bonacumàndhu , agt, nm Definitzione nau prus che àteru de su minore, chi faet is misciones a bonugoro, chentza istare a dhu pregare, chi ponet mente Sinònimos e contràrios cumandhíulu | ctr. malacumandhu Frases bos prego fizos de bonacumandhu! Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu obéissant, serviable Ingresu helpful, obidient Ispagnolu obediente, servicial Italianu serviziévole, ubbidiènte Tedescu gehorsam, gehorsamer Mensch, gehorsames Kind.

criatòne , nm Definitzione pipiu pitichedhu Sinònimos e contràrios creadura, fizaredhu, pipiu | ctr. mannu Ètimu ltn. creatione(m) Tradutziones Frantzesu petit enfant Ingresu baby Ispagnolu crío Italianu pìccolo bimbo Tedescu kleines Kind.

críu , nm Definitzione pipiu piticu, maschitedhu, de naschidórgiu o fintzes prus matuchedhu / min. criedhu 1 Sinònimos e contràrios creadura, criatone, nennu, pipiedhu | ctr. mannu Frases armadu de rustràgliu, acò unu criu: cheret distrúere s'àlvure irmannidu ◊ su criu chi curret chirchendhe unu pacu de amore, niunu l'intendhet (L.Marielli)◊ sos crios istant currillandhe, in bidha ◊ candho fit bajanu no teniat oriolos e ne pensamentos de crios e ne de muzere pidinosa 2. est trancuillu che criu ◊ est pranghendhe che unu criu Ètimu spn. crio Tradutziones Frantzesu enfant Ingresu baby Ispagnolu crío Italianu bimbo Tedescu Kind.

fígiu , nm: fígliu, fiju, fílgiu, fillu, fitzu, fixu, fizu Definitzione su fedu, sa criadura, su fiadu nou chi naschit de una mama e de unu babbu, siat mascu o fémina (e po cussu a bortas si precisat: fillu mascu, fintzas fiza fémina); css. cosa chi naschit o dipendhet de un'àtera (fintzes pillonàciu, prantonedhu nou)/ min. fizedhu, fizichedhu; segundhu sa dotrina cristiana, su Fizu est sa de duas Personas de sa Divinade, su Cristos Sinònimos e contràrios cdh. fidhu Maneras de nàrrere csn: isetare unu fizu = (nau de fémina) èssere príngia; fàghere a fizu bonu = fai a bonu; fizu solu = fillu chi no tenit àterus fradis e ni sorris; fillu nàsciu a pisu = fizu de fémina baghiana; fillus nàscius totus a una brenti, fígios de loba = cróbinos; fillu de sa pudha bianca = unu chi benit parpadu, chi li faghent semper sa parte, privilleziadu; fizu de ànima, fixu de faci = pisedhu anzenu chi si leat coment'e fizu, a fizu etotu; fizu de tita = chi suet o at sutu de àtera mama; èssere a fizu bonu = a figionu, bene, benichedhu, itl. discretaménte; fàchere ccn. cosa a fizu vonu = a meda, a cusséssia, a piaghere Frases serra s'enna, fígiu bonu! ◊ ascurta tui, fillu de arrempóriu de genti forti! ◊ a tènnere unu fizu solu est che a èssere a un'ogru: un'ifrunzitada… pérdida sa vista! ◊ ca est fillu solu dh'iat a pràxiri unu fradi ◊ seu andendi a cicai a fillu miu ◊ tue annas e torras, fiju meu! ◊ su fixu de Antonicu est torrau custu citzu! 2. e chie est, isse, su fizu de sa pudha bianca, chi no faghet nudha?! 3. cust'erba si ch'est sicada ma at bogadu unu muntone de fizos 4. su nugoresu lu favedho a fizu vonu ◊ eris sero cussos ant pesadu abbolotu e si ndh’ant dau una passada a fizu vonu, vae e chirca pruite! Sambenados e Provèrbios prb: pro èssere fizu de re, menzus fizu de sa fortuna ◊ fillus de pesai, ferru de matziai ◊ fizu de batu sórighe tenet ◊ pecau de babbu dhu prangit su fillu Terminologia iscientìfica ptl Ètimu ltn. filius Tradutziones Frantzesu fils Ingresu son Ispagnolu hijo Italianu fíglio Tedescu Kind, Folge.

