cruvennàre , vrb: culvenare,
cuverenare,
cuvrenare,
cuvrennare Definitzione
tènnere a contu a manera de no àere dannu, de no pigare fritu o àteru male, giare educatzione a is fígios; cricare de cuare a ccn. o ccn. cosa a manera chi no si biat, chi no s'ischípiat chie dh'at fata
Sinònimos e contràrios
cuberrare*,
resguardaisí
Frases
ispero chi laghinza e madrigadu suta a pastore bonu ti culvenes ◊ sos pitzinnos, si ti ndhe pesas tue, no ti podent istare cuvrennados: cantu isto in linna, istàdebbos colcados! (G.Marras)◊ fimus iscultzos e male cuverenados, ma no bidiamus s'ora de ciogare ◊ candho proet cun ite bos cuvrenades?
2.
in sa gruta culvenamos luego sos regalos ◊ est cuverenada in sinu de sa natura
3.
sos inimicos nostros fint prontos a lu costodire e a lu cruvennare pro s'issàssinu chi aviat fatu a nois ◊ s'irballu l'aiat fatu su mastru, ma pro cuvrenare a isse ant dadu sa curpa a nois
Tradutziones
Frantzesu
se préserver
Ingresu
to take care of oneself
Ispagnolu
cuidarse
Italianu
riguardarsi
Tedescu
sich schonen.
desogài , vrb: disaogae,
disaogai,
disaogare,
disaugare,
disogai Definitzione
gosare disaogu, istare a divertimentu
Sinònimos e contràrios
disocai,
diveltire,
ispassiare,
isvrasiare,
sdisogai,
spreviai,
sulassai
Frases
aggràssias chi in custa bella die est pótia andhare a si disaogare! ◊ pro la disaugare li at contau sa balentia chi li fit capitada ◊ si est cagliada, como, no cantat piús, no si podet piús disaogare ◊ is piciochedhos si furint disaogaos meda
Ètimu
spn.
desahogar
Tradutziones
Frantzesu
s'amuser
Ingresu
to enjoy oneself,
to take one's mind off
Ispagnolu
divertirse,
entretenerse
Italianu
divertirsi,
svagarsi
Tedescu
sich unterhalten.
discaràre , vrb rfl Definitzione
bogare sa cara, lassare bíere sa cara, fàere a bíere
Sinònimos e contràrios
ifatzolare,
iscarare
Ètimu
spn.
descararse
Tradutziones
Frantzesu
se démasquer
Ingresu
to take off one's mask,
to give oneself away
Ispagnolu
desenmascarar
Italianu
smascherarsi
Tedescu
sich demaskieren,
die Maske abnehmen.
imbalcàre , vrb: imbarcai,
imbarcare Definitzione
artzare e tzucare in barca, in nave, pònnere o carrigare in sa nave (o fintzes in aeroplanu): si narat fintzes in su sensu de mancare a ora o a tempus meda, coment’e chi unu siat tzucau in nave, a logu atesu; atrotigare a bisura de barca, nau de cosa lada (o chi iat a dèpere istare lada)
Sinònimos e contràrios
allachedhare,
alletiaisí
| ctr.
irbarcare
Frases
a it'ora azis imbarcadu? ◊ in su portu de Sant'Antiogu imbarcaiant su carbone de Carbónia
2.
za coito a torrare, no mi so mancu imbarchendhe, no! ◊ e a ue mi est dadu cussu: imbarcadu s'est, chi mancat da'ora?!
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
embarquer
Ingresu
to take aboard
Ispagnolu
embarcar
Italianu
imbarcare
Tedescu
einschiffen.
imbaucàre , vrb Definitzione
pigare a ingannu, a trampa; fintzes meravigliare, ispantare
Sinònimos e contràrios
abbovai,
arrebbusai,
coglionai,
colovrinare,
corogliare,
imbusterai,
imbuvonare,
improsae,
ingannai,
ingregai,
istusciare,
mariotare,
piocai,
scafai,
trampai
Frases
est in debbadas chi bi ponzas contivizu: tantu no mi lasso imbaucare! ◊ unu padronu ricu cun fiaca at imbaucadu su giualzu ◊ s'istintu connoschet bene s'arte de imbaucare s'ómine
Ètimu
spn.
embaucar
Tradutziones
Frantzesu
embobiner
Ingresu
to take in
Ispagnolu
engañar
Italianu
infinocchiare
Tedescu
betrügen.
