caràtere , nm: caràtile,
caràtili,
caràtiri Definitzione
prus che àteru su naturale o naturalesa de su cristianu, ma fintzes arresurtau de educatzione e de imparu, bistu coment'e cumportamentu, maneras de fàere e de pentzare sérias, coment'e firmesa e seguresa de cumportamentu, naturale forte e síncheru / caràteres de istampa = líteras po iscritura de tipografia o de css. màchina, de bisura e genias diferentes
Sinònimos e contràrios
naturale
/
firmesa
Frases
cussu disonestu si at béndhidu onore e caràtere ◊ cussos sunt chentza caràtere: bae e fídadi, ti narant una cosa oe un'àtera cras! ◊ custa est fémina de caràtere e de sentidu ◊ su travàgliu li aiat acraritu su caràtile de s'ómine: unu cantu de pane! ◊ mi azis imparadu a no timire, a tènnere caràtere in donzi situassione e a mi ribbellare a sas cosas dortas (G.B.Fressura)◊ ti faint su bellu bellu ananti e sunt de caràtiri fraitzu prenus de ingannus!
Tradutziones
Frantzesu
caractère bien trempé
Ingresu
temper
Ispagnolu
fortaleza de alma
Italianu
caràttere morale,
fermézza nel pròprio comportaménto
Tedescu
Charakterstärke.
cobagòba , avb: colagola Definitzione
nau de cosa isciusta meda, chi est perdendho s'abba, iscolandho; nau de istrégiu, chi est totu istampau
Sinònimos e contràrios
batíssia,
conacona,
tilchiatílchia,
tiritiri
Frases
seu sudau colagola ◊ portu su nasu colagola
2.
li at fatu a puntolzu totugantu su colzu che unu ratagasu colagola!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
trempé
Ingresu
soaked
Ispagnolu
mojado,
empapado
Italianu
fràdicio,
intriso
Tedescu
durchnäßt.
infradhocàu , pps, agt Definitzione
de infradhocai; chi est totu fradhocu, nau in su sensu de totu isciustu, isciustu colagola
Tradutziones
Frantzesu
trempé
Ingresu
soaked
Ispagnolu
empapado
Italianu
fràdicio
Tedescu
durchnäßt.
tèmpara, tèmpera , nf, nm: atèmpera,
témperu,
tèmpora Definitzione
fortilesa artificiale chi si giaet a s'atzàrgiu e fintzes acutzadura chi si faet a is lapis po iscríere méngius (a logos fintzes su pinninu de is pinnas, colores a bisura de lapis); umore o naturale de unu, ma nau fintzes de su tempus (pruschetotu candho si dha pigat a fàere sèmpere sa matessi cosa o a sa matessi manera, es. totu abba, totu sole, o àteru); fintzes gradu de calore
Sinònimos e contràrios
tempéria
/
temperadura
/
temperedha
Maneras de nàrrere
csn:
t. modhi = candho su ferru no est bene temperadu, abbarrat modhe e s'indórtigat in linna tosta; èssiri de tèmpera maba = (nadu de unu) àere naturale malu, èssere de mala uta, in muta mala; èssere a tèmpera de… (prantu, risu, e gai)= in muta de… (prànghere, ríere, e gai); èssere de totuna tèmpera (de un'àteru) = pentzai o fai a sa própiu manera de un'àteru; intrare in tèmpera = temperare; èssere a una t., a mesu tèmpera = èssiri imbriagus, allirgus a binu (nadu de àteru, "a mesu t." est fintzas su àere unu gradu mesanu); leare o agatare sa t. a unu = cumprèndiri sa spétzia de unu, comenti est fatu, comenti dha pentzat; tènniri bona tèmpera = zúghere manu bona maghinendhe o faghindhe unu triballu chi si acostumat a fàghere; una tèmpora de istiu = dellúbbiu de abba, in istiu; tèmpora de tronos = irbarriada de tronos, tronos aira
Frases
pro fàghere sa tèmpera a sas forramentas su frailarzu las unghet cun su serile candho sunt ingrujadas a fogu
2.
bella tèmpera zughet, mih, su tempus: no l'agabbat prus de pròere! ◊ deris inoghe fit die die proindhe a una tèmpera
3.
si lassat miminare sa tèmpera de s'abba finas a trinta grados
4.
no li leaia tèmpera peruna e mi ndhe so andhadu ◊ tiu meu, si resessia a li leare sa tèmpera, mi tiat leare a fizu de ànima ◊ sezis totu a una tèmpera, ascamilosos! ◊ comintzaiat a mesa tèmpera a faedhare in latinu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
trempe
Ingresu
distemper
Ispagnolu
temple
Italianu
tèmpra
Tedescu
Härten,
Spitze.
tilchiatílchia , avb: atrichiatríchia,
tilciatílcia,
tirchiatírchia,
trichiatríchia,
tzerchiatzérchia Definitzione
chi est totu a tílcias, tilciulone, isciustu meda, che betau a mare, po abba chi proet o fintzes de suore: èssere colagola, istidhigandho
Sinònimos e contràrios
atriciatrícia,
batíssia,
cobagoba,
conacona,
telcitelci,
tiritiri
/
larilari
Frases
no bi aiat logu de mi apozare e s'abba mi at fatu trichiatríchia (G.Ruju)◊ tzapendhe mi so fatu tirchiatírchia de suore: no zughia unu pizu assutu ◊ gighet sa bestimenta tilciatílcia de suore
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
trempé
Ingresu
drenched
Ispagnolu
empapado
Italianu
zuppo
Tedescu
durchnäßt.
triciatrícia , avb: atriciatrícia* Definitzione
isciustu meda, chentza una trama asciuta
Sinònimos e contràrios
cobagoba,
tilchiatílchia,
tiritiri
Frases
che li faleit subra un'isterzu de abba e recueit a domo triciatrícia ◊ a foltza de giogare in su nie giughia sos botes infustos triciatrícia
Tradutziones
Frantzesu
trempé,
moite
Ingresu
soaked
Ispagnolu
empapado,
calado
Italianu
fràdicio,
màdido
Tedescu
durchnäßt.