nignighédhu , nm: ninichedhu, ninnichedhu, ninnixedhu Definitzione pipiu pitichedhu / su Ninnichedhu = su Bambinu Sinònimos e contràrios nignu, ninnedhu, pipiu Frases in sa butega de su mastruàscia s'intendhent pagos colpos de martedhu: unu bratzolu pro su nignighedhu e pro te, truncu immóbbile, una càscia Tradutziones Frantzesu bambin, l'Enfant Jésus Ingresu the infant Jesus Ispagnolu niño Italianu bambinèllo Tedescu kleines Kind.

nígnu , nm: ninnu Definitzione (f. –a) pipiu piticu, si narat a su pipiu creschendho fintzes de una deghina de annos, pruschetotu tzerriandhodhu; su Bambinu, Cristos a pipiedhu / min. ninnedhu, ninnitu Sinònimos e contràrios pipiu / Bambinu Frases so cue cun sos nignos innotzentes moltos prima chi abbas sacrosantas de prima culpa los fatant lughentes ◊ sa mama, netendhe sa persone, a sos ninnos lis dat basos e consizos ◊ cun santa umilidade e riveréntzia impare a sos pastores e tres Rese adora tue puru s'innocéntzia de su Ninnu celeste, si bi crese! 2. ninna mia bella, beni a mamma! 3. s'istella si fiat parada aundi fiat su nignu Gesús Sambenados e Provèrbios smb: Ninnu Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu enfant Ingresu child Ispagnolu niño Italianu bimbo Tedescu Kind.

picínnu , agt, nm: pitzinnu Definitzione chi o chie est piticu de tempus: si narat de pipiu, de piciocu, de giòvono, ma fintzes de tempus de sa vida Sinònimos e contràrios giòvanu, minore, pàgiu, piciocu, pipiu, pisedhu 3, pisinnu | ctr. béciu, mannu Maneras de nàrrere csn: p. puzone = pisedhu bíschidu, botosu; su prus p. = su fizu minore; p. vatiu = criadura leada a fiza de ànima, itl. adottato Frases is ómines picinnos furint richiamaos: in bidha abbarrànt s'arretore, su podestade, su potecàriu, is féminas, is bècios, is pipios e is macos ◊ candu fuia picinnedhu dèu festis custus giogus ◊ muzere mia pitzinna barant'annos tenet como…◊ sa bighina sua est de carchi annu prus pitzinna ◊ est morta pitzinna: teniat chimbanta bàtoro annos! ◊ tue ndh'as pagu piús de sessanta, za ses pitzinnu ancora: sighi e canta! (Sale) 2. Mereu est mortu a pitzinnu: teniat vintinoe annos ebbia ◊ pitzinnos e pudhas imbrutant su logu Sambenados e Provèrbios smb: Piccinnu, Picinnu Ètimu ltn. pisinnus Tradutziones Frantzesu juvénile, jeune, enfant Ingresu juvenile, youthful, babe Ispagnolu juvenil, pequeño Italianu giovanile, bambino Tedescu jugendlich, Kind.

pipía 1 , nf: popia, pupia 1 Definitzione criadura fémina minore, pitica; pupedha fintzes fata a giogu, de istràcios o àtera cosa (pipia de tzapu, de tzàpulu); mància orrúbia chi essit in cara a chie est tocau de binu; a logos dhu narant a su màgiu po incracare e firmare sa pedra faendho incodau / sa pipia de maju = màtulu de frores chi leat su Cumponidori de sa Sartíglia pro beneíghere sa zente; pipia de isparau = màtulu de ispàrau; pipia de cixirianu = ispiga de moriscu; pupia mannaghe = pupa manna de istràciu chi bogaiant in crufessone po fàere pròere… Sinònimos e contràrios picinna, pupa 1 / cdh. stedha / damma Frases custus funta unu babbu e una mama chi tenenta una pipia ◊ sa pipia torrat a domu e contat totu a sa mamma 2. sas pupias no li serbint prus a zogare ca est manna ◊ giughiat duas pupias pro las dare a sas fizas ◊ fit ninnendhe popias de istratzu ◊ custas maias las faghiant a popia e lis ficaiant puntzas 3. fiast prus bella de sa pipia de maju! Sambenados e Provèrbios smb: Pipia, Pippia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu petite fille Ingresu child Ispagnolu niña Italianu bambina Tedescu Kind, kleines Mädchen.

