batugliàre , vrb: batuliai Definitzione fàere carraxu, bacanu a boghes e a tzérrios Sinònimos e contràrios abbochinare, chichigliare, stragamullai Tradutziones Frantzesu faire du tapage, chahuter Ingresu to make a din Ispagnolu alborotar Italianu schiamazzare Tedescu kreischen.

befài , vrb: abbefare, befare, befiare Definitzione pigare a befa, erríere de àtere unu pagu a disprétziu Sinònimos e contràrios abbilgonzare, abbirgonzire, bufonai, ciacotai, ilvilgonzare, sbregungiri Frases a issu totus dhu befant ◊ si aiat gana de si ndhe befare, sa sorte, mi podiat fàghere macu! ◊ cussu si béfiat de su male anzenu: si aiat abbaidadu a su sou!…◊ sunt befendhe de s'unu e de s'àteru e no si abbàidant mai a carrones!◊ su ponidori de fogu est finas cussu chi befat is atrus cun sa limba Tradutziones Frantzesu se moquer de quelqu'un, de quelque chose Ingresu to make a fool of s.o. Ispagnolu burlarse, mofarse, befarse de algo o alguien Italianu farsi bèffa di qlc., di qlcs Tedescu verspotten, auslachen.

bicài , vrb: abbicai, bicare Definitzione pigare su papare cun su bicu, iscúdere, fèrrere cun su bicu; istare a su tasta tasta cosas de papare / bicai su casu = triballare su casu cun sa punta de sos pódhighes pro ndhe li fàghere essire su soru e pro l’allisiare Sinònimos e contràrios bichitare, isbicare, ispiticulare, pissulai / spribillonai Frases mighi ti bicat, cussu pudhu! 2. seis bichendu dogna cosa che guntruxus malus a satzai ◊ chini bicat fatuvatu no giaunat ◊ a mignanu est sèmpere bicanno e a ora de prànnere no dhi pigat fàmene! (P.La Croce) Sambenados e Provèrbios prb: pilloni chi no bicat at bicau Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu prendre avec le bec, becqueter Ingresu to peck a Ispagnolu picotear, picar Italianu beccare, spilluzzicare Tedescu picken.

bidímba, bidímbua , nf: bidúmbua, bidúmbula, birumba, birimba, birímbua, birúmbula, pirímbua, vidúmbula Definitzione una calidade de lissa / b. carroci groga = lissa mannita de unos duos chilos (mugil cephalus) Sinònimos e contràrios bocalassolu, túmbula Terminologia iscientìfica psc, mugil saliens Tradutziones Frantzesu muge, mulet Ingresu a kind of mullet Ispagnolu galúa, lisa aguda Italianu mùggine musino Tedescu Springmeeräsche.

biradólzu, biradórzu , nm Definitzione est su tretu inue si fúrriat su giuo o su tratore, arandho, inue acabbat su terrenu: si narat fintzes solu po su tretu inue acabbat una tula, su tretu de terra chi si portat trebballandho; a logos est unu congiali po piscare e prènnere su mustu imbinandho / fagher b. = fàghere fúrriu, torrare a istare a unu logu, a unu tretu Sinònimos e contràrios cabitale, airada, furriadorzu, ghirada, girada Frases sos boes arendhe ant fatu su biradorzu a bolu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tournière Ingresu unploughed side of a field Ispagnolu torna Italianu pròda, capezzagna Tedescu Ufer, Rand, Vorgewende.

birbillàre, birbilliàre , vrb: bribigliare, bribillare Definitzione pònnere in birbílliu Sinònimos e contràrios imbirbilliare, inciulai, seguzare, tzuntzullare / abbupare, aggupare 1 Frases candho sos ilgribbis si ndhe sunt andhados, tzertos si sunt torrados a bribigliare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu exciter, faire emballer, s'enticher Ingresu to excite, to become excited, to take a fancy Ispagnolu excitar, desbocarse Italianu eccitare, imbizzarrire, incapricciarsi Tedescu erregen, verrückt machen, vernarren.

birrandài , vrb Definitzione fàere unu brindhis, bufare a sa salude de ccn., fàere unu brindhu Sinònimos e contràrios brindai Frases cun su trigu cotu si fiat inténdiu satzau prus chi essit birrandau sa mellus cosa Tradutziones Frantzesu boire, trinquer, porter un toast Ingresu to drink a toast Ispagnolu brindar Italianu brindare Tedescu toasten, anstoßen, prosten.

