còmmo, còmmu , avb: como Definitzione su momentu o s'ora chi unu est foedhandho o chi benit luego apustis; su tempus chi seus bivindho noso; su foedhu podet inditare fintzes duda e timoria Sinònimos e contràrios immoe | ctr. tandho, posca Maneras de nàrrere csn: como… como… = dae unu mamentu a s'àteru, apunta apunta a…; como deghe annos = deghe annos a como, dexi annus fait, immoi de… (númeru) annus; como siat chi… = stau ca…, e ite si…; dae como a un'annu = de innòi a un'annu; como chi est como = galu oje; comogomo = como ’eretu, un'iscutighedha innanti o, segundhu de ite si chistionat, chi oramai su tempus che est coladu e no faghet prus a fàghere sa cosa; a como est a… = est giai de diora chi…; èssere de como = èssiri acontéssiu in custa dí, in custu própiu tempus Frases como pro tandho no paret abberu ◊ como so istracu e mi paso ◊ como benit su bellu, mih: aiseta! ◊ mi rispondhes semper "Como!" ma no andhas mai! ◊ commo mi crompent e commo no mi crompent! ◊ cussa no la fato ne como e ne posca! 2. sos de como no ndhe cherent intèndhere a triballare sa terra ◊ sos ómines de como pro unu nudha lassant sa domo! ◊ nachi como no est che a unu tempus, sa zente 3. l'apo batijadu como deghe o úndhighi annos ◊ solu como chimbighentos annos sa Eclésia romana istabbilesit de nàrrere in s'Oferta chimbe orassiones ◊ como est dae meda chi ant comintzadu ◊ no fis goie, no, como sete annos 4. odheu, como siat, puru, chi apet tentu dannu!…◊ cosa de crere, como, chi una criadura faghet totu cussu disacatu!…◊ como siat, puru, chi ponzas un'ómine mannu a fàghere cumandhedhos!…◊ como bi cheriat cust'àteru irbarionadu, de peleare, in domo mia!… 5. che est essidu comogomo, azummai aizis fatu a paris in sa zanna! ◊ - si ponides mente a mie bos torrades a cojare! - ello nono, comogomo, a otanta annos!… 6. como chi est como, candho bi pesso, mi faghet a ríere! ◊ como chi est como si l'ammentat totugantu su chi aiat intesu 7. si no ch'est bénnidu a como no benit prus ◊ a como sunt a che agabbare sa faina!…◊ a como est a si ne acatare!…◊ aite bi andhas chi tantu a como ant fatu totu? ◊ proite ses istadu a como a fàghere sa cosa?! 8. fit de como chi s'annu passadu semus andhados a Tàtari ◊ est de como chi fit mortu su biadu de babbu 9. e como candho torras a bènnere? Terminologia iscientìfica tpc Ètimu ltn. eccu(m) + modo Tradutziones Frantzesu maintenant Ingresu now Ispagnolu ahora Italianu adèsso, óra Tedescu jetzt.

immòe, immòi , avb: immou, immú, immui, mòi Definitzione in custu mamentu, su mamentu chi unu est foedhandho, o fintzes su chi benit luego apustis o chi ch'est apenas passau; is tempos nostos Sinònimos e contràrios commo, mou 1 Maneras de nàrrere csn: de i. innantis = dae como in pustis; immoi immoi, immoemmoe = comogomo; i. de… (númeru) annus = tantos annos como, como… (númeru) annos Frases immoe de is paesanos suos no ndhe narat cosas malas ◊ immoi ita ti parit: bèni andat? ◊ immoi seu andendi a logu: abetamí gei torru luegus! ◊ po immoi andaisindi! ◊ immoi bastat cun su burdellu! ◊ fintzas a immoi gi est andau totu bèni ◊ seu torrau immo'immoi 2. mi dispraxit chi su chi est sutzédiu in Bidhanoa immoi de dus annus no siat sutzédiu in Roma 3. e candu torras a benni, immú, fillu miu? Ètimu ltn. in + modo Tradutziones Frantzesu maintenant Ingresu now Ispagnolu ahora Italianu adèsso, óra Tedescu jetzt.

