casellàriu , nm Definitzione genia de paristàgiu totu a casellas po arregòllere cosas seberadas; chie est impreau po arregòllere documentos personales in calecunu ufíciu Terminologia iscientìfica prf Tradutziones Frantzesu casier Ingresu set of pigeonholes, judicial register Ispagnolu fichero, casillero Italianu casellàrio Tedescu Fachkasten.

casósu , agt Definitzione nau de su late, chi rendhet meda a casu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu lait riche en fromage Ingresu rich of cheese Ispagnolu leche que da mucho queso Italianu ricco di formàggio Tedescu reich an Käse.

castedhànu , nm: castellanu Definitzione chie istat in d-unu castedhu o est de Castedhu Sardu Tradutziones Frantzesu châtelain Ingresu lord of a manor Ispagnolu castellano Italianu castellano Tedescu Burgherr.

catedhína , nf Definitzione catzedhos medas; nau in cobertantza de su feduliu puru, de is iscolanos e àteros piticos Sinònimos e contràrios catedhàmine Frases cussa essit a ziru sempre cun sa catedhina de sos fizos ifatu ◊ su mastru fit cun sa catedhina de sos iscolanos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu troupe de petits chiens, groupe de gens Ingresu a group of little dogs, sequence of people staying behind like dogs Ispagnolu banda de cachorros Italianu insième di cagnolini, codazzo di persóne Tedescu Gruppe von Hündchen, Schwarm.

catòne , nm Definitzione druche fatu cun méndhula e mele cotos impare a múrigu a múrigu, tostau àrridu candho est fridu Sinònimos e contràrios gató Terminologia iscientìfica drc Ètimu itl. gató Tradutziones Frantzesu gâteau aux amandes Ingresu sweet made of honey and almonds Ispagnolu dulce de almendras Italianu croccante (alle màndorle, alle nocciòle) Tedescu Krokant.

cenadórgiu, cenadróxu , nm, nf: chenadolzu, chenadorju, chenadorza, chenadorzu, chenadroxu, chenatòglia, chenatógliu, chenatòrgia Definitzione s'ora candho e su logu inue si chenat; paschimentu chi su bestiàmene faet addenote Maneras de nàrrere csn: istedhu de chenadorzu o istedhu chenatógliu (ma fintzas "sa chenadorza")= su primu istedhu chi si podet bídere su sero irmurinendhe (ma est su pianeta Vènere); noti de chenadroxu = note de tempus malu addata pro piscare ambidha in su stàinu Frases sos pastores inie cun sas bamas a chenadorzu sòlene passare (P.Mossa)◊ sas bamas a chenadorzu essint a pàschere ◊ sa robba a chenadorza s'isprabinaiat in sas palas umbrinas 2. dae donzi cussòglia no si pesant sas robbas pro sa chenatòglia Terminologia iscientìfica sdi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu heure du dîner, lieu du dîner Ingresu time and place of the supper Ispagnolu la hora y el lugar donde se cena Italianu l'óra e il luògo della céna Tedescu Uhrzeit und Ort des Abendessens.

chidàda , nf: cidada, cirara Definitzione tempus, cosa, trebballu, paga de una chida Frases l'ant guastu sas ciucheras, sempre cotu a chidadas intreas! ◊ boghendhe ortixu in sa tanca bi isteint una chidada 2. babbu tou no tenet chidada ◊ est duus mesis chi sa meri no mi donat sa cidada ◊ seu andau a mi ndi pigai sa cidada, su tanti chi m'ispetat po èssi trabballau una cida Terminologia iscientìfica tpc Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu semaine Ingresu time of a week, week's pay Ispagnolu semana Italianu tèmpo di una settimana Tedescu Wochenzeit.

chimbína , nf Definitzione unos chimbe; pesada de chimbe versos Sinònimos e contràrios chintena Tradutziones Frantzesu quine Ingresu set of five Ispagnolu cinquena, quinteto Italianu cinquina Tedescu Quinterne.

ciapuédhu, ciapulédhu , nm Definitzione min. de ciapu, ma mescamente genia de macarrone: is ciapuedhus o tzapuedhus funt macarrones fatos a manu, de chivarzu (ma no solu), orrughedhos de pasta alladiada segada a orrughedhos Frases a papai eus fatu ciapuledhus a casu furriau Tradutziones Frantzesu genre de pâtes courtes Ingresu a kind of macaroni Ispagnolu clase de pasta corta Italianu un tipo di pasta córta Tedescu eine Art Makkaroni.