biscaína , avb: briscaina Definitzione nau de una manera de fàere is cosas: fuedhai, fai a sa b. = a cudha manera, male, chentza una régula precisa, a comente essit essit, a s'istrambulatzina Frases su andhare a sa moda biscaina podet medas surpresas preparare ca bisonzat su passu misurare pro no rúere in fossu o in pischina (A.Casula)◊ fint imbolaos a sa briscaina in sos muntones de terra e de preda Ètimu spn. a la viscaína Tradutziones Frantzesu à la six-quatre-deux Ingresu in a slapdash way Ispagnolu a la buena de Dios Italianu alla carlóna Tedescu nachlässig.

bistàcu, bistàculu , nm Definitzione mància, genia de maladia a sa pedhe chi si faet moresina a màncias mannitas o pitichedhas Tradutziones Frantzesu éphélide, tache de rousseur Ingresu a kind of skin disease, freckle Ispagnolu efélide, cloasma Italianu efèlide, cloasma Tedescu Sommersprosse, Ephelide, Chloasma, Leberfleck.

bragnócula , nm Tradutziones Frantzesu un bon à rien Ingresu a nobody Ispagnolu hombre de nada Italianu uòmo da nulla Tedescu Null.

brugliàre , vrb: brullai, brullare, brullari, burlai, burlare, burulare Definitzione nàrrere o fàere brullas, pigare a brullas, siat po erríere e siat, fintzes, po nàrrere calecuna cosa chi si tenet duritu a nàrrere Sinònimos e contràrios bufonai, brulletare, chestiare, ciascare, ischeltiare Maneras de nàrrere csn: brulla brullendhe… s'ogru boghendhe = fàghere brullas chi ofendhent, chi faghent dannu; b. a unu = leàrelu a brullas pro l'allegrare, pro lu fàghere a ríere, pro l'istraviare candho est tropu orioladu; cun santos e cun macos no cheret chi si bi brullet = is santus ca meressint arrispetu, is macus ca no cumprendint Frases cun su tiau no boit a brullai! ◊ torraiant a su rivu ridenne e brullànnesi ◊ invece de ti ndhe burulare, míntemi in parte de sos milliones! ◊ cun macus e cun santus no fait a brullai ◊ no mi brulles ca ndhe apo pagu gana! ◊ issu fut ferenau, ma is amigos no dhu lassànt un'iscuta chentza dhu brullare Tradutziones Frantzesu railler, plaisanter Ingresu to play a trick Ispagnolu bromear Italianu burlare Tedescu verspotten, aufziehen.

brugnólu , nm: bugnolu, brunniolu, brunnolu Definitzione genia de druche a ballina tundha, de casu friscu druche o saliu, fríssiu Sinònimos e contràrios buscione / cata, frisciola, típula Terminologia iscientìfica drc Ètimu ctl. bunyol Tradutziones Frantzesu berlingot Ingresu a kind of sweet Ispagnolu un dulce Italianu berlingòzzo Tedescu Kringel.

cabiciàna , nf: cabitzana, cabitana Definitzione in su letu, sa parte ue si ponet su cabitzale, sa conca; genia de tedile mannu; genia de sachitu prenu de cosa modhe chi si ponet asuta de sa conca po crocare / min. cabitedha = conchedha Sinònimos e contràrios cabetzera, cabitzalera / cabidabi 2. si ch'est intanadu in duas molas de modhitza, bene acrobadu e cun cabitzana de titione e bidighinzu Tradutziones Frantzesu tête du lit Ingresu head of a bed Ispagnolu cabecera Italianu capolètto, capezzale Tedescu Kopfende, Keilkissen.

cabitàle , nm: cabitzabi, cabitzale, cabitzali, capitzale, cobitzali Definitzione conca de un'órdine o giuale de bíngia, de surcu, de una tenta, su tretu a surcu ue acabbat unu terrenu, ue arandho si fúrriat s'arau e su giú a sa fine de sa tula; orrugu o corria de terra in làcana inter unu terrenu e un'àteru; a logos fintzes cosa modhe chi si ponet asuta de sa conca po crocare / èssiri sentza de cabitzabis = istremenadu, meda Sinònimos e contràrios birada, biradolzu, bortadorzu / cabidabi / cdh. capitzali Frases iscratzendi nci calàt sa conca in su cabitzali de bàsciu fintzas a candu lompiat a su cabitzali de susu ◊ at postu piantinas e matzocas in cabitales e in cheas ◊ fatzat sa carronada acanta a su cabitzabi de sa terra mia! ◊ is brebeis a bortas s'istallant e intrant in terra de lori sartendi cabitzalis allenus 2. cussu est un'isciogu sentza de cabitzabis Terminologia iscientìfica msg Ètimu ltn. capitalis Tradutziones Frantzesu lisière Ingresu unploughed side of a field Ispagnolu cabecera, besana Italianu capezzagna Tedescu Vorgewende.

