addedíe , avb: addeie Definitzione a lughe de die, totu is oras de candho faet die a candho iscurigat Sinònimos e contràrios | ctr. addenote Frases addenote e addedie che ómine dogau isto pessandhe ◊ si ammentabat totu su chi li fit capitau addedie ◊ su bandhuleri drommit addeie e zirat addenote Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu de jour Ingresu by day Ispagnolu de día Italianu di giórno Tedescu tagsüber.

dedí, dedía , nm, avb: dedie, didie Definitzione de die, su dedie, su die: de sa die, sa parte chi est lughe / avb.: a dedie; a lugh'e dedie = a dedie Frases su dedie drommit e su denote istat zirendhe ◊ su chi si naru in s'iscuriu naraidhu a dedia! ◊ su sole est a dedie 2. sa títula a didie zirat in s'àghera e in sos ribos ◊ male a didie e pejus a denote semus continu in irgherramatzina ◊ cussu si fait a su dedí Tradutziones Frantzesu pendant la journée Ingresu by day Ispagnolu de día Italianu di giórno Tedescu bei Tag.

dí, día , nf, nm: die, diri Definitzione su tempus de binti bàtoro oras, cantu istat sa Terra faendho una chindhulada intrea (giru); totu is oras de lughe de s'abbreschidórgiu a s'iscurigadórgiu (in srd. est foedhu de genia fémina, ma no est raru a dhu intèndhere a mascu)/ min. dixedha, diighedha, nadu in suspu pro die mala, metzana / is partes de sa die: parte de mengianu (de candho abbreschet a mesudie), obrescidroxu, mengianedhu chitzi, mengianu, mesudí; parte de sero: meigamma, merí/bortaedie, mericedhu, mericedhedhu o murriadroxu; su denote: primu noti, mesunoti, noti grussa, impudhiles); pl. dies, diis; una diri, duas diis; sa Die de sa Sardigna = su 28 de abrile (ammentu de sa die chi is Sardos in Castedhu su 1794 ant pinnigau is dominadores piemontesos po che dhos bogare) Sinònimos e contràrios diada / dedie | ctr. note Maneras de nàrrere csn: sa die = su tempus chi est faghindhe, chi at a fàghere oe (o fintzas un'àtera css. e podet bàlere fintzas in su sensu de "cussa die"); fàghere die = obrèsciri; a sa fata de sa die = obrescendi, faghindhe die; colare, barigare sa die = passai su tempus de sa dí; passa/passade die bona! = itl. buona giornata!; die mala, die bona, die de abba, de bentu = dí de tempus malu, légiu; colare die bona, mala = istendhe o sentíndhesi bene, male, de saludu o fintzas de àteru; die frisca = dí (de istadi) chi no est fendi basca; die de calura, de fritu, de bentu, de abba = dí chi fait basca, frius, bentu, àcua, proendho; die mústia = die annuada; die assuta = chi no est proindhe, chi no proet; die de bonu = de istonzu bonu, chentza male, chentza dispiagheres o tropu suferéntzia; sa die diata = sa dí signalada; dí de festa o nodia, dí de fatu, de faina o de fatoriu, faturibu, dí de discansu, feriada o de pasu; bonas dias! = passade die bona!; intro ’e die = intr'e su mengianu e su merí; èssere die manna, arta = fatu die dae ora meda; a punta ’e die = itl. in pièno giórno; a lugh'e die = a dedie, a luxi; a sas tres, a sas deghe, a sas baranta dies = tres, dexi, coranta diis apustis; s'àtera die de…= sa dí apustis de…; die cun die = dónnia dí, una dí e s'àtera puru; a dies, a diis = una die emmo, s'àtera nono, a bortas ei a bortas nono; èssere a dies (nadu de comente s'istat de saludu) = intendirisí una dí bèni, s'àtera mali; a die in mesu (a dimmesu) = una die emmo e una nono, a dies vicànicas; pònnere die bona = (nau de su tempus) impromítiri ca fait dí bella; mancai sa mellus dí de s'annu a ccn. = pecare a conca, èssere unu pagu macu, istoladu, fertu; sa die no mai = sa dí de martis mai, mai; dí rasigada, límpia = die de sole, de aera neta; picare sa die pro su note = drommire intro de die e suguzare su note (mescamente a divertire); die manna cun die, die die, a die intrea = a totu dí; oe est die, custa no est die = est/no est sa dí adata, bona po fai calincuna cosa Frases istaiat a dies pijadas in montes ◊ e chini de bosatrus, po cantu siat atrupelliau, podit aciungi una dia in prus a sa vida sua? (Ev)◊ in custas diis mi at bófiu libberai de un'istadu chi mi fiat bregúngia ◊ a sos tres dies est arrividu isse ◊ disígiu sa diri chi si eus a cojai ◊ su martis de coa est sa dia de sas crocorigas ◊ sa die m'intendhio male e no so essidu a logu ◊ custas dias apu agatau duas foedhos ci no connosces 2. inoghe mi faghet die cantendhe a pramm'adorada ◊ si ndhe pesat a sa fata de sa die ◊ est unu die giaru ◊ sa die est cumintzendhe a dare borta ◊ istat male meda chi no che at a colare sa die ◊ in istiu sas dies sunt mannas, in zerru minores ◊ coladu làmpadas, sas dies sunt miminendhe ◊ passat sa diri domandendi, sa noti sentza fogu e ni domu ◊ – A it'ora ti ndhe ses pesadu? – Za fit fatu die! 3. irvertúdalu, chi est die manna! ◊ die manna chin die istaiat tessindhe ◊ s'aera est neta: paret ca oe ponet die bella ◊ su sole a die manna est sempre giaru ◊ essi a fora a bídere ite paret sa die! ◊ si sa die est assuta, cras andhamus a s'olia ◊ oe est die, si andhamus a s'olia! ◊ balla ca oe no est die pro binnennare, proindhe goi!◊ si pesas chito meda, za ti drommis carchi ora intro de die! 4. portat sa faci che diri mala intruinada Sambenados e Provèrbios prb: bi at prus dies chi no canónigos ◊ sa die bona si chircat in campu Terminologia iscientìfica tpc Ètimu ltn. dies Tradutziones Frantzesu jour Ingresu day Ispagnolu día (f) Italianu giórno, giornata Tedescu Tag.

incràs , avb: uncràs Definitzione sa die apustis de una die calesiògiat, difatu Sinònimos e contràrios cras Frases sa die nono, ma s'incràs fint andhados ◊ Micheledhu est arrenésciu a biri su mari isceti s’incràs ◊ s'incràs dh'at fuedhada ◊ s'incràs est andhadu pro faedhare cun s'inzenieri Terminologia iscientìfica tpc Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu le lendemain Ingresu the day after Ispagnolu el día siguiente Italianu indomani Tedescu Morgen.

oindí, oindía , avb Definitzione a dies de oe, a tempus de como Sinònimos e contràrios como, oe Frases sa bisura chi si podeus fai oindí de sa Sardigna est cussa de una terra cun d-un'ànima antiga Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu de nos jours Ingresu nowadays Ispagnolu hoy en día Italianu oggigiórno Tedescu heutzutage

paschinúnti , nf Definitzione pasca de Is tres Gurrèis Ètimu ltn.e Pascha nuntii Tradutziones Frantzesu epiphanie Ingresu epiphany Ispagnolu epifanía, día de Reyes Italianu epifanìa Tedescu Epiphanias, Dreikönigsfest.

«« Torra a chircare