cícadi , nm Definitzione genia de pramma Terminologia iscientìfica Cycas revoluta Tradutziones Frantzesu sagoutier Ingresu kind of palm Ispagnolu palma del sagú Italianu palma del Sago Tedescu Sagopalme.

cicillòne, cicillòni , nm: sciscilloni Definitzione gurdone de àghina pitichedhu, de cudhos chi sa bide bogat prus che àteru a trigadiu Sinònimos e contràrios campaninu, carràmbalu, iscalúgia, pimpillia, popurustu, pripixone, scalonina, scrichilloni, sprimpilloni, tzitzicra Sambenados e Provèrbios smb: Cicilloni Terminologia iscientìfica rbr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grappillon Ingresu small bunch of grapes Ispagnolu cencerrón Italianu racìmolo Tedescu Träubchen.

ciúcara , nf: tzúcara Definitzione genia de pische de mare, piticu, cantu a una sardina ma prus grussu, unu pagu in colore birde, cun d-unu marcu niedhu in costaos, pintirighinos asulos, cun iscata chi a dha tocare est arrasposa Sinònimos e contràrios ciàula, menduledha Terminologia iscientìfica psc, maena maena Ètimu ctl. xucla Tradutziones Frantzesu mendole Ingresu kind of fish Ispagnolu mena Italianu mènola Tedescu Laxierfisch.

codiàna , nf, avb: cogiana, cojana, congiana Definitzione s'úrtima parte de una sumana de tempus; sa puda prus bàscia cun prus pagos ogos chi in su fundhu de sa bide depet abbarrare a úrtimu (ctr. cabidiana o carriadòrgia); cotza de linna chi de sa parte de asegus s'intrat in s'incàsciu de s'isteva po mantènnere sidhia sa timona a sa parte de asegus in s'arau / avb. a codiana, in codiana = a úrtimos Frases codiana de chida, de mese, de annu ◊ a codiana de s'àteru mese in bidha che sunt sos poetas a sa festa ◊ pustis, a codiana de frearzu, t'impigno de ndhe fàghere ispedire sa cantidade chi ti naro 2. s'aradu fit divisu in deghe petzos: sa cogiana, s'isteva, sa entale… Sambenados e Provèrbios smb: Cojana, Coiana, Coyana Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dernier, derrier, à la fin, enfin Ingresu the last part, the back side of a thing Ispagnolu cola, fin, última Italianu l'ùltima parte, la parte posterióre di qlcs Tedescu letzter Teil, hinterer Teil.

cóghinu , nm Definitzione dispraxere serrau chi faet andhandho e creschendho Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grand chagrin, grosse peine Ingresu inexplicable increasing sorrow of the soul Ispagnolu pesar Italianu dispiacére inspiegàbile che va in crescendo Tedescu unerklärbarer wachsender Gram.

coglionài, coglionàre , vrb: cogliunai, colgiunai, collonare, collunai, cugliunai, cugliunare, culiunai, cullionare, cullonare, cullunai, culunnai Definitzione pigare a ingannu, a imbrógliu, giare a bíere o a crèdere una cosa po un'àtera, prus che àteru a brulla; prnl., befare de ccn. Sinònimos e contràrios abbovai, colovrinare, imbaucare, imbelecare, imbusterai, improsae, ingannai, ingregai, istusciare, piocai, scafai, trampai, transare Frases collonendhe mi ses o abberu mi ses nendhe?◊ cudhu lu mutiat, ma isse no bi rispondhiat ca ischiat chi fit a lu collonare ◊ de su disgratziau no ti ndi cugliunis! ◊ cantu cogliono a tie apa dannu! ◊ abarras cugliunau si creis a totu su chi ti narant!◊ oe mi at collonadu su sonnu: depia pesare a sas ses e mi ndhe so ischidadu a sas sete! Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu duper, tromper Ingresu to piss out of s.o Ispagnolu mofar Italianu coglionare Tedescu betrügen.

colizòne , nm: corigioni, corizone, curizone Definitzione sa parte prus méngius de su linu, sa chi tessent a tela, a pannos, a lentzolos, e fintzes sa parte prus bona de sa lana; su coro, is fogighedhas prus modhes de erbas acupadas (latuca, càule), fintzes su nasedhu, sa parte de mesu ue su frutuàriu (es. pira, mela e àteru) portat su sèmene / su corizone de s'ijerru = su grofu de s'ierru Sinònimos e contràrios coramedhu / cdh. curicioni Frases su corizone si trataiat pro su tessinzu a telarzu de sas telas fines Terminologia iscientìfica rbr Ètimu ltn. carilione(m). Tradutziones Frantzesu partie fine du lin Ingresu fine part of linen Ispagnolu parte sutil del lino Italianu parte fine del lino Tedescu feiner Teil des Leinens.

