allinnài, allinnàre , vrb rfl Definitzione fàere a linna; fàere o segare linna; pònnere linna, comente faent is matas creschendho Sinònimos e contràrios intostare / linnai 2. issus teniant diritu de allinnai in is arrius 3. su fenu mi allinnat apetotu - naràt su burricu - Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu lignifier Ingresu to become wood, hardening of a grass Ispagnolu hacerse duro como madera Italianu farsi légna, indurirsi di un'èrba Tedescu holzig werden.

allúta , nf Definitzione su allúere (de su fogu, de una lughe o àteru, fintzes de su pentzamentu); dificurtade manna, su si agatare in apretu o arriscu malu Sinònimos e contràrios acispada, aframata, alluchetada, allumada, tenta / apretu, arriscu Frases s'alluta chi at fatu su fogu, za at coitadu a budhire, s'abba! ◊ in tzertos momentos si at coment'e un’alluta de atuamentu (N.Falconi) 2. si ndhe aiat bidu, de allutas, in sa vida sua: a candho at bidu bochindhe zente, a candho s'est agatadu in gherra, a candho che lu fit trazendhe su riu! ◊ si ndhe at bidu, de allutas, Pontetzu: pessa chi l'apo connotu deo a che li colare s'abba fintzas subra! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu flambée Ingresu serious danger, burst of flame Ispagnolu llamarada, peligro Italianu fiammata, grave perìcolo Tedescu Flamme, große Gefahr.

antàle , nm, agt Definitzione sa parte de ananti de css. cosa, chi est ananti de ccn. cosa Tradutziones Frantzesu d'en face Ingresu in front of Ispagnolu enfrente, delante Italianu antistante Tedescu gegenüberstehend.

anzonína , nf Definitzione totu is angiones pigaos o cunsideraos impare / a s'a. = che anzone, acomenti si fait cun o a is angionis Frases fatendhe s'alte sua matzonina, a sos massajos lis furat sa ua e a tie si dat s'anzonina! (A.M.Scanu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tous les agneaux Ingresu the whole of lambs Ispagnolu el conjunto de los corderos Italianu l'insième degli agnèlli Tedescu Lammherde.

apanedhàre , vrb Definitzione fàere panedhas, una genia de pane, fàere a bisura de panedha Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu embuer Ingresu to give the form of loaves Ispagnolu hacer pan Italianu appanare Tedescu in Form von Brotlaiben bringen.

apegài , vrb Sinònimos e contràrios afessionare, amorare, apicigai Frases tzia Filomena si fiat apegada a custa pipia pariat chi dhi fiat filla (G.Ortu) Ètimu ctl., spn. apegar Tradutziones Frantzesu s'accrocher, s'attacher Ingresu to stick, to grow fond of Ispagnolu apegarse Italianu appiccicare, affezionarsi Tedescu ankleben, Zuneigung fassen.

aperdiaméntu , nm Definitzione su pigare o bochíere a cropos de pedra, gherra a cropos de pedra; su pònnere pedras a pesu in pitzu de calecuna cosa Sinònimos e contràrios carranzu, predarjata Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grêle de pierres Ingresu hail of stones Ispagnolu apedreamiento Italianu sassaiòla Tedescu Steinhagel.

aprobài , vrb: aprovai, aprovare Definitzione cunsiderare bonu, chi andhat bene; foedhandho de iscolas e de istúdiu, passare a unu a sa classe prus ainnanti, prus arta Sinònimos e contràrios promòvere Tradutziones Frantzesu approuver Ingresu to approve of Ispagnolu aprobar Italianu approvare Tedescu billigen, zustimmen, versetzen.

aprussieràu , pps, agt Definitzione de aprussierai; nau de ccn., chi tenet neghe a prumones po sa prussiera chi portat Tradutziones Frantzesu silicotique Ingresu sick of silicosis Ispagnolu silicótico Italianu silicòtico Tedescu an Silikose leiden.

arràre , vrb Definitzione segai arra, sida; fàere moida de sida Sinònimos e contràrios assidare, scirrai / bacanare, istripitare, sciumbullai, tzacai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu déboiser Ingresu to strip of leaves Ispagnolu retazar, rozar Italianu sfrascare Tedescu lichten.