impobidhài , vrb: impobidhare Definitzione
fàere a mere de calecuna cosa, de unu logu angenu
Sinònimos e contràrios
acabarrare,
apobidhai,
apoderai 1,
arrecrèiri,
collire,
impobidhiri,
impoderare
| ctr.
ispobidhare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
s'emparer
Ingresu
to take possession
Ispagnolu
apoderarse,
adueñarse
Italianu
impossessarsi
Tedescu
sich bemächtigen.
indeosàre , vrb: indiosai,
indiosare,
endiosare Definitzione
carculare a unu o a una coment'e diosu, diosa, ma nau mescamente in su sensu de dh'istimare forte, a distintu, de dhi pònnere amore mannu meda
Sinònimos e contràrios
abbaradhare,
abbelare,
ammorare,
imbelare,
inamorai,
ingeniai
Frases
ndhe sunt totu indeosados de ti tènnere in favore ◊ si ndh'est indeosada issa e lu pessichit chin ocradas e tzinnos ◊ ndhe so indiosau de cussa pitzoca! ◊ issa no pariat indiosada meda de issu
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
s'embéguiner
Ingresu
to take a liking
Ispagnolu
endiosar,
ensalzar
Italianu
invaghirsi
Tedescu
sich verlieben.
ingòllede, ingòllere, ingòlli , vrb: ingòlliri Definitzione
arregòllere (cosa) a istrégiu, gente a domo, arregòllere coment'e buscare calecunu dannu, una maladia, cropos, surra; fèrrere a unu iscudendho, tocandho o movendho àtera cosa comente podet capitare chentza dhu bòllere, rfl. fàere male (es. segada, pistadura) cun calecuna cosa chi si manígiat; pigare e portare; incasciare calecuna cosa in mesu de àteras / pps. ingóllidu, ingoltu, ingortu; 1ˆp. sing. ingòrgio; ingòlliri a unu a presoni = acorrai a presoni, impresonai
Sinònimos e contràrios
aciapai,
collire,
incolliare,
leare,
picare,
poltare
/
fèrrere
Frases
issu nd'ingollit un'arrogu de linna de terra ◊ ingollimia, assumancus su coru, in cussa carrotzedha! ◊ ingollassí unu fodhi de bértua de cartúcias, ca dhi ammostu is perdixis! ◊ de totu cussa cosa ndi at ingortu doxi cadinus prenus ◊ su frutu bollit ingortu prima de ndi arrúiri de sa mata ◊ tue bae: custa cosa dh'ingòrgio geo!
2.
est istétiu avértiu de t'ingolli a domu sua ◊ mamma fiat circhendumí po m'ingòlliri a domu ◊ mammai m’ingolliat po dhi fai cumpangia
3.
isperaus de no ingolli maladias ◊ e ite male as ingóllidu, puru?! ◊ ndi ap'ai ingortu de sobi, de istracias e de bentu!…◊ nd'ingollis una surra cantu de unu burricu! ◊ gei est isbucaciau, ma ge ingollit puru! ◊ lah ca ingollis su pipiu cun cussa nai de linna! ◊ mi seu ingortu cun su gortedhu ◊ corpu de balla dh'ingollat! ◊ ponimí in terra, ca m'ingollis!
4.
candu si crocat su chi aciapat ingollit, po si trogai is peis ◊ lah de ingolli cosa de papai, ca no iscieus a it'ora eus a torrai! ◊ ingolli s'iscartedhu, ca si nci torraus a bidha! ◊ at ingólliu a su babbu a codhu ◊ como no ingollent su santu a codhu ma in tratore
5.
ingolledi s'iscannu e acostidindhe a su fogu! ◊ is àbbilis iant ingortu impari cun is làntias unu bandoedhu de ollu ◊ ingolleimí a cumpàngiu cun bosàterus! ◊ Gesús iat ingortu cun issu tres discípulus ◊ de pani nd'ingollis o torras a chitzi?
