aciviméntu , nm: atzivimentu Definitzione su atzivire, sa resa, sa fortza de cundhire chi tenet una cosa chi, fintzes si est paga, bastat po meda; totu is trastos de una domo, mescamente cussos de s'isposa e fintzes is prendhas Sinònimos e contràrios atzivu 2. cussa fiat s'arrobba po s'acivimentu de is giòvanas isposas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu efficacité, haut rendement Ingresu efficacy, strong return Ispagnolu alto rendimiento, eficacia Italianu fòrte résa, fòrte rendiménto, efficàcia Tedescu sehr gute Leistung, Wirksamkeit.

apéliu , nm: apíliu, apílliu Definitzione disígiu mannu, coment'e candho unu dha pedit, sa cosa / pigare apílliu de…= benni su disígiu, sa gana de… Sinònimos e contràrios desizu, ispédhiu Frases mi ndh'at pigadu apílliu e comporada mi l'apo, sa cariasa ◊ e adhias, no ndhe li pigat apílliu a fàghere carchi faina?! ◊ nono, gai, chi ti at pigadu apílliu a lèzere, cantu chi ses zoghendhe! Ètimu itl. appiglio Tradutziones Frantzesu désir ardent Ingresu strong desire Ispagnolu ansia, anhelo Italianu fòrte desidèrio Tedescu Begier.

apiliàre , vrb rfl: apilliare Definitzione bènnere su disígiu, pigare a disígiu, disigiare forte, pedire ccn. cosa (o fintzes gente, agiudu) chi s'iat a bòllere; fintzes atacare, andhare o cúrrere aifatu po cracare Sinònimos e contràrios apeliai Frases si est apilliadu a li dare cosa ◊ sos fizos si sunt apiliados a sa mama ◊ sa ulturina si est apiliada a su mortorzu ◊ ite balet cust'umanu apiliare sentza ischire pro pòdere isperare si avreschet un'àteru manzanu? (G.A.Salis)◊ a sos carvonajos si apillieit a li dare su carvone ◊ so apilliadu a erba ◊ ti ses apilliadu a una castigada: no agataias una fémina menzus?! 2. donzi borta chi bogo a pizu carchi faina paret chi si mi apíliet su malejanu ◊ si li sunt apilliados sos canes che dimónios Ètimu itl. appigliare Tradutziones Frantzesu désirer ardemment Ingresu to have a strong wish, to ask insistently Ispagnolu anhelar, pedir con insistencia Italianu avére fòrte desidèrio, chièdere con insistènza Tedescu wünschen, eindringlich bitten.

aragòne , nm Definitzione bentighedhu forte; fintzes fortza, coràgiu, abbrítiu / ómine de a. = porosu, corazosu, chi s'ischit difèndhere Sinònimos e contràrios araghe Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu brise forte Ingresu strong breeze Ispagnolu brisa fuerte Italianu brézza fòrte Tedescu Wind.

arrealía , nf: arrialia, realia Definitzione a realia: su èssere contràriu, su dha tènnere contr'a calecuna cosa o cun ccn. Sinònimos e contràrios aburia / prima / disamistade, inimigànscia 2. de cudhu poveritu n’aia prus làstima chi non arrealia Ètimu itl. rivale Tradutziones Frantzesu contrariété Ingresu strong dislike, peevishness Ispagnolu desavenencia Italianu contrarietà, inimicìzia, corrùccio Tedescu Widerstreit, Feindschaft, Ärger.

asciústru , nm: assultu, assustru, assustu Definitzione assíchidu mannu / dare a unu s'abba de s'assustru = dare abba a bufare a chie at collidu assustru, ca li faghet bene Sinònimos e contràrios acíchidu, assústidu, timoria Frases vos at a uchídere s’asciustru! ◊ at collidu asciustru: pórrili una tassa de abba!◊ si a denote biet cuss'irmustru calicunu de coro pacu forte, massestat, ndhe morit de s'assustru! (G.A.Solinas)◊ ti pesso currendhe a fuidura cun s'assustu de rúere ◊ a sa pitzinna li ant fatu mandhicare carchi cosa pro si torraret dae s'assustu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grande frayeur Ingresu strong fright Ispagnolu susto Italianu fòrte spavènto Tedescu großer Schreck.