arrascótu , nm: arrescotu, arriscotu, errescotu, recotu* 1 Definitzione de is produtos de su late, su chi apustis piscau su casu essit de su soru (ndhe artzat a pígiu grussu) postu in su fogu a imbudhidare fintzes agiummai a puntu de pesare búdhidu / a. martedhu = soru chi si mànigat a brou e chiu, paris cun sa zota; a. matzi modhi = soru fatu Sinònimos e contràrios arricu 1, brotzu 1, martadhu, martzedhu, soru, sorugotu Frases papant arrescotu e cagiadu Terminologia iscientìfica mng Tradutziones Frantzesu ricotta (fromage très voisin du sérac) Ingresu ricotta (kind of cottage cheese) Ispagnolu requesón Italianu ricòtta Tedescu Molkenkäse.

arrennegàda , nf Definitzione su si arrennegare, carda de arrennegu, de tzacu Sinònimos e contràrios imbirdinonzu, inchestiada, inchietada, infellonidura, chíntera / ttrs. arrinigada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu colère Ingresu fit of anger Ispagnolu enfado Italianu arrabbiatura Tedescu Ärger.

arróscu , nm, nf: arruscu, orrusca, rusca* Definitzione su pígiu de corgiolu chi abbarrat a su suérgiu apustis bogau su ortigu, corgiolu de is matas Frases bollu su ortigu cun s'arruscu interu comenti ndi dhu bogant de su truncu de su suérgiu Terminologia iscientìfica rbr Tradutziones Frantzesu seconde couche externe de l'écorce du chêne-liège Ingresu second rind of cork-tree Ispagnolu segunda capa del corcho Italianu secónda scòrza del sùghero Tedescu die zweite Korkrinde.

arrúllu , nm Definitzione sa boghe, su càntidu de culumbos e trúturis Ètimu spn. arrullo Tradutziones Frantzesu roucoulade Ingresu cry of the turtledove Ispagnolu arrullo Italianu vèrso della tórtora Tedescu turteln.

àtzula , nf Definitzione fundhurúgiu de sa lissia Sinònimos e contràrios bogaderi, sàciula* Tradutziones Frantzesu charrée Ingresu rest of ash inside an ash pan Ispagnolu cernada Italianu ceneràccio Tedescu Laugenasche.

babbucéri , nm Definitzione maistu, sabbateri chi faet babbúcias Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pantouflier Ingresu maker of slippers Ispagnolu zapatillero Italianu pantofolàio Tedescu Hausschuhmacher.

bàdula , nf: Definitzione su istare foedhandho meda, coment'e capacidade de foedhare cun facilidade ma fintzes coment'e chistionu chentza cabu Sinònimos e contràrios allegantina, apísciulu, argiolu 1, baràglia, ciaciarra, ciaramedha, ciarra, lúlluru, nànnara, paraleta, ragàglia Frases custas sunt veridades, no bàdulas de binu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bavardage, babillage Ingresu gift of the gab Ispagnolu labia, parla Italianu parlantina Tedescu Zungenfertigkeit.

barasòne , nm: barisone, barrasone, barrasoni, barrisone, berrisone, erisone Definitzione nae de linna, de sida arrasposa e ispinosa Sinònimos e contràrios arrasolu, bangazu, barrasolu, carrasprone, ghirrisone, istupu, mètere, rasitu, raspisone, tupisone / cdh. varrasoli Frases cun berrisones, ruspisos e matas perdes tempus e pudas in debbadas ◊ fit s'ozastredhu ténneru naschidu: pariat unu síriu a prantone, ma curpa de no èssere inferchidu est torradu una tupa a berrisone (L.Marteddu) 2. bufa impresse, chi no b'at berrisones in cussu late! Sambenados e Provèrbios smb: Barisoni Ètimu srdn. Tradutziones Frantzesu broussailles Ingresu a tangle of dry branch Ispagnolu zarzal Italianu sterpame Tedescu Gestrüpp.

batagliòla , nf Definitzione gherra a cropos de pedra Sinònimos e contràrios aperdiamentu, predarjata / cdh. batadhola Tradutziones Frantzesu bataille à coups de pierres Ingresu hail of stones Ispagnolu pedrea Italianu sassaióla Tedescu Steinhagel.

batalímba , nf: batilimba, batilinga Definitzione genia de erba (e frutu puru) bona po fàere tinta orrúbia, tinta de sorixedha, po tínghere orrobba o fintzes àteru (a s'arraighina a logos dhi narant intinta) Sinònimos e contràrios arrúbbia, atzotalimba, ciorisedha, colalati, orighedha 1, pigalati, ratalimba, rúgia Terminologia iscientìfica rba, Rubia peregrina Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu garance Ingresu kind of madder Ispagnolu rogeta Italianu róbbia selvàtica Tedescu eine Krappsorte.

«« Torra a chircare