, torramila! ◊ l'amus istadu una forramenta e lassada si l'at ◊ custu líbberu ti lu so dendhe a istare ebbia: cudhu est a lassare puru 4. fint ammorendhe, no andhaiant de acordu e lassados si sunt ◊ sento su ti lassare, bene meu! ◊ cussus fiant isposus ma si funt latziaus 5. a mi la lassas cussa farche, chi mi ndhe messo s'erba? ◊ si mi lu lassas, custu líbberu, mi lu lezo ◊ mi dhu lassas su molenti po trebai? 6. Simone e Andria, Giagu e Giuanne apenas chi los at giamados, ant lassadu totu in bídere e in fàghere e sunt andhados cun Cristos 7. làssami sa conca, no so in chirca de nudha! 8. O mà, bos lasso sos pitzinnos cant'isto faghindhe cumandhu!◊ Fulanu mi at lassadu custa cosa a bi la tentare, ma como so andhendhe deo puru: a chie la lasso si no torrat? Sambenados e Provèrbios prb: chie lassat a cras lassat a canes Tradutziones Frantzesu laisser, lâcher, quitter Ingresu to leave, to allow Ispagnolu dejar Italianu lasciare Tedescu lassen.

pedrificàre , vrb Definitzione nadu de animales o linnas de àteras eras, fàere a pedra, coment'e pedra Sinònimos e contràrios acarchinare Frases fit robba chi de annos ndhe aiat mizas e mizas: una conca de mortu intrea pedrificada (T.Masala) Tradutziones Frantzesu fossiliser Ingresu to fossilize Ispagnolu petrificar, fosilizarse Italianu fossilizzare Tedescu fossilisieren lassen, versteinern lassen.

sangrài, sangràre , vrb: assangrare, sangriai, sengrai Definitzione pigare o bogare unu pagu de sàmbene, de sa carena; in cobertantza, isfrutuare meda, furare cosa meda a unu Sinònimos e contràrios disangrenare, dissambenare, sagnare Frases cussu biviat tirendi dentis o sangrendi sa genti 2. ant sangradu sa zente a pagamentas! Ètimu ctl., spn. Tradutziones Frantzesu saigner Ingresu to bleed, to rip off (s.o.) Ispagnolu sangrar Italianu salassare Tedescu zur Ader lassen.

sgutài , vrb: ilgutare* Definitzione lassare o fàere calare s'abba (o àteru) a istídhigos de calecuna cosa, fàere pèrdere s'abba meda (o àteru), fintzes imbuidare / s. una funtana = illichidare o bogàrendhe totu s'abba Sinònimos e contràrios aggutai, sucutare, sucutire Tradutziones Frantzesu couler, égoutter Ingresu to trickle Ispagnolu gotear Italianu sgocciolare Tedescu tröpfeln lassen.

suài , vrb: sulai, sulare, surare Definitzione surbare, bogare o fàere sulu, ària, bentu, fintzes in su sensu de su sonu chi faet s'ària chi essit o passat a fortza; torrare àlidu, bogare súlida, nàrrere calecuna cosa a murrúngiu o a iscúsiu, pònnere in s'origa, nàrrere, giare a ischire; prènnere de sulu, de ària Sinònimos e contràrios sulvare, surbiai / fruscidare, frusiai, moidare, sulietai, zumiai / respirai, musciai Maneras de nàrrere csn: sulai che píbera = istare a súlidas de arrennegu, survilare; no sulat ne suba e ne suta = no fuedhat, no bollit fuedhai, no muscit (in cobertantza, innòi "suba" est sa buca e "suta" su pertusu) Frases suididhu ca gei iscapat pampa, cussu fogu! ◊ bati linna a su fogu, o cres chi nos sulamus sas ungras?! ◊ cussu frúschiu li pariat su surare de sa colovra 2. su connau no sulàt prus: si fiat mortu! ◊ babbu tuu depit arriposai: chi nisciunus sulit a dhi segai su meigama! ◊ cussu no iscidiat nudha: chini si dh'at suau? 3. sos de s'Altu ant detzisu chi pro rezer sa nassione totu devimus sulare buscichedhas de sabone ◊ paret suladu de cantu est rassu, cussu cristianu! ◊ si li alterat dogni pilu e si ponet che píbera a sulare ◊ su malloru, sulendi che píbera, si nci dh'iscudit asuba a conca bàscia isciamiendu is corrus acutzus Ètimu ltn. *subilare Tradutziones Frantzesu souffler, respirer Ingresu to blow, to breathe, to speak Ispagnolu soplar, resollar Italianu soffiare, fiatare Tedescu blasen, etwas verlauten lassen.

zacaràre , vrb: giagarare*, zagarare Definitzione bogare a fora o fàere fuire de mala manera, fuire, pigare a s'ingrundha a cúrrere, a fàere Sinònimos e contràrios assulurgiare, giarigare, ispabuciare, isvalostiare, salargiare, stagiai, ussiare | ctr. asseliai, batire, cramare Frases parides timinne e zagaranne feras, totus a boghes postas ◊ si no mi l'agabbas, oe ti zàgaro! ◊ si zàcarant sas pudhas, sos animales fachendhe dannu Tradutziones Frantzesu faire fuir Ingresu to stir violently Ispagnolu agitar, ahuyentar, echar a correr Italianu esagitare, far scappare Tedescu weglaufen lassen.

«« Torra a chircare