abasciàu , pps, agt: abbassiau Definitzione de abasciai; chi ch'est abbasciau Sinònimos e contràrios calau, faladu | ctr. artziau, pigadu Tradutziones Frantzesu descendu, baissé Ingresu got down Ispagnolu bajado Italianu scéso Tedescu heruntergekommen.

abbacài, abbacàre , vrb: abbacuai, abbacuare, abbracare Definitzione fortzare prus pagu, menguare, abbasciare de calecuna cosa, nau mescamente de fortzas o de cosas chi faent fortza; tròchere e abbasciare sa parte prus arta, incrubare Sinònimos e contràrios abblandai, abbonantzai, allentai, ammellare, assebiai, assussegai, illebiare, imbacari / abbambiai 1 / abasciai, imbasciai, muciare | ctr. acadriare, afortiai, apretai, incrispai Frases testimonzas de isperas gallizant lieras pro sempre saidadas dae unu bentu chi niune at a poder abbacare (C.Puddu)◊ su ventu at abbacatu ◊ abbacare su dolore ◊ su temporali est abbacau ◊ abbàcala sa barra! ◊ sos boes ant abbacau su passu ◊ abbacuit su fogu! ◊ che li fut morta sa muzere e pro abbracare su dispiaghere corcaiat cun sa teraca 2. abbaca sa fune! 3. fuit abbacanne sa conca po saludu ◊ colanne at abbacadu sa bannera pro saludu a sas autoridades ◊ prus ti abbacas e prus su culu si paret! Tradutziones Frantzesu calmer, ralentir, diminuer Ingresu to calm, to slow down, to diminish Ispagnolu calmar, reducir, bajar Italianu calmare, rallentare, scemare Tedescu beruhigen, abnehmen.

abbàtere , vrb: abbàtiri Definitzione betare o fuliare a terra; pèrdere de ànimu, fàere pèrdere su coràgiu Sinònimos e contràrios abbatire, abbilgonzare, isarcare | ctr. animai, audire, incorai Frases ndhe at abbàtidu un'àrbure 2. si est abbàtidu pro nudha ◊ sa mala fortuna mi abbatit Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu abattre Ingresu to pull down Ispagnolu abatir Italianu abbàttere Tedescu niederwerfen.

abbertighedhàre , vrb: Definitzione foedhandho de is matas chi portant frutu, iscúdere a pértiga a is cambos po ndhe fàere orrúere a terra su frutu Sinònimos e contràrios abbertighitare, magiare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu gauler Ingresu to beat down Ispagnolu varear Italianu abbacchiare, bacchiare Tedescu abschlagen.

abbonantzài , vrb: abbonatzare Definitzione pònnere, torrare o fàere torrare in bonu, nau de su tempus e fintzes de gente Sinònimos e contràrios abbacai, abblandai, achedare, apachiare, apasaogare, assebiai, asselenare, assussegai, illenare Frases dh'at abbonantzau cun unu bàsidu ◊ apustis de su certu s'est abbonantzau ◊ su tempus si est abbonantzau Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se calmer Ingresu to calm down Ispagnolu apaciguar Italianu abbonacciare Tedescu beruhigen.

abboníri , vrb Sinònimos e contràrios abbacai, abblandai, abbonantzai, abboniai, apachiare, apasaogare, assebiai, asselenare, assussegai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu calmer Ingresu to calm down Ispagnolu apaciguar Italianu rabbonire Tedescu begütigen.

acavacài , vrb: acovecai, acrobecare, acrovecai, cavacai Definitzione betare a covecu, betare apitzu; betare a conca a bàsciu, coment’e ponendho a covecu; fintzes bortulare, furriare / a. a ccn. = cumbíncherelu, conchinàrelu a carchi cosa, fintzas pònnereli timoria faedhendhe de no lu lassare mancu faedhare comente cheret Sinònimos e contràrios abbucai, acuguzare, apatigai, bíncere, furriai, tavacare | ctr. iscavacare Frases chi fui dèu nci dhi acovecau sa pingiada in conca! ◊ is argiolas no acabbànt mai, cun su celu totu de unu colori acovecau in pitzus 2. tèngiu unu bellu scannu po mi sèi: cussu gei no si nci acovecat! 3. li ant covacadu sa carena in su putu 4. cussa tenit unu mairu pioncu e unu fillu acovecau! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu retourner, renverser Ingresu to turn upside down Ispagnolu volcar, dar la vuelta Italianu capovòlgere Tedescu auf den Kopf stellen.