òra , nf Definitzione tempus, ma cunsiderau chentza una misura precisa, nau prus che àteru in su sensu de pagu si no est precisau cun prep. (es. de); tempus de sessanta minutos, una de is vinti bàtoro partes de sa die, ma fintzes unu mamentu precisu inditau cun su númeru de is oras passadas (faendho custu si depet méngius precisare si de mengianu – is primas fintzes de note – o de merie, sero)/ min. oredha, origedha, orighedha, orixedha (fintzes in su sensu de meda, de disora); ora legale = s'ora chi marcant is arrellògios no po sa posidura de su Sole ma cambiada ainnantis apostadamente po arrisparmiare lughe elétrica a mericedhu Sinònimos e contràrios àchiu, mamentu, tempus / oràriu Maneras de nàrrere csn: o. bona, o. mala = iscuta de tempus bonu (fintzas de bona sorte), de tempus malu (fintzas chi podet capitare dannu); a bon'ora = chitzi; de ora (diora) = de meda; prima de s'ora, chena s'ora = innantis de un'oràriu istabbiliu, fissau; assora (a s'ora) = tandho, issara; s'ora chi…, in s'ora, in s'ora chi… = sughestantu, in su matessi mamentu chi…, cantu isto (istas, istat, istamus a, e gai)…; po is oras…= pro como, po immoi; donzi pag'ora = otora; a fine de ora = apustis de tanti; collire, acabidare s'ora = fàghere a médiu de no abbarrare chentza triballare, de no istare aisetendhe perdindhe tempus; àere ora = tènniri tempus; no àere ora = no tènniri tempus po pòdiri fai cosa, fintzas no tènniri un'oràriu fissau po fai ccn. cosa; b'at, no b'at ora = ancora no est ora, est ora, tocat de ispetare, no faghet a ispetare; bènnere o fàghere a ora = lòmpiri in tempus po fai ccn. cosa, pigai unu mezu; fàghere a ora a ora = lòmpiri apenas in tempus, giustu giustu (a fai ccn. cosa, a un'atóbiu, a pigai unu mezu, po intrai a ccn. logu aundi arricint a oràriu): pònnere una cosa a ora a ora = giustu giustu in su momentu chi serbit o est necessàriu; tucare, andhare a ora a ora, istare a ora a ora, abarrai a s'ora a s'ora = andai, abarrai a s'úrtimu momentu; pitzigarebbila s'ora, a unu = passai su tempus, fai trigadiu sentza de si ndi acatai; a ora sua = a s'ora giusta, candu andat mellus, candu tocat; a ora feriada, irveriada = a disora, a tardu; ora zusta = pertzisa, chi torrat própiu paris cun su tempus (marcadu a rellozu: itl. ora esatta), s'ora prus addata po fai ccn. cosa; un'ora de lellozu = tempus un'ora pertzisa, iscumbatada abbaidendhe su rellozu; s'ora posta = s'ora detzisa, cuncordada pro carchi cosa; èssere a oras = a iscutas, a bortas, candho eja e candho nono; orabrora (ora pr'ora) = in proportzione a su tempus; (fàghere calecuna cosa: vrb) ora cun ora = chentza sessare, oragantora, arreu, continu; ora po ora = in su mamentu, pro tandho; pagu in s'ora = tandho tandho, pagu tempus innantis; mascare s'ora = seberare s'ora irballada, prus pagu addata, candho si podet dare ifadu, candho no andhat bene, a disora (segundhu comente, fintzas su contràriu); a ora de…, a oras de…, a ora de sas… pro sas… = faci a is…, faci a oras de…; in cuss'ora! = zenia de nada pro ifadu, dispiaghere, meraviza (nada apustis de àere intesu cosa chi dispiaghet = si fit abberu!…, ma càstia!…), o fintzas a frastimu (in comintzu de fràsia) o in dimandha de meraviza, o fintzas a zisa de zuramentu; benapassora!… (bene apat s'ora) = genia de murrúngiu po èssiri trigau, gei fiat ora de!…, itl. finalmente! Frases no tenzo ora e no bi andho ◊ donadhi ora: e ita est sa pressi?! ◊ candu benis a fai totu su chi c’est de fai in domu… no ti bastat s’ora de sa dí! ◊ cussu tribàgliat, no perdet ora ciarrendhe ◊ como est ora mala, iseta: candho sessat de pròere bae! ◊ ite bi faghes cue totu s'ora? ◊ si est mortu cheret nàrrere chi fit lómpida s'ora 2. so abbarradu oras e oras ispetèndhedi!◊ in duas oras che semus inie, si caminamus ◊ bi ses un'ora chirchendhe maridu!…◊ depit andai un'ora innantis ◊ it'ora fait? it'ora ch'est? ◊ ch'est sa una, che sunt sas chimbe passadas ◊ bae a su cumandhu, t'apo nadu tres oras! ◊ a sas deghe de note no est ora de andhare a logu! ◊ a mie aiat chérfidu a babbu: bae chi a cussas oras de note no bi fit arreadu in ziru!◊ mi at circau a is noi oras de mengianu 3. so essidu dae iscola pagu s'ora ◊ su sole che est colcadu dae ora ◊ seus arribbaus pagu in s'ora ◊ a fine de ora za bi l'ant fata, ma no bi podiant resèssere 4. s'ora ch'isto apitu tou mi la fato a sa sola sa cosa! ◊ in s'ora chi fui in domu si ne funis annaos ◊ si in s'ora ias pigau su molinetu e ias móliu su cafei ias fatu mellus! ◊ in s'ora chi torrat sa luge, allue sa candhela! ◊ mellus chi istudieis, s'ora chi fastigiais! ◊ depit andai un'ora innantis: no podit andai a s'ora a s'ora! ◊ ca nachi est in màchina tucat a ora a ora ◊ po is oras is serbidoras bandant bèni, però seu pentzendu de no dhas fai benni prus ◊ apo pérdidu su postale e a s'àteru b'at nessi mes'ora 5. a oras dhu timu, a pobidhu miu! 6. si la mascat s'ora, a bènnere a domo candho semus corchendhe a letu!…◊ sunt andhados addaghi non bi fit su mere: già si l'ant mascada s'ora pro che furare su bestiàmine! (G.Ruju) 7. est acostendu s'ora chi dognunu si mirit aintru de sèi e iscípiat it'ora fait (A.Cannas)◊ ses un'orixedha tau chi est tau!…◊ orighedha dhue seo pichiandhe!…◊ nontesta seu abarrau un'ora manna iscidu ◊ orighedha de torrare, custa!…◊ fit a ora de mesanote pro sa una ◊ est bénnidu a ora de sas duas ◊ no ti che andhes prima de s'ora! 8. - Chíriga at segadu tres piatos… - In cuss'ora! (G.Ruju)◊ in cuss'ora chi no ti movas dai cue! ◊ in cuss'ora chi no l'apas bidu?! ◊ in cuss'ora santa si su chi ti naro no est veridade! ◊◊ benapassora chi ses torrau! ◊ benapassora chi si ndh'est andhau! Sambenados e Provèrbios prb: s'ómini… est a oras, sa terra a prammus Terminologia iscientìfica tpc Ètimu ltn. hora Tradutziones Frantzesu temps, heure Ingresu time, hour Ispagnolu tiempo, hora Italianu tèmpo, óra Tedescu Zeit, Stunde, Uhr.

«« Torra a chircare