afíssu , pps, agt Definitzione de afíere; chi est meda in pagu logu, chi no faet giogu, no movet / istare in afissu = in tropu in pagu tretu, a cracu Sinònimos e contràrios calcu, ispremu, sizidu, sízigu, sucicu | ctr. làschiu, sciagu Frases cussa cosa est lasca ca bi l'as afissa male ◊ apo afissu sos bullones 2. est unu bellu gurdoni afissu ◊ sa domo est minore, nois semus in medas e istamus in afissu ◊ sa mossa muntenet sa cosa afissa, frimma de no si mòere Ètimu ltn. affixus Tradutziones Frantzesu pressé, serré Ingresu pressed Ispagnolu apretado Italianu strétto, comprèsso, pigiato Tedescu Zusammengepreßt.

càticu , nm, nf: càtiga, càtigu Definitzione su catzigare / a c. = nau de cosa, chi portat pesu in pitzu o istat in istrintu meda Sinònimos e contràrios acracigu, calcighinzu, iscàticu Maneras de nàrrere csn: una càtiga de zente = zente meda, a muntones, a càtiga muredhu, unu subra de s'àteru azummai che a sas pedras de unu muru; pònnere una cosa a càtigu = asuta, asuta de is peis Frases sa zente in crésia bi fit a càticu, a càtiga ◊ no bi ndhe ponzas meda ca a càtigu si pistat, sa figu ◊ bi est acudida piús zente de sa chi bi podiat istare: meràculu si no bi ndhe at mortu a càtigu! ◊ sa sue a càtigu s'at mortu unu porchedhu 2. si l'at posta a càtigu sa cosa bona! Terminologia iscientìfica Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu piétinement, serré Ingresu trampling, pressed, tight Ispagnolu pisado, estrecho Italianu calpestìo, pigiato, strétto Tedescu Getrappel, gedrückt, eng.

cracangiàu , agt Definitzione chi est meda, a istrintu agiummai coment'e cracau; nau de gente, a carcadripa, a meda in pagu logu Sinònimos e contràrios afissu, cracau, stibbiu Frases fiant totus istibbaus e cracangiaus apari po podi biri su chi sucediat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu serré, pressé Ingresu pressed Ispagnolu acinado Italianu pigiato Tedescu gedrängt.

cracàu , pps, agt Definitzione de cracai, de -are 1 / èssiri a itzugu c. = nau de ccn. chi portat su tzugu curtzu meda, coment'e aciuvau Sinònimos e contràrios incarcau, istibbidu / acragadu 2. custu est piriciou chi apu cracau dèu ◊ bivint a coru cracau de unu calacorru de axiu ca no est seguru su cras ◊ Turcus e Morus, che frumi calau, a cuadhu si ghetant, a isproni cracau (M.Maxia)◊ est tonta cracada custa picioca! 3. fut cun sa berrita cracada in faci ◊ cussu est a itzugu cracau Tradutziones Frantzesu pressé, serré, caillé Ingresu pressed, curdled Ispagnolu pisado Italianu pigiato, quagliato Tedescu gedrückt.

sízigu , agt Definitzione chi est a istrintu, intrau a fortza / a s. = in afissu, astrintu, intradu apare bene sidhidu de no lassare colare nudha, de no si che mòere; fintzas de acordu, cuncordu Sinònimos e contràrios afissu, sidhidu, sizu Frases su tapu tupat bene si intrat a sízigu ◊ cust'ampulla est mala a istupare ca su tapu est intradu a sízigu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu serré Ingresu tight Ispagnolu estrecho Italianu strétto, serrato Tedescu eng, gedrängt.

úgna , nf: unga, úngara, úngia, ungla, ungra Definitzione genia de corgiolu, pígiu de corru, tostau e fine chi faet sa carena in sa conca de is pódhighes, a sa parte de pitzu: in d-unos cantu animales est sa catzola, totu su pei (su pígiu de fora grussu meda e tostau) a manera de pòdere camminare, in àteros est longa meda, puntuda e acancarronada de pòdere púnghere e aferrare / min. ugnaredha; sa corona de s'úngia = su niedhu de s'u., itl. cércine coronàrio; sa raighina de s'úngia = s'oru chi che intrat in sa carre, suta de sa corona / ungra de tzirolia = peónica o arrosa de padenti, de monti (Paeonia officinalis) Sinònimos e contràrios caciola, ungedha Maneras de nàrrere csn: ungra incarnada = ungra chi ch'est créschida in mesu de sa carre in tretu diferente de sa raighina (in costazos); unga perdosa = tosta e russa meda; unga morta = tosta, sica, sa chi si che segat a cadhos e boes ferrendhe; animalis a unga isperrada = cun pes a duas ungredhas (boe, berbeghe, craba, porcu); un'ugnaredha de… = ugnedha, cífrinu, arroghedhedhu; fàula presa in s'úngia = fàula nada chentza istare duiddui; drommirisí in s'unga (nadu de unu) = drommíresi sétzidu, abbaidendhe carchi cosa, pighendi su soli; drommiri sa bardúfula in s'unga = faidha artziai a pitzus de s'unga de su didu mannu e aguantaidha badhendi; ghetai s'unga a una cosa, tocai de unga = furarechela, furare; sicare sas ungras a unu = iscúderelu a manos; colare in ungras a ccn. = passai in manus, bènniri a tretu de podi pigai, aferrai (pruscatotu pentzendi a si pagai de un'ofesa, de unu dannu); intrare in ungras de ccn. = intrare in manos, arruiri in poderi de ccn., in manus de unu chi aferrat, si ndi ponit meri; cascare in ungras a ccn. = mòrriri po sa surra de ccn.; zúghere sas ungras cotas, sicas (nau cun afuta, cun arrennegu) = portai is manus cancaradas, chi no aguantant, o fintzas chi no faint su doveri; cantu s'ungra, un'unguxedha = arroghedhu piticu, apenas; filu de unga = paneunga, inghiriungra Frases giughet sas úngias longas che istore ◊ segadiche sas ungras ca las zughes longas, putzidha! ◊ apu comporau un'unguxedha de tecoi ◊ sa maista dónnia die controllàt is ungas de is manos a is piciochedhos ◊ leeit a forroxare sa terra cun sas manos e cun sas ugnas (G.Addis)◊ est sèmpere abbarradu bagarinu che un'ugnaredha de casu 2. si mi zogat in ungras lu pisto! ◊ si lu leo mi cascat in ungras! ◊ sa Confederatzione Sindicale Sarda est créscia, portat dentes e ungas (E.Spiga)◊ farabbutu, bae za mi colas in ungras carchi die!◊ …infines mi sezis intradas in ugnas! 3. lah, drommiu in s'unga si nc'est, castiendi sa televisioni Terminologia iscientìfica crn Ètimu ltn. ung(u)la Tradutziones Frantzesu ongle, griffe, serre Ingresu claw, nail Ispagnolu uña, garra Italianu ùnghia, artìglio Tedescu Nagel, Kralle.

«« Torra a chircare