acometàre , vrb: acumetare Definitzione afracare o atacare a unu, a calecuna cosa, de mala manera coment'e gherrandho po si ndhe fàere mere, pigare cun coràgiu fintzes una dificurtade Sinònimos e contràrios aggreghestare, assaltizare, assitiai, atacai, segudare / asutai Frases pro amore tuo apo secadu sas predas e acumetadu s'àrvore de sa morte 2. cussu est unu pitzinnu tropu bonu pro acometare sa bida militare, no est che a tie amantiosu de sas armas! (L.Pusceddu) Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu attaquer, assaillir Ingresu to assail Ispagnolu acometer Italianu assediare, assaltare Tedescu belagern, angreifen.

aggripiài, aggripiàre , vrb Definitzione aferrare cun is ungas comente faent unos cantu pigiones, furare, leare sa cosa angena cun sa fortza; su si mantènnere o aferrare a calecuna cosa Sinònimos e contràrios abbrancai, acafai, afarcai, afarrancae, aggarrai, isculpire / aferrai, aggantzare 2. disisperau, iat circau de s'aggripiai a cancuna cosa, a un'iscusa, a una pregunta chi no connosciat e istentàt a dhu sorighí Ètimu ctl. agripar Tradutziones Frantzesu agripper, attaquer Ingresu to assail, to grab Ispagnolu agarrar Italianu ghermire, aggredire Tedescu mit den Krallen fassen, überfallen.

alliàre , vrb Definitzione abbarrare o istare aifatu de unu po ndhe dhi pigare sa cosa, o fintzes po fàere male, istrobbare / a. unu dolore = sucai unu mali, torrare a mòvere e sentire unu dolore abbrandhau Sinònimos e contràrios alligare, infestare Maneras de nàrrere csn: si li sunt alliados sos canes, sos puzones, s'espe, sa zustíssia, sos furones, su sonnu, su fàmine, sa mandronia Frases mi fato interrogare e su professore si mi alliat che pudhu padovanu! ◊ boghendhe mele mi est alliada s'abe e mi at puntu ◊ mi est alliada sa zente comente at bidu chi zughia cosa bona ◊ cudhu si m'est alliadu e postu mi at cantone ◊ sa cosa frita mi alliat su dolore de dentes ◊ mi est alliadu su refriu ◊ sa zente si li alliat abboghinèndheli s'impróveru Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu assaillir, attaquer Ingresu to assail Ispagnolu acosar, molestar Italianu assalire, molestare Tedescu überfallen, belästigen.

assacheàre , vrb: assachiare Definitzione lòmpere o betare sa manu a calecuna cosa, furandho, o a ccn. po dhi leare a furadura su chi portat o tenet Sinònimos e contràrios assachitzare, sdorrobbai Frases ammustrat nuraghes derrutos e tumbas assacheadas ◊ ant assachiadu su barracoco e no bi ndhe ant lassadu unu! ◊ l'ant assachiadu e furadu su bestiàmine ◊ sa sorte mi at assachiadu e lassadu a isténiu ◊ e nachi ti ant assachiadu sa domo?! Ètimu spn. saquear Tradutziones Frantzesu assaillir Ingresu to assail Ispagnolu asaltar Italianu assalire Tedescu überfallen.

assaltizàre , vrb: assartillai, assartizare, sartillai Definitzione giare a pitzu, lòmpere a unu po ndhe dhi furare sa cosa cun sa fortza Sinònimos e contràrios acometare, assachitzare, assaltiare, atacai, incipire, salteare Frases una surra de canàllia at assartillau cussu sant'ómini e dh'at lassau mesu mortu ◊ margiani is prus notis malas bandat a assartillai Ètimu ctl. assaltejar Tradutziones Frantzesu attaquer, assaillir Ingresu to assail Ispagnolu asaltar Italianu assaltare Tedescu angreifen.

atacài , vrb: atacare, atzacare Definitzione pònnere duas cosas impare a manera de pàrrere totuna, de andhare o abbarrare impare s'una cun s'àtera (e fintzes abbarrare, istare che apicigau, nau de ccn.); giare a pitzu, betare manu a ccn. o a una cosa; cumenciare o pigare a fàere una faina Sinònimos e contràrios acollegai, afisciai, afraighinare, apicigai, apodhai, arbiare / acometare, assaltizare, atracae, colpire / apilicare / comentzari, temperare | ctr. ispitzigare / sessare Maneras de nàrrere csn: atacai certus, pletu = atacare a brigare, andhare in lite; atacàresi (nadu de ccn.) = imbucai a chistionai sentza de si ndi pòdiri iscabbulli Frases cussa colla atacat fintzas bidru ◊ si atacat bene no ispítzigat prus ◊ sa edra si ch'est atacada a su muru ◊ su fillu si fut atacau in domu fintzas e chi no fut arribbau su para (F.Marcialis)◊ como mi ataco innoje: cummente passat mi nce tzaco apitzu e mi dha papo! 2. sos atacaos abbarrant chimbe e ses dies chin su tússiu ◊ a cussa fémina dh'enta atacara e furara ndi dh'enta s'oraria ◊ custas dies so atacadu a bula 3. e atacat a pròere, a frocare, a brigare, a cantare!… no sessaiat prus ◊ apustis de sa cursa de sos molentes atzacaiaus sos ballos ◊ atachiant a cúmeros, cussos molentes!…◊ candho si atacat a chistionare cussu no faghet prus a si l'ispitzigare! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu accrocher, coller, commencer, attaquer Ingresu to assail Ispagnolu pegar, atacar Italianu attaccare, investire Tedescu befestigen, überschütten.