confusionéri , agt, nm: cubisioneri, cunfusioneri, cuvusioneri Definitzione chi o chie pesat cuvusiones, ponet a brigare s'unu cun s'àteru, betat apare is chistiones; fintzes chi o chie cunfundhet cun tropu facilidade cosas diferentes Sinònimos e contràrios confusionajolu, cunvisionadori, cunfusionista / carraxeri Frases a s'imprabastuleri no lu acrustes ca est confusioneri! Terminologia iscientìfica ntl Ètimu ctl. confusioner Tradutziones Frantzesu semeur de discordes Ingresu sow seeder of discord Ispagnolu sembrador de discordia Italianu seminatóre di discòrdia Tedescu Zwietracht Säer.

corogliàre , vrb Definitzione giare a bíere, a crèdere una cosa po un'àtera, pigare a ingannu Sinònimos e contràrios abbovai, abbuvonare, coglionai, colovrinare, imbaucare, imbelecare, imbusterai, improsae, ingannai, ingrangugliare, ingregai, istusciare, piocai, scafai, trampai, transare Frases no s'ischit ite àteru li nesit cussa mariola pro la corogliare ◊ a sos duos amantes si los corogliesit su dimóniu e fatesint su progetu de bochire sa muzere de isse ◊ ma como chi bos isco cuss'astrúscia, su de mi corogliare est corogliadu! (P.Mossa) Tradutziones Frantzesu rouler, tromper Ingresu to make fun of Ispagnolu engañar Italianu corbellare, trarre in inganno Tedescu täuschen.

coròna , nf Definitzione cosas, orrocas artas, personas postas (o tentas impare) totu a inghíriu tundhu; antigamente, in sa Sardigna indipendhente, sa c. fut una genia de cossígiu (Corona de Logu) chi decidiat is chistiones de s'istadu (Logu) impare cun su soberanu (Giuighe), o fintzes sa corte de is giuighes chi faiant unu dibbatimentu Sinònimos e contràrios arrosàriu, coronedhu, filleri / cdh. curona / caróngiu Maneras de nàrrere csn: ómines de corona = bonos ómines; corona de azu, de fiores, de corrus; sa c. de s'unga = su tretu de sa raighina chi essit a fora prus craru; in c. de unu = totu a inghíriu (es. de su mortu); c. de monti = rocas artas a inghíriu de carchi punta, comente a fàghere un'ata; sa c. (in sas rocas) = pèlcia; erba de coronas = badàngiu (lonicera implexa) Frases est sèmpere a corona in manu rasendhe su rosàriu ◊ teniant in cuerru pira de zerru, coronas de figu sicada, nughe e nintzola ◊ ses sempre bivinno in pecau mortale cena ti nàrrere mai sa corona 2. so andhadu a su mortu: in corona bi sunt sos fizos, sa muzere, sos àteros parentes custrintos 3. sa losa fit una corona cun d-unu crastu mannu a serrare 4. sos ómines de corona, sos menzus de bidha, nos ant partzidu s'interessu chin grandhe cumpeténtzia e onestade (M.A.Mula) Sambenados e Provèrbios smb: Corona, Coronas Ètimu ltn. corona Tradutziones Frantzesu couronne, chapelet, Cour Ingresu crown, panel of judges, rosary Ispagnolu corona, rosario, tribunal Italianu coróna, rosàrio, collègio giudicante Tedescu Krone, Rosenkranz, Richterkollegium.

corroàre , vrb Definitzione sighire a foedhare difendhendho donniunu su pàrrere suo, fintzes abboghinare Sinònimos e contràrios abbetiae, atoliai Frases siat comente si siat, eo su chi cheres tue no lu podo fàghere, at corroadu Zuanne (Z.F.Pintore)◊ Est Pinedhu! Est Pinedhu! - corroant a cuncordu totu sos púpulos - Tradutziones Frantzesu insister pour défendre son propre opinion Ingresu to dwell on defence of his own opinion Ispagnolu obstinarse Italianu insìstere a difésa del pròprio parére Tedescu bei seiner Meinung bleiben.

«« Torra a chircare