achirràre , vrb: achirriare Definitzione bènnere o andhare a unu chirru, a una bandha, e fintzes pònnere o acostire, andhare o lòmpere a iscúdere a ccn. Sinònimos e contràrios abasciai, andhare, assèndhere, bènnere, brincae, falare, pòniri | ctr. alciare, ampiai, pigai 1 Frases achirriare a Tàtari ◊ su mudiore achirrat de repente: no s'intendhent prus chidérios de pessones, de animales (L.Loi) 2. achirratinne dae cadhu! ◊ canno proet, s'abba achirrat dae sas nues ◊ a su postale si li fint secatos sos frenos in sa pénnita e fit achirratu che unu raju a supra de su carru ◊ a Cristos nche l'ant achirratu dae sa ruche ◊ lampu de focu chi li achírriet! 3. a sa zanna l'at achirriau s'istanca ◊ a Cherchedhu l'ant achirratu s'apoerju "Sindrajolu" Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu descendre Ingresu to get down Ispagnolu venir, ir, bajar Italianu venire, andare, scéndere Tedescu kommen, gehen, absteigen.

acóntu , nm Definitzione parte chi si pagat o chi si giaet de unu tanti chi si depet Frases apo bocau sa cartera pro li dare un'acontu pro sa tanca Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu acompte Ingresu down payment Ispagnolu anticipo Italianu accónto Tedescu Anzahlung.

aculigionài, aculingionài , vrb: aculungionai, aculunzonare, aculurgionai, acurruxonai Definitzione nau de gente e de animales, fàere coment'e a culurgione, totu arregortu, coment’e acancarronau; fàere totu a pinnigas, atzirbisonau, nau de pedhe o cosas deasi; fàere a bocitedhas (nau de casu, de farra e àteru) Sinònimos e contràrios aciunciulire, acoconare, acuculiare, acugutzare, acurruxonai, ammacionai, pinnichedhare / acuguciai, ammischinai / arrunzai / abballinare, allomborae, arrombulonai | ctr. istirare 2. ita in s'ierru, ca ti ndi acurruxonas acanta, in letu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se pelotonner Ingresu to crouch down Ispagnolu agazaparse Italianu rannicchiarsi Tedescu sich zusammenkauern.

afassú, afassúa , avb Definitzione a s'a. = a coredhu, ghetau apari, totu a méschiu chentza órdine perunu, a passiu, afaiu, a su chi unu at in gana Tradutziones Frantzesu pêle-mêle en vrac Ingresu upside down Ispagnolu en desorden Italianu catafàscio Tedescu durcheinander.

allentài , vrb: allentare Definitzione abbacare una cosa tropu càdria, tropu tirada, fàere prus lentu, prus lenu, prus pagu forte Sinònimos e contràrios abbambiai 1, aflusciai, afrincai, allenare, illebiare, illenare | ctr. acadriare, apretai, incrispiai Frases ant allentau su passu e si sunt firmadas ◊ a mie faghet dannu su lentore ca mi allentat piús de su fenu 2. de coro Ti pregamus, o Signore: allenta su rigore! Tradutziones Frantzesu ralentir Ingresu to slow down Ispagnolu ralentizar, disminuir Italianu rallentare Tedescu lockern.

allisàda , nf: allisiada, allixada Definitzione su allisare Sinònimos e contràrios allisadura, allisamentu Frases su pitzinnu andhat a si pompiare in s'ispricu e si dat un'allisiadedha a pilos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bichonnage, attifement Ingresu smoothing down Ispagnolu alisadura Italianu lisciata Tedescu Glätten.

allupíri , vrb rfl: allupriri, allurpire, allurpiri Definitzione su si betare che lupu, papare che lupu, aira Sinònimos e contràrios afarcai, allupiare 1, botzicare, ingolopire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se jetter sur la nourriture, se gaver Ingresu to throw oneself like a wolf, to gulp down Ispagnolu atracar, hartar Italianu avventarsi come un lupo, ingozzarsi Tedescu gierig essen.

apéssu , nm Sinònimos e contràrios billa 1, imbussulatura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bordage Ingresu turning down Ispagnolu doblez Italianu rimboccatura del lenzuòlo Tedescu Umschlag.