pipíu , nm, agt: pupiu Definitzione criadura mascu, minoredha, o fintzes matuchedha ma sèmpere de pagos annos / su p. de tziu Làllara = ómine intradu in tempus, mannu, antzianu Sinònimos e contràrios bibbigorredhu, pisedhu 3, pillosu 1 / cdh. stedhu 1 / minore Frases bàsciu de s'ora no nascit pipiu ◊ fit una fémmina sola chin sete pipios ◊ su pipiu at iscapau a pei, at cumentzau a fuedhai ◊ est torrau a pipiu a fortza de becesa! ◊ a su pitzinnu su babbu l'at batidu unu pupiu de linna, a zogare 2. depeus lassai dogna isperdítziu e avesai sa genti, finas de candu est pipia, a si acuntentai de su chi tenit Sambenados e Provèrbios smb: Pipiu / prb: àcua e frius annada de pipius Tradutziones Frantzesu petit enfant, enfant Ingresu babe Ispagnolu niño Italianu bimbo, bambino, infante Tedescu Kind.

pisédhu 3 , nm, agt Definitzione su cristianu candho tenet pagos annos: si narat de su piciochedhu (fintzes pipiu no tropu piticu), de su piciocu matucu, de su giòvono, ma fintzes (solu coment'e agt.) de ómine mannu no tropu antzianu (a/c.: candho si chistionat cun àtere, medas o pagos o unu solu, si narat fintzes in fràsias de meravíglia in forma pl.)/ su p. podet èssere: bonu, minore, mannu, bellu, cabosu, malu, abbistu, síncheru, faularzu, atrividu, botosu, paghiosu, arrebbugiu, mauchedhu, e àteru Sinònimos e contràrios bibbigorredhu, pàgiu, picinnu, pipiu / giòvanu, minore, piciocu, pilocu | ctr. béciu, mannu Frases sos pisedhos si daent a su zogu ca no tenent sos pidinos de sos mannos ◊ sos pisedhos minores… a s'asilo! ◊ a pisedhu fit unu rundhellu, ma a mannu at fatu una cambiada!…◊ pisedhos e pudhas imbrutant su logu 2. no fit betzu meda: fit ancora pisedhu candho est mortu ◊ che tenet prus de setanta annos ma cumparit pisedha meda 3. pisedhos mios, no bos faghet meraviza, custa cosa?! ◊ pisedhos mios, a ndhe cherides bídere de funtzione, a si che colare a sa resone chentza ndhe àere!… Sambenados e Provèrbios smb: Piseddu Ètimu ltn. pisinnus (cun àteru sufissu) Tradutziones Frantzesu enfant, jeune garçon Ingresu kid, child Ispagnolu niño, chico Italianu bambino, ragazzino Tedescu Kind, kleiner Junge.

púpu , nm Definitzione pipiedhu de naschidórgiu, ma fintzes de calecunu annu / min. pupitu Sinònimos e contràrios creadura, criatone, fizaredhu, pipiu Frases passendhe tremulades s'ervutza e sa foza che carignu innotzente de pupu risulanu ◊ ant àpidu su pupu apenas nadu ◊ anninnia, pupu bellu, chi ses bellu chei s'oro! Ètimu ltn. pupus Tradutziones Frantzesu petit enfant Ingresu baby, child Ispagnolu criatura, niño Italianu bimbo Tedescu Kind.

«« Torra a chircare