Ètimu
itl.
incogliere
Tradutziones
Frantzesu
ramasser,
attraper,
blesser
Ingresu
to pick up,
to take,
to wound
Ispagnolu
recoger,
coger,
herir
Italianu
raccògliere,
prèndere,
ferire
Tedescu
fassen,
verletzen.
ingolumàre , vrb: ingulimare,
ingulumare Definitzione
pònnere ingúlumu, ingustu (fintzes a ingannu), abbituare a is vítzios, a is cosas bonas, a istare tropu bene, pigare su sabore, su gustu a ccn. cosa / i. su tempus = trampistare, ingannare su tempus
Sinònimos e contràrios
abbetuare,
abesare,
arranguai,
imbisciare,
imbitzicare,
ingurrinai,
ingustai
/
allicare,
allichionare
/
ingolosinare
Frases
sa zente ingolumada a sa dulcura imbentat sapa dae su lidone (D.Mele)◊ est ingulumadu a sa catza ◊ chie ingúlumat a sa festa de Santu Frantziscu de Lúgula torrat cada annu ◊ carchi furancredhu si fit ingulimatu a cussas raicras bellas e népitas ◊ cheret ingulimare sa cane a sirvone
2.
in sos muros sos sinnos de sos partios pariant ingolumendhe sa zente a los botare ◊ a ingulumare sos pitzochedhos a su ribu no fit petzi su disizu de impojare
3.
po ingulumare su tempus ca su caminu fut longu m’iat contau de su nuraghe orrutu (I.Patta)
Tradutziones
Frantzesu
prendre goût
Ingresu
to take a liking to sthg
Ispagnolu
engolosinarse,
regostarse,
coger el gusto
Italianu
prèndere gusto a qlcs.,
abituarsi a còse piacévoli
Tedescu
Geschmack daran finden.
irfurràre , vrb: isfurrare,
sforrai Definitzione
bogare de su forru; fintzes imbentare a cudha manera, bogare a pígiu
Sinònimos e contràrios
sciorrai
| ctr.
iforrare
Frases
sa mama irfurravat su pane e lillu davat, modhe e cajente
2.
sa pintura moderna, o Cimabue, oe t'isfurrat tzertos istrominzos oscuros che istranos indovinzos, legos che imbreagos rue rue!
3.
su gorropu impercat e irfurrat chin tràpulas, ispéntumas e nurras (L.Loi)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
retirer du four
Ingresu
to take out of the oven,
to churn out
Ispagnolu
deshornar
Italianu
sfornare
Tedescu
aus dem Backofen herausnehmen.
irgrustiàre , vrb Definitzione
istesiare de su grústiu (chedha) una parte de is pegos
Sinònimos e contràrios
iscamedhare,
iscedhai,
iscrobare,
istagiai,
istellare,
istropedhare,
strumai 1
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
faire sortir du troupeau
Ingresu
to take from the flock
Ispagnolu
descarriar,
retazar
Italianu
sbrancare
Tedescu
aus der Herde absondern.
irmeudhàe, irmeudhàre , vrb: irmidudhare,
irmiodhai,
smoedhari Definitzione
bogare o pèrdere su meudhu, pèrdere sa fortza
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
enlever la moelle,
épuiser
Ingresu
to weaken,
to take the marrow out
Ispagnolu
desmeollar,
debilitar
Italianu
smidollare
Tedescu
das Mark herausnehmen aus,
entkräften.
iscavacàre , vrb: iscovacare,
iscovecai,
iscovecare,
iscovocare,
scobercai Definitzione
pigare o tròchere su covecu, tròchere su chi serbit po carragiare, furriare ccn. cosa a s'àtera parte
Sinònimos e contràrios
furriai,
iscopercare,
iscucuzare,
isfianzare,
istavacare
| ctr.
cavacai
Frases
lu chircaiant a pedra iscovacada
Tradutziones
Frantzesu
découvrir,
ôter le couvercle
Ingresu
to take off the lid of
Ispagnolu
destapar
Italianu
scoperchiare
Tedescu
abdecken.
iscrutzài , vrb: isculsare,
iscultzare,
iscurtare 1,
iscurtzare,
scruciai Definitzione
bogare is botas, sa cartzamenta; furare is iscarpas a unu
Sinònimos e contràrios
isbotare
| ctr.
caltare
Frases
no t'iscurtzes ca ti faghet male, a pes nudos! ◊ su pipiu si cratzat e s'iscrutzat ◊ creíndhelu festajolu bene mudadu li ant intimadu de s'iscurtare, ma fit a prantas in terra ◊ a pitzinnu minore mi ant iscurtadu e trobeidu che anzone pro mi che furare su bestiàmine!
