aggrighidhíri , vrb Definitzione si narat de erbas e matas chi pigant, candho si prantant, e creschent Sinònimos e contràrios abbivorare, crèschere, imbènnere, tènnere Tradutziones Frantzesu s'enraciner, fig. prendre Ingresu to sprout Ispagnolu arraigar Italianu attecchire Tedescu Wurzel fassen.

atechíre , vrb: atichire Definitzione su pigare a crèschere de una cosa prantada, de un'innestu, de calecuna cosa chi andhat in bonu; nau de su fogu, cumenciare a tènnere, inchèndhere, fàere fràmula Sinònimos e contràrios assocai, tènnere 2. su sèmene de su crabuvigu finamentas in sa roca atichit ◊ su fogu no atichiat e a foltza de lu sulare at segadu su sulavogu Tradutziones Frantzesu s'enraciner, fig. prendre Ingresu to sprout Ispagnolu arraigar, prender Italianu attecchire Tedescu Wurzel fassen.

brioníre , vrb Definitzione bogare pigionatzos, cambos noos, nau de is linnas, de naes segadas in tretu grussu Sinònimos e contràrios apillonai, brionare, briorare, broculare, brotai, brundhire, incorumedhai, pigionaciare, puzonire / nàschere Frases sos bentos malos ti ant irratada, ma deves brionire torra! ◊ inue su sole ispalghet grinas de incantu totu brionit e prendhet a oro che pispiadu de càlighe santu (G.Stara) 2. candho iscumparint sas furas e brionit s'onestade torro a bolare ◊ brionit s'aficu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bourgeonner, pousser des bourgeons Ingresu to sprout Ispagnolu brotar, germinar Italianu germogliare Tedescu sprossen.

chimíre , vrb Definitzione nau de erbas, fàere o bogare sa chima o candhelita ue faent su frore Sinònimos e contràrios abbrabai, abbrossare, frunzire 1, inchimire, inceurrare, ingrilliri, tidhire / folai, indobiri Frases beda, tzicória, litos betzos e gai si che chimint comente intrat beranu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bourgeonner Ingresu to sprout Ispagnolu germinar, brotar Italianu germogliare, fare il gètto o stèlo di alcune èrbe Tedescu sprießen, treiben.

piglionài , vrb: pillonai, apillonai, pixonai, puzonare Definitzione fàere àteru pigione; bogare sa tzeurra, àteros tudhos o pigionatzos, àteros cambos, nau de s'erba, de su laore, de is matas; aciapare, cassare pigiones; in cobertantza, cricare pillona, cricare ómine / pudha pillonada = chi zughet sos pudhighinedhos, is pigionedhos aifatu Sinònimos e contràrios schissurai / acambare, afroghedhare, apuzonare, brionire, brotai, brundhire, pigionaciare, puzonire, rampudhire, tidhire / turdare Frases cussos mògios bi ant pagu a puzonare ◊ candho si acúrtziat sa die de puzonare, sa reina faghet unu cíulu fine fine e sas àteras abes si ponent in movimentu pro si tucare 2. s'erva est puzonendhe ◊ su trigu at puzonadu in sete e oto cambas ◊ segundu s'erba chi est, mancai ndi dha tiris torrat a pillonai ◊ sa craba distruit sa mata apena pillonendi ◊ a sos frutales sa temporada los danníficat candho sas àrvures sunt fioridas o puzonadas ◊ totus is sèminis pillonant 3. custa est una pudha piglionada 4. chi cuss'amori torrit a pillonai! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bourgeonner Ingresu to sprout Ispagnolu germinar, brotar Italianu germogliare Tedescu sprießen, sprossen, treiben.

rúpere , vrb Definitzione su naschire, su essire de s'erba intzeurrada, su passare de una parte a s'àtera in logos prenos de linna (cresura, matedu, padente cracu); su pesare de s'arrescotu a pitzu in su cadhàrgiu postu in su fogu; su si apèrrere de una pibisia impostemada (in matéria)/ pps. rúpidu / rúpere in titas = ammadurare in titas, nadu de pitzoca faghindhe a fémina Sinònimos e contràrios acarpire, irrúpere, irrutiare, punciai, rupire, scoitai, tidhire Frases si no proet, s'erba no rupet ◊ duos tudhos d'erba bi at rúpiu ◊ in cussu tretu ifustu su logu est totu rúpidu ◊ aiat próitu meta e a capitanni su terrinu fit rúpitu primitiu 2. passesit rupendhe buscos de ozastros, de chercos, de lidones ◊ rupes sos gianniles, pedendhe ◊ in cussas cresuras no faghet a bi rúpere ◊ no isco comente cussa famíllia de Frantza passendhe in Córsica ndhe rupeit innoghe 3. su soru depet rúpere chentza pesare bullu Sambenados e Provèrbios prb: bucone partiu no rupet brente Ètimu ltn. rumpere Tradutziones Frantzesu pousser, pénétrer Ingresu to sprout, to pass through Ispagnolu brotar, penetrar Italianu spuntare dell'èrba, penetrare Tedescu hervorsprießen, eindringen.

«« Torra a chircare