badhidòni , nm, nf: badhirone, badhironi, badidone Definitzione istrégiu de linna, o de ortigu, po múrghere o carrare àghina, mannitu; si narat prus che àteru in cobertantza po oriolu, pentzamentu po calecuna cosa chi si timet, moida ifadosa chi leat a conca / fàghere sa conca a b. = che moju, a brou, prena de moida ifadosa Sinònimos e contràrios mannirone, odhidone / ammuntu 1, arriolu, pedine / abbolotu, trambullu Frases faci de cuadhu de canna, conca de badhironi! ◊ in su crucuzone bi at una badhirone prena de barragàglia 2. odheu, za lu zughet su badhirone in conca tenindhe unu fizu in perígulos de mòrrere! ◊ su televisori si fait sa conca a badhironi (G.Carta)◊ che li sunt pigados sos badhirones a cúcuru ◊ fut totu unu murigu, una cumboja, unu badhironi, un'inferru truessau de tiàulus ◊ sos sonos chi apo intesu in cussa sala mi ant fatu sa conca a badidone (F.Arca) Terminologia iscientìfica stz Ètimu ltn. batillum, vatillum Tradutziones Frantzesu baquet, comporte Ingresu bin, strong worry Ispagnolu colodra Italianu bigóncia, tinòzza, fig. fòrte preoccupazióne Tedescu Bottich, Sorge.

casigiólu , nm: casizolu Definitzione genia de forma de casu piticu (agiummai solu de late bàchinu) chi si faet a bisura de pira trebballandho su casu friscu aintru de s'abba budhia: dhi faent unu nasedhu (o tenàgiu, conca), su tzugu, inue faet a dhi pònnere un'acapióngiu a dh'apicare (e po cussu a logos dhi narant tavedha)/ unu c. = unu pischedhu de casizolu Sinònimos e contràrios gruguzone, gurgugiolu, panada 3, perita, piredha / cdh. caxola Frases issus papànt arrescotu, cagiadu e casigiolu ◊ còmpora duos casizolos ca no che ndhe amus!◊ casigiolu e casu furriadu, su casu béciu cun su casu nou, totu cositas de bonu sabore! Terminologia iscientìfica csu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu "caciocavallo" (fromage de d'Italie du Sud à forme allongée) Ingresu strong cheese from southern italy Ispagnolu "caciocavallo", un tipo de queso Italianu caciocavallo Tedescu geräucherter Hartkäse.

crébidu , nm Definitzione dispraxere mannu, de ndh'èssere crepandho Sinònimos e contràrios cherpu, crebacoro Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu véritable dégoût Ingresu strong dislike Ispagnolu disgusto fuerte Italianu fòrte disgusto Tedescu Ekel.

fòlte , agt, nm: forte, forti, froti Definitzione chi o chie giughet fortza, fortzas, chi aguantat isfortzu, pesu, o podet meda, chi est de agguantu o no si lassat dominare o trebballare, chi tenet coràgiu; segundhu de ite si narat, chi giughet àrculu meda; calecunu fàbbricu chi depet serbire de fortilesa, de difesa prus che àteru militare Sinònimos e contràrios poderosu, potentivu | ctr. débbile, fridu, lenu Maneras de nàrrere csn: fatu in forte = a manera chi aguantit meda; avb. a forte = cun fortza meda (ctr. abbellu); forte che brunzu, che ferru, che bòi = meda Frases is piciochedhos furint giogandho a cuadhos fortes ◊ bi cheret cosa forte pro agguantare pesu meda ◊ ghetat un'istichida de pei aici forti chi nd'iat a èssiri iscanciofau s'aposentu ◊ pariat folte, ma a baranta ses annos si ch'est moltu ◊ tocat a èssi prus fortis de sa tentatzioni ◊ lampu a forte: a solu si poniat a codhu su cuintale! 2. cust'abbardente est forte 3. in Sant'Antiogu bi est su Forti, zenia de castedhu a muros artos 4. issa fit costoida apalas, baltziesit una manu, bi la ponzesit in codhos e ispinghesit a folte ◊ dh'at atripau a forti Sambenados e Provèrbios smb: Forte, Forti Ètimu ltn. fortis Tradutziones Frantzesu fort, fervent Ingresu strong, fervent Ispagnolu fuerte Italianu fòrte, fèrvido Tedescu stark, kräftig, Starke.

gelài 1, gelàre , vrb: zelare Definitzione àere, pònnere o sentire gelu, regelu contras a unu o calecuna cosa / g. male a unu = no piàghere; pro chi eo male ti gele = mancari no ti piaga Frases fustei puru est istróllica, no s'iscít a chini istimat e a chini gelat: cussas puru funt fillas! ◊ "m'istimat, mi gelat" funt is fuedhus chi narant ispollendi unu frori po biri comenti arresurtat… Ètimu itl. gelare Tradutziones Frantzesu avoir de l'aversion contre qqn., antipathie Ingresu to feel a strong dislike Ispagnolu sentir antipatía Italianu sentire avversióne, antipatìa, detestare Tedescu gefroren, eisig, Eis.

potentívu , agt Definitzione forte meda, nau mescamente de cosas po su sabore o s'efetu chi faent papandhodhas (es. aghedu, velenu e àteru) Sinònimos e contràrios folte, potentosu / profetosu Tradutziones Frantzesu fort, piquant Ingresu strong, efficacious Ispagnolu eficaz, fuerte Italianu efficace, fòrte Tedescu wirksam, stark.

«« Torra a chircare