carrabbugliài, carrabbulliài , vrb: acarrabbullai Definitzione lòmpere de mala manera a unu, a una cosa, cracare, iscúdere, gherrare Sinònimos e contràrios barriare, carrabbusai, crazugai Frases candu su noti abarramu a s'orbetu mi carrabbugliàt su sintzu ◊ gei ses afrodhocu: ita ti ant, carrabbulliau is gatus? ◊ un'ómini at carrabbulliau una picioca, aprofitendisindi Tradutziones Frantzesu attaquer Ingresu to assail Ispagnolu asaltar Italianu assalire Tedescu angreifen.

còmprere , vrb: ciòmpere*, cròmpere, lòmpere Definitzione nau de cosas chi si movent (e fintzes de tempus), arribbare a ue tocat, a su logu chi si depet andhare; nau de cosas chi creschent, agabbare s’isvilupu, arribbare a puntu de èssere bonas a papare, a còere, de pòdere serbire; giare a pitzu a unu o a calecuna cosa a iscúdere, a furare, a papare e àteru Sinònimos e contràrios assuprire / abbasolare, abberare, achiare, ammadurae, crompire, ingranire / acometare, assacheare, assachitzare, atacai Frases apustis de tantas dies crompet a Castedhu ◊ su mere crompiat a s’ispessada a compudare su messonzu ◊ so andhadu a l'abbisitare, ma paris chi so crómpidu a inie apo agatau sas portas serradas 3. est ca ses tue, ma si mi lu aiat nau un'anzenu li fia crómpiu a lu bocare fora! ◊ lestros e prestos li suprint e li crompent a corfos de ramu! ◊ no lis crompas a pitzu e no lis punciurres gherra! Tradutziones Frantzesu arriver, mûrir, attaquer Ingresu to arrive, to ripe, to assail Ispagnolu llegar, madurar, asaltar Italianu arrivare, maturare, assalire Tedescu ankommen, reifen, angreifen.

giòmpere , vrb: ciòmpere*, lòmpere, zòmpere Definitzione arribbare a unu certu puntu, a su puntu giustu, nau siat po tretu e siat po frutos, po tempus; betare farrancas a unu po dhu iscúdere, o a una cosa po ndhe dha pigare, po si dha papare Sinònimos e contràrios abberare, arribbai, assuprire, còchere Maneras de nàrrere csn: giòmpere sos annos = fai is annus; giòmpere a s'intentu = lòmpiri a s'iscopu, averai unu disígiu Frases si no giompo a sos primos onores no mi ndhe pigo annuzu! ◊ bidet su frutu ma no giompet mai a lu coglire ◊ pustis de tantu caminu giompeint a sa tanca ◊ su "Chi nono" de sa fémina li fit giómpidu che un'istuturrada ◊ gasi giompant a cras e chi si fichent! 2. agguanta fàmine finas a giòmpere sa figu! ◊ li mancat bator meses a giòmpere sos norant'annos ◊ giompeit sos istúdios e si fateit avocadu 3. miràdelu in sa rughe istrutu e feu, paret li siant giómpidas sas aes e no l'apant lassadu melmu intreu! (P.Casu)◊ mai li giompat bistrale a cuss'ílighe! ◊ muzere mia che ispiridada a tale vista s'est giómpida a pilos! Tradutziones Frantzesu arriver, mûrir, attaquer Ingresu to arrive, to ripen, to assail Ispagnolu llegar, madurar, asaltar Italianu arrivare, maturare, assalire Tedescu erreichen, ankommen, reifen, angreifen.

imbestíre 1, imbestíri , vrb: imbistiri Definitzione andhare e acropare a pitzu de un’àteru o de calecuna cosa cun fortza (fintzes apostadamente); fàere fortza a cara a denanti, andhare coment’e ispinghendho; cricare acotzos po otènnere praxeres; ammesturare; rfl., su si fichire in chistiones angenas, in cosas chi no interessant Sinònimos e contràrios assaltizare, carrabbusai, incarrazare, ruciare / ispígnere, punnare / sfustigonai / ammasturai Frases su cadhu rude ponet in apretu e imbestit cun foga de leone (S.Casu)◊ isalenat, imbestit, andhat, iscudritzat, frenédigat, incorrat ◊ una màchina dh'at imbistia e iscavuada a terra 2. imbestendhe caminu caminu, allos a fronte de unu rizolu esciadu: imbucant e si che los pijat su riu! 3. su frammentu s'iscàgliat in s'abba, s'imbestit a sa símbula e si lassat agedai ◊ tue no t'imbestas in custas cosas! Ètimu ctl., spn. envestir, embestir Tradutziones Frantzesu heurter, assaillir Ingresu to assail Ispagnolu atropellar, atacar Italianu investire, assalire Tedescu überschütten.

«« Torra a chircare