cacariàre , vrb: cracariare, crocoriare Definitzione su cantare chi faent is pudhas, fàere cacàrios Sinònimos e contràrios calcarare, cocolae, iscacarare Frases pariat una pudha cacariandhe ◊ una corronca est fuida crocoriendhe Tradutziones Frantzesu caqueter, coasser Ingresu to make a din, to croak Ispagnolu cacarear, croar Italianu schiamazzare, crocchiare, gracidare Tedescu schnattern, quaken.

calcaràre , vrb: carcarare, carcariare, cascarare, cracalai, cracaliai, cracariai Definitzione fàere cra! cra!, su cantare chi faent is pudhas, is crobos; fàere cascasina? Sinònimos e contràrios agrogostiare, cacariare, carcagliare, cocolae, cracaciai, iscrocolliare Frases sas pudhas sunt calcarendhe ◊ sas pudhas sunt totu bichendhe e cascarendhe a murmutinu ◊ sas pudhas si ponzeint a carcarare pariat pissighíndhelas su matzone ◊ ite faghides in cue, a cascarare che ranas ispetanne s'abba? 2. candho càscarat calchi pudhighina, luego issa est cun s'iscóbulu in manu a mundhare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu caqueter, glousser Ingresu to make a din Ispagnolu cacarear Italianu schiamazzare, crocchiare Tedescu gackern.

cambèra , nf Definitzione camba de pantalone, sa parte de is cambas, donniuna de is perras de is pantalones; is camberas de s'abe: is cambas, is farranchedhas / c. de bértula = camba, fodhe de bértula Frases duas camberas cosidas paris faghent una paja de pantalones ◊ cartzones bene fatos… una cambera che li falat a carcanzos, s'àtera no li cuguzat sos cambutzos! 2. s'ape est irboitanne frores e portanne chin sas camberas Sambenados e Provèrbios smb: Cambera Ètimu itl. gambiera Tradutziones Frantzesu jambe du pantalon Ingresu a leg of the trousers Ispagnolu pernera, pernil (m) Italianu gamba del pantalóne Tedescu Hosenbein.

cambriòni , nm: grambione Definitzione parte de aintru de s'iscarpa e tira de afortimentu in su tretu de s'ischeadura, ma fintzes iscarpa etotu Sinònimos e contràrios cambriana 2. bairindi tui e is cambrionis bècius chi portas in is peis! ◊ a pentzai chi apu passau totu sa vira cun custus cambrionis: butinus, cartzolas, botas e dugna arratza de impiastu!… Terminologia iscientìfica sbb Tradutziones Frantzesu cambrillon Ingresu inner part of a shoe Ispagnolu cambrillón Italianu cambriglióne Tedescu Einlage.

campurigiài , vrb Definitzione campare, tirare chentza grandhe fortza Sinònimos e contràrios arramputzare, balivigare, campitzare, campugiai Frases est bècia e maladiòngia, ma gei si dha campurígiat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vivoter Ingresu to scrape a living Ispagnolu ir tirando Italianu vivacchiare Tedescu recht und schlecht leben.

candhidàre , vrb: candidai Definitzione pònnere in lista, propònnere a ccn. po dhu votare a calecuna cosa Frases si est candhidadu a cussizeri ◊ l'ant candhidadu a síndhigu ◊ currei, currei a innòi, s’intruxu est candidau: sa lista 'e su caboni sa lítera at mandau! 2. po sa morti immoi seu candidau: beni candu centenàriu in su letu mi agatas sonnigosu e fidau! (Lg.Melis) Tradutziones Frantzesu proposer un candidat aux élections Ingresu to propose s.o. as a candidate Ispagnolu candidatar, presentar como candidado Italianu candidare Tedescu als Kandidaten aufstellen.

«« Torra a chircare