arrembulài , vrb: arrumbiai, arrumbuai, arrumbulai, orrumbulai, romulare Definitzione andhare coment’e cosa tundha, a bisura de orroda (segundhu de ite si foedhat, no tanti bene, andhare cun dificurtade) Sinònimos e contràrios arrodulare, cadhinare, codulare, istirigare, lodhurare, lumburare, rodhulare, trodhulare, tromedhare, trumbulare Frases arrúmbula sa carrada po dh'isciacuai! ◊ nc'est arrumbulau de s'iscala ◊ est pitichedhedhu e arrúmbuat puru cument'e unu cíxiri 2. sa vida fut andendu ainnantis arrúmbua arrúmbua Ètimu ltn. rhombus Tradutziones Frantzesu dégringoler (dans), rouler Ingresu to tumble down Ispagnolu rodar Italianu ruzzolare Tedescu hinunterrollen.

arrevésciu , agt: arrevessu, arrovésciu, orrovésciu, rebessu* Definitzione chi est su contràriu de comente depet èssere, de comente depet andhare, fatu a s'imbesse; nau de gente, chi o chie portat arrevesciori, chi est revessu, chi abbétiat po su trotu, chi no adduit a s’arrexone Sinònimos e contràrios contràriu, deghésciu / rebelde, testarrudu, traessu | ctr. giustu / achistiadu, arrejonadu, atinadu, giudisciosu Frases ses arrevésciu e tostorrudu coment'e unu burricu! ◊ fait pràngius bonus chi faint ammodhiai marirus arrevèscius ◊ est prus arrevésciu de sa figu morisca Tradutziones Frantzesu à l'envers, revers, sot Ingresu upside down, foolish Ispagnolu revés, necio Italianu rovèscio, stólto Tedescu verkehrt, töricht.

asseriài, asseriàre , vrb Definitzione abbrandhare unu movimentu; nau de ccn., su si fàere sériu, serionzu, acabadu, pentzamentosu, tristu; fàere a mancu, arrisparmiare de fàere calecuna cosa Sinònimos e contràrios abbacai, abblandai, abbonantzai, apachiare, apasaogare, assebiai, asselenare, assussegai / asseriatzare, seriari | ctr. agegherai, salarzare, seguzare / allegrare Frases s'arriu surrungiosu si est asseriau ◊ fit una rundhinedha, ma como si est asseriada abberu ◊ sos canes si sunt asseriaos ◊ candho at intesu gai, s’aira sua contra a issu si est asseriada 2. fit unu pitzinnu asseriadu impresse, chena risos ◊ arrispundendi, cuss'ómini brullanu si fiat asseriau 3. biadu a chie assériat, assumancu a betzu! 4. assériadi, asséria, de ti cojare: sa vida est menzus bajana! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se calmer, devenir sérieux Ingresu to calm down, to become sad Ispagnolu calmarse, entristecerse Italianu calmarsi, rattristarsi Tedescu sich beruhigen, traurig werden.

aterrài , vrb: aterrare Definitzione betare o calare a terra, pònnere in terra (mescamente nau de màchinas chi si pesant a bolare in is aeras, candho ant acabbau su bólidu); nau in cobertantza, fàere a bregúngia a unu, o fintzes andhare in contràriu a unu de mala manera; umiliare, cunsiderare cun umilesa / andai, movirisí aterra aterra = bassos bassos, cuatos cuatos Sinònimos e contràrios aterrighinare, isterricrare, isterrighinare, istragorzare / afachilare Frases sos ariopranos aterrant in s'arioportu ◊ un'ariopranu at aterradu in d-unu paris ◊ tui aterradí e no ti movast ca funt iscudendi de perda! 2. no apo aterrau sa mama, ma apo difesu su fizu ◊ at fatu domandha a sos carabbineris, l’ant fatu àbbile, ma in su Comunu ant aterradu totu e no l’ant fatu partire 3. ma chini si esaltat in supérbia at a èssiri umiliau e aterrau Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu terrasser Ingresu to knock down Ispagnolu aterrizar Italianu atterrare Tedescu niederwerfen.

aterramènta , nf Definitzione su aterrare, betare a terra a cropu, mescamente su isfundhare o segare matas a paris de terra Tradutziones Frantzesu abattage Ingresu pulling down Ispagnolu derribo Italianu abbattiménto Tedescu Fällen.

«« Torra a chircare