connòscere , vrb: aconnòschere, connòschere, connoschi, connosci, connòsciri, connòssere, connossi Definitzione bíere o imparare is primas bortas a ischire chie o ite est unu, una cosa, unu logu; cumprèndhere chi unu, una cosa, unu logu est su matessi bistu o imparau àtera borta innanti, atuare a su chi si ischiat; su si acatare o sapire de calecuna cosa, èssere in sensos, atuindho; tènnere, eredare cosa, interessu o àteru, de is mannos, de is antepassaos; provare, bíere un'àtera cosa / pps. connotu (fintzes connóschidu, connósciu [con-nó-sci-u]) Sinònimos e contràrios abbigiare, imparai, ischire, serare / eredare Maneras de nàrrere csn: fàghere connòschere = dare a ischire, nàrrere a sos àteros puru; connòschere a unu a cara = isciri o cumprèndiri su chi unu pentzat o comenti istait de comenti fait sa faci; a dhu connòsciri mannu e bonu! = zenia de bonas uras pro una criadura; a dhu connòsciri in su celu! = saludu e cunfortu chi si daet a sos parentes de su mortu (arrespusta: – Aici siat!) Frases babbu e mamma si fint connotos in s'isposonzu de Fulanu ◊ apu connotu a su Messia: beni a dhu biri tui puru! ◊ in tempus de unu mese su mastru nou nche at connotu totu sa bidha ◊ bos connosco dae candho fimus paris in tale logu ◊ de is cumpàngius, cun chini abbitas, connòsciu chini ses tui ◊ fut sa primu bia ci is piciochedhos beniant a connosce eite fut custa cosa ◊ nara ite ti apo fatu, ite mi as connotu, chi mi càrdias male! 2. su dotori no dh'at connota e fut curendidha po àtera maladia ◊ chi no mi naras su nòmini no ti connòsciu ◊ ti ant cundennadu innotzente e como ti ant connotu s'innosséntzia ◊ Bodale che mancaiat dae minore e no lu fia connoschindhe ◊ mancu connotu l'apo, de comente fit bestidu! ◊ sa sorte fit s'issoro e l'ant connota e cullia ◊ los ant pistaos a ghetu de no los connòschere sos parentes ◊ apo bidu a unu ma no l'apo connotu ◊ no ses seguru de su chi ses nendhe: ti so connoschindhe a sa cara! ◊ dh'apu connotu a sa boxi ca fiat fradi tuu ◊ cussu est tiu Zuanne, lu connosco a s'andhata! 3. su caboni de murdegu no connoscis su mascu de sa fémina ◊ no si connoschet su bonu dae su malu ◊ za si nonnoschet inue est illatadu e ue nono, si abbàidas ◊ si l'ant fatu, un'irballu gai, est ca no bi ant connotu 4. mi so connotu chi fit apunta a mi torrare cudhu dolore e leo sa meighina ◊ za mi so connotu inue fia, ca bi fia coladu àteras bortas ◊ si est connotu isse puru chi fit a punta a mòrrere ◊ connòschedi, connosche, chie ses, e vive piús moderada! ◊ su malàidu istat male meda, no connoschet, mancu 5. dae chie l'as connotu a frundhire sa cosa bona?!…◊ sa ammandronia za no l'as connotu dae babbu tou, ca triballaiat fintzas in dies de festa! 6. a fizos tuos lis as dadu totu, su chi as comporadu e as connotu! (Masala)◊ sa domo chi istamus l'amus connota dae mamma ◊ dae su babbu at connóschidu meda, dae sa mama nudha ca fit pòvera 7. baidindi, si no bolis connosci su fusti! ◊ oe mi connosches, si no faghes su chi ti apo nadu! ◊ ringràtzia ca che fiat mamma tua, sinono oe aias connotu a babbu tuu! Sambenados e Provèrbios prb: a su risu si connoschet s'ómine Ètimu ltn. cognoscere Tradutziones Frantzesu connaître, reconnaître Ingresu to know, to recognize Ispagnolu conocer, reconocer Italianu conóscere, riconóscere Tedescu kennen, erkennen.

ischíre, ischíri , vrb: iscíara, iscie, iscire 1, isciri, issí, issire 1, sciri Definitzione àere idea precisa de calecuna cosa, su connòschere sa cosa po comente est, arresurtau de su imparare, de su bíere o intèndhere, de su cumprèndhere, de su istudiare / ger. iscendo, ischindhe, ischindho, ischendhe; pps. ischidu, ischípidu Sinònimos e contràrios connòscere, dischire Maneras de nàrrere csn: dare a i. una cosa = nàrrere, mandai s'isceda; bènnere a i. = arrennèsciri a isciri, ischire pro cumbinassione; i. a intèndhere = isciri pro dh'èssiri inténdiu; i. a (+ inf. vrb.) = èssiri bellu a…; i. una cosa chei s'abba = ischire una cosa bene meda; i. su logu, a unu logu = connòschere su logu, ischire inue est cussu logu, inue si colat pro bi lòmpere; i. unu logu = ischire inue…; i. sa lessione, una cantone, i. una limba = connòschere bene a puntu de la nàrrere, de la faedhare; ischiresila = pessare una cosa zusta innantis de cumbinare, inzertare sa cosa coment'e ischíndhela innantis; su de no ischire = s'ignoràntzia; ischire una cosa, una nova, dae calicunu = po dh'àere inténdhia a calecunu Frases cussos no iscint it'est piedade: sos novellos cainos iscint solu a uchídere zente ◊ cussu est su brebu de is ci issiant s'arte de bivire (B.Liori)◊ ndhe isco una, de fémina, ma bella, mih: ti at a piàghere ebbia! ◊ eite si ti l’ischint: a caserma ti acusant! ◊ pro bi l'àere ischidu chi fit gai totu físsios… za no ti aia lassadu cojare cun isse! ◊ tue dh'issis: passo sa die tra bàtoro muros, tra líbberos e paperis e giornales ◊ ti l'at ischidu totu sa bidha! 2. l'apo ischidu a intèndhere chi fist isperiguladu fatu! (G.Ruju)◊ mancari fachendhe a pastore, ischiat a lèzere e a iscríere e fit de fàcheres e de allegas a sa mannina ◊ gai iscat a manigare cantu ischit a fàghere faina! 3. a l'ischis a sa pinneta issoro? ◊ a Monte Unturzu no l'isco, no bi so andhadu mai ◊ eo puru l'isco su caminu! ◊ isco unu logu chi bi ponet antunna meda ◊ chi sa domu mia no iscínt, dhus pregu de domandai! (Sitzia) 4. si ch'est andhadu a iscola chentza ischire sa lessione ◊ bae, rispondhe tue ca ischis su frantzesu! ◊ de cantzonis no ndh'ischiu mancu una 5. importat pagu a ti dare a ischire inue totugantu so istadu ◊ a s'amigu tou li cheret dadu a ischire chi ses cojendhe ◊ bos lu fato a ischire comente est 6. tue ti l'as ischida, maridu nanu chirchendhe! (P.Mossa) 7. su de no ischire za est cosa bona!… Sambenados e Provèrbios prb: a chini no iscít est parenti o cumpàngiu de chini no bit Ètimu ltn. scire Tradutziones Frantzesu savoir Ingresu to know Ispagnolu saber Italianu sapére Tedescu wissen, kennen.

«« Torra a chircare