2.
si est drommidu e li ant pitzigadu sa brulla de l'iscurtzare ◊ in tempus de gherra segundhu ue fit no faghiat a si fidare cun iscarpas noas, ca l'iscurtzaiant!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
déchausser
Ingresu
to take shoes and socks off
Ispagnolu
descalzar
Italianu
scalzare
Tedescu
Schuhe und Strümpfe ausziehen.
iscucuài , vrb: iscucurai,
iscucurare,
iscucurrare,
scucurai Definitzione
trantzire su cúcuru de calecuna cosa, pigare e bogare su cucurru, su chi in s'istrégiu dhu'est in prus de is oros, betare sa cosa de un'istrégiu a imbuidadura; foedhandho de is boes, iscapiare de su carru; nau de is pódhighes (de is peis), isconcare, atumbare a forte sa conca a manera de che segare carre coment'e a iscovecadura; rfl. brinchidare a cúcuru ficadu, conca a bàsciu, e fintzes pèrdere is pilos de conca / lassare a ccn. che truncu iscucuradu = firmai chentza dhi fai narri su chi fut nendi
Sinònimos e contràrios
ilgavantare,
illichidare,
ismesujare,
issucurare,
sciusciai
/
igiúgnere
| ctr.
acucuai
Frases
li prenat sas bussacas de pisellu iscucuranne unu mesu muntone ◊ in sa pigada sos boes si sunt repellados: est tocadu a che ndhe iscucurrare, de sa gàrriga ◊ faghimus carchi cosa pro che iscucurrare su malumore
2.
istringhia sas dentes pro no piànghere candho mi iscucuraia sos pódhighes, andhendhe a pes nudos ◊ currimis a s'iscurtza cun sos pódhighes totu iscucurados
3.
si nc'est iscucuau in funtana ◊ issu fut imbecendi e iscucuendisí
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
faire écouler le trop plein,
vider
Ingresu
to fill,
to take over flowing off
Ispagnolu
desmochar,
descolmar
Italianu
scolmare
Tedescu
abstreichen.
iscumpòniri, iscumpònnere , vrb: scumponni Definitzione
ispartzire una cosa torrandhodha a is partes chi dha formant; bogare de pare, pònnere a tréulu cosa assentada; fàere figura lègia / iscumpònnere unu númeru: ispartzire su númeru dividindhodhu cun números primos (fatores) cumenciandho de is prus piticos fintzes chi no faet prus (candho s'úrtimu cuotziente est unu númeru primu etotu)
Sinònimos e contràrios
iscumpartire,
sciusciai
/
iscumpàrrere
2.
sa pitzoca fit bestia a fardeta, ma no iscumponiat
Tradutziones
Frantzesu
décomposer
Ingresu
to take to pieces,
to disarrange
Ispagnolu
desarmar,
desmontar
Italianu
scompórre
Tedescu
zerlegen.
iscungiàre , vrb: iscunzare,
scungiai Definitzione
tròchere o trantzire sa cungiadura de unu muru, de una cresura, apèrrere su logu
Sinònimos e contràrios
abbèrrere,
ischesurare
| ctr.
cugnare,
serrai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
enlever l'enceinte
Ingresu
to take fencing away
Ispagnolu
descercar
Italianu
tògliere la recinzióne
Tedescu
den Zaun wegnehmen.
isocríre , vrb Definitzione
betare o segare is ogos a sa linna
Sinònimos e contràrios
isocrare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
enlever les bourgeons
Ingresu
to take out buds
Ispagnolu
desyemar,
deschuponar
Italianu
sbocciolare
Tedescu
entknospen.
isprupàre , vrb: ispulpai,
ispulpare,
ispurpai,
ispurpare,
sprupai Definitzione
segare, istacare sa prupa de is ossos
Sinònimos e contràrios
idossinare,
ispulpuzare
Frases
so ispurpendhe custos ossos ◊ s'intruxu iat isprupau unu crabitedhu ◊ is nais de is matas candu passat fogu parint bratzus isprupaus ◊ sa conca de su procu po dha fàere in casseta si coghet e s'isprupat
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
dépulper
Ingresu
to take the flesh off
Ispagnolu
descarnar
Italianu
spolpare
Tedescu
entfleischen.
istallàre 1 , vrb Definitzione
andhare a istare in s'istallu, andhare a fàere abbitu, a istare
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
demeurer,
s'établir
Ingresu
to live,
to take one's residence to in a place,
to install
Ispagnolu
residir,
instalar,
instalar
Italianu
dimorare,
prèndere dimòra,
insediare,
installare
Tedescu
sich aufhalten